خيز ايران براي بارورسازي ابرها

گروه راه و شهرسازي|

اگر چه بارورسازي ابرها با هدف بارش باران در كشور پهناوري همچون ايران عملي و كاربردي نيست اما انتظارات از مسوولان براي انجام اقدامي به نفع تغيير شرايط آب و هوايي ايران منجر به اين شده است كه در دولت دوازدهم نهادي در وزارت نيرو مامور اين اقدام شود. به گزارش «تعادل»، مساله بارورسازي ابرها در شرايطي ديروز از سوي برخي از مسوولان سازمان هواشناسي كشور مطرح شد كه طي هفته‌هاي اخير بحث اثرگذاري فناوري «هارپ» و «ابر دزدي» تركيه در افكار عمومي مطرح شده است. اين بحث‌ها در پي عدم تحقق پيش‌بيني‌هاي بارش باران و برف از سوي سازمان هواشناسي گسترده شد. انتشار تصوير قله بدون برف دماوند در روزهاي نخستين زمستان به همراه تصوير خشك كوه‌هاي هم مرز تركيه در حالي كه كوه آن طرف مرز پوشيده از برف بود، به اين مساله دامن زد و به‌شدت در فضاي مجازي فراگير شد. اما مسوولان دولتي وجود اين دو پديده را تكذيب كردند و گفتند كه هارپ يك سيستم محدود براي انجام برخي از آزمايش‌هاي هواشناسي است و امكان مداخله در يك كشور را ندارد. همچنين ابر دزدي نيز مبناي علمي ندارد. دو روز پيش نيز كارشناسان علم هواشناسي در يك سمينار علمي اين مساله را بررسي كردند.

تلاش ايران براي بارورسازي ابرها

ديروز اما سحر تاجبخش، رييس سازمان هواشناسي خبر داد: وزارت نيرو روي بارورسازي ابرها در حال فعاليت است.

تاجبخش اظهار كرد: بر اساس نقشه‌ها، شواهد و اطلاعات موجود، براي فصل زمستان تا اوايل بهار سال آينده سيگنال خاصي براي بارش‌ها وجود ندارد، از اين رو پيش‌بيني مي‌كنيم بارش‌ها نرمال به سمت كم بارشي باشد. به گزارش تسنيم، وي با بيان اينكه ممكن است امواجي به صورت غير مترقبه، موقت و موردي كشور را تحت تاثير قرار دهد كه اين امواج در الگوها و مدل‌ها ديده نمي‌شود، افزود: 3.5 سال است كه در كشور شرايط خشكسالي داريم و بايد در حوزه مديريت منابع آب، كشاورزي، صنعت و محيط زيست برنامه‌هاي جدي داشته باشيم. وي در خصوص بارورسازي ابرها و اثرات آن بر افزايش ميزان بارندگي‌ها، گفت: بارور‌سازي ابرها يك موضوع علمي است كه در همه كشورهاي دنيا انجام مي‌شود و قابل اجرا بوده و درتمام آزمايشگاه‌هاي مرتبط، اين موضوع بررسي شده است. رييس سازمان هواشناسي گفت: ادعاهاي متفاوتي در خصوص توليد بارش وجود دارد و آنچه كه مي‌توانيم به آن استناد كنيم مقالات و مستنداتي بوده كه در سازمان‌ها و ژورنال‌هاي بين‌المللي منتشر مي‌شوند. در ايران نيز سازماني زيرنظر وزارت نيرو در رابطه با بارورسازي ابرها در حال فعاليت است.

سابقه ‌70 ساله ايران در بارور‌سازي ابرها

مديركل پيش‌بيني و هشدار سازمان هواشناسي نيز در اين باره گفت: سابقه تحقيقات ايران در دستگاه‌هاي دولتي و پژوهشي نظير وزارت نيرو در زمينه باروسازي ابرها، حدود 70 سال است. صادق ضياييان در گفت‌وگو با فارس درباره گفته‌هاي رييس سازمان هواشناسي مبني بر بارورسازي ابرها، اظهار كرد: بارورسازي ابرها در دنيا يك سبقه نزديك به 100 ساله دارد و كار به صورت تحقيقاتي مورد تاييد سازمان جهاني هواشناسي نيز قرار گرفته است. مديركل پيش‌بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هوا سازمان هواشناسي با اشاره به تجربيات جهاني بارورسازي ابرها گفت: بارورسازي در بازه زماني و مكاني محدود اثرگذار است، براي مثال در يك رويدادي نظير المپيك يا يك موقعيت مكاني نظير پشت سدها، سابقه علمي دارد. وي افزود: نهادهاي بين‌المللي معتبر اثرگذاري بارورسازي ابر در بلندمدت و موقعيت مكاني به وسعت پهنه كشورها را تاييد نمي‌كنند و اظهارات در اين رابطه بيش از آنكه علمي باشد، گمانه‌زني عاميانه است. ضيايان با اشاره به سابقه بارورسازي ابر در ايران گفت: تحقيقات در زمينه بارورسازي مساله جديدي نيست و سابقه آن به سال 1330 باز مي‌گردد و محققان ايراني در دستگاه‌هاي دولتي و پژوهشي نظير وزارت نيرو نيز در اين بازه زماني روي اين مساله متمركز بوده‌اند.

بارورسازي ابرها در ايران عملي است؟

رييس مركز ملي پيش‌بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هوا همچنين با تاكيد براينكه تاثيرگذاري بارورسازي ابرها تنها براي وسعت‌هاي كوچك و در يك بازه زماني مشخص تاييد شده است، اظهار كرد: بارورسازي ابرها براي كشوري وسيع همچون ايران اجرايي و عملي نيست.

به گفته ضياييان متولي اين امر وزارت نيرو است و سازمان هواشناسي كشور در آن نقشي ندارد همچنين تاثير بارورسازي ابرها بر بارندگي‌هاي كشور و در سطح گسترده و پهنه وسيع هنوز توسط نهادهاي بين‌المللي تاييد نشده است.

ضياييان در گفت‌وگو با ايسنا با تاكيد بر اينكه بارورسازي ابرها يك طرح تحقيقي است كه در بسياري از نقاط جهان اجرا مي‌شود، گفت: نهادهاي بين‌المللي معتبر اثرگذاري بارورسازي ابر در بلندمدت و موقعيت مكاني به وسعت پهنه كشورها را تاييد نمي‌كنند و اظهارات در اين رابطه بيش از آنكه علمي باشد، «گمانه‌زني عاميانه» است و نمي‌توان قاطعانه گفت كه اين كار در مقياس بزرگ و بر بارندگي‌هاي يك كشور مي‌تواند تاثيرگذار باشد. در واقع اين مساله براي كشور پهناوري همچون ايران اصلا اجرايي و عملي نيست.

رييس مركز ملي پيش‌بيني و مديريت بحران مخاطرات وضع هوا تاكيد كرد: تحقيقات در زمينه باروسازي مساله جديدي نيست و سابقه آن به سال ۱۳۳۰ باز مي‌گردد و محققان ايراني در دستگاه‌هاي دولتي و پژوهشي نظير وزارت نيرو نيز در اين بازه زماني روي اين مساله متمركز بوده‌اند. ضياييان در پاسخ به اين سوال كه آيا وزارت نيرو براي اجراي اين طرح با سازمان هواشناسي مشورت كرده است يا نه؟ گفت: بر اساس مصوبه هيات دولت دراواخر دوره رياست‌جمهوري آقاي روحاني بايد سازمان هواشناسي بر اجراي طرح بارورسازي ابرها نظارت داشته باشد و مجوز اين كار را صادر كند اما اين مصوبه چندان عمر زيادي نداشت و پس از يك سال ابطال شد و سازماني ذيل وزارت نيرو به وجود آمد كه متولي اجراي طرح بارورسازي ابرها شد.

نظر كارشناسان درباره هارپ و ابردزدي

به گزارش «تعادل»، دو روز پيش، موضوع استفاده از هارپ توسط اغلب شركت‌كنندگان در نخستين سمينار علمي نقش مداخلات منطقه‌اي احتمالي در تغييرات بارندگي كشور رد شد و مخالفان، كاركرد هارپ را جداي از اثرگذاري به‌روي بارش و موضوعات اقليمي دانستند. آنها معتقدند كه كشورهاي امريكا و روسيه كه كشورهاي سرآمد استفاده از اين تكنولوژي هستند، خود نيز دچار خشكسالي بوده‌اند؛ به‌طور مثال خشكسالي سال 2012 كاليفرنياي امريكا كه به‌دليل وخامت اوضاع، دولت وقت ايالات متحده در اين ايالت شرايط نظامي اعلام كرد و خشكسالي و كاهش بارش طي ماه‌هاي گذشته در بسياري از مناطق امريكا و همچنين خشكسالي روسيه در سال 2010 كه باعث كاهش توليد و صادرات گندم اين كشور شد و آتش‌سوزي جنگلي، چندين روز فرودگاه مسكو را با مشكل مواجه كرد. همچنين آتش‌سوزي‌هاي گسترده در بسياري از نقاط اروپا، شرايطي بود كه خود اين كشورها مي‌توانستند براي بيرون آمدن از مخمصه از سلاح‌هايي كه ادعا مي‌شود مي‌تواند بر جو تأثير بگذارد، استفاده كنند اما اين اتفاق نيفتاد!

نبايد كاملا هارپ را رد كنيم!

در مقابل اما برخي از موافقان در نخستين سمينار علمي با موضوع نقش مداخلات منطقه‌اي احتمالي در تغييرات بارندگي كشور به موضوع استفاده از اين فناوري‌ها توسط روسيه در جنگ اوكراين و ايجاد سيل در اين كشور كه در رسانه‌ها نيز بارها مطرح شده است، استناد كردند و معتقدند كه نبايد به‌طور قطع اين موضوع را رد كرد. آنها همچنين متذكر شدند كه وقتي كشوري مثل امريكا سال‌هاست كه روي اين موضوع كار كرده است، احتمال دارد كه واقعاً حقيقتي در آن نهفته باشد و كشور ما نيز بايد در اين زمينه تحقيق كند. موضوع مورد بحث ديگر در اين سمينار علمي‌ با حضور نمايندگان اغلب دستگاه‌هاي تصميم‌ساز و تصميم‌گير در اين حوزه، مساله «بارورسازي ابرها» بود كه پيش‌تر و از سال 1365 در كشور ما نيز در اين زمينه تلاش‌هايي صورت گرفته است. اكثراً شركت‌كنندگان روي اين موضوع توافق داشتند كه بارورسازي در مساحت‌هاي نه چندان زياد، براي برخي از ابرها كه شرايط بارورسازي را داشته باشند، مي‌تواند موثر باشد اما اين موضوع به پارامترهاي زيادي وابسته است و براي مناطقي كه بارش سالانه آنها كمتر از 300 ميلي‌متر است توصيه نمي‌شود همچنين بايد حتماً صرفه اقتصادي آن مورد بررسي قرار گيرد.

ابردزدي تركيه شايعه است

در نخستين سمينار علمي با موضوع نقش مداخلات منطقه‌اي احتمالي در تغييرات بارندگي كشور درباره موضوع ابردزدي كشورهاي همسايه نيز استناد به آمار و ارقام موجود از وضعيت 30ساله بارش در منطقه و همچنين تفاوت‌هاي اقليمي كه ميان كشور ما با عربستان، تركيه و... وجود دارد، ظاهراً حكايت از آن دارد كه اين موضوع چيزي بيش از شايعه نيست. يكي از موضوعاتي كه به‌طور ويژه در اين سمينار مورد بحث قرار گرفت، تصويري از مرز ايران و تركيه و تفاوت بارش‌ها در دو كشور است؛ ضمن تأكيد بر اين موضوع كه بارش، كمّيتي است كه مي‌تواند تغييرپذيري زيادي داشته باشد، به‌طوري كه تفاوت آشكار بارش در برخي از مناطق نزديك به هم، بخشي از ويژگي اقليمي اين مناطق است. در اين خصوص توضيح داده شد: ما در كشور خودمان هم در برخي مناطق از جمله در دو طرف رشته‌كوه‌هاي البرز و زاگرس تفاوتي قابل‌ملاحظه در بارش داريم! همين موضوع مي‌تواند در بخش‌هايي از مناطق مرزي ايران و تركيه نيز صادق باشد و در سال‌هاي قبل هم به همين گونه بوده است ضمن اينكه مقايسه ميانگين بارش‌ها نيز به‌خوبي نشان مي‌دهد كه تركيه به‌دليل تأثيرپذيري بيشتر از سامانه‌هاي بارشي مديترانه‌اي، همواره بارش‌هاي بسياري بيشتري نسبت به كشور ما داشته است و اين موضوع صرفاً مختص امسال نيست.

جمع‌بندي سمينار

در پايان اين سمينار، اعضاي حاضر به اين جمع‌بندي رسيدند: مشكل خشكسالي كشور بسيار جدي است كه بايد هم‌اكنون در اين ارتباط تدابير و راهكارهاي عملياتي و موثري در نظر گرفته شود و با توجه به اهميت بررسي‌ علمي همه احتمالات و مسائل مطرح‌شده، ضرورت دارد جامعه علمي و مسوولان ذي‌ربط در اين خصوص اهتمام بيشتري داشته باشند، از اين رو، بر تداوم اين نشست‌هاي كارشناسي براي تبادل‌نظر در راستاي تهيه و ارايه راهكارهاي لازم تأكيد شد. همچنين شركت‌كنندگان دليل اصلي كم‌بارشي در كشورمان را تغيير اقليم و پيامدهاي آن دانستند كه در اين زمينه متأسفانه كشور ما برنامه مصوبي براي سازگاري با تغيير اقليم نداشته است و تاكنون اقدامات عملي موثري در اين خصوص انجام نشده است؛ با توجه به وخامت موضوع، ضرورت دارد اين مهم در اولويت قرار گيرد و به سرعت براي مواجهه با اين ابرچالش اقدامات ضروري و لازم صورت گيرد.