منابع آب كشور چالش‌ها و راهكارها
ايران به‌دليل شرايط توپوگرافي و قرار گرفتن روي كمربند خشك جهان در زمره كشورهاي خشك و نيمه خشك قرار گرفته است و خشكي جز خصوصيات ذاتي هيدرولوژيك آن مي‌باشد
ايران به‌دليل شرايط توپوگرافي و قرار گرفتن روي كمربند خشك جهان در زمره كشورهاي خشك و نيمه خشك قرار گرفته است و خشكي جز خصوصيات ذاتي هيدرولوژيك آن مي‌باشد به‌طوري كه متوسط بارندگي آن حدود 249 ميلي متر است كه اين مقدار در حدود يك سوم مقدار متوسط جهاني مي‌باشد(1). افزون بر اين عدم توزيع مكاني و زماني مناسب بارش‌ها سبب شده است كه منابع محدود آب به‌طور مساوي در اختيار مناطق مختلف قرار نگيرد. محدوديت‌هاي طبيعي و اقليمي از يك سو و افزايش جمعيت و گسترش فعاليت‌هاي صنعتي و كشاورزي جهت تامين امنيت غذايي كشور از سوي ديگر سبب فشار آمدن بر روي منابع آب شيرين محدود كشور شده است. در كشورهاي مختلف جهان منبع آب شيرين مورد استفاده آب‌هاي تجديدپذير مي‌باشد. در واقع منظور از آب‌هاي تجديدپذير، آب‌هاي سطحي و زيرزميني مي‌باشد كه سالانه در اثر بارش‌ها و رواناب تجديد شده و دوباره به چرخه هيدرولوژي بازمي گردند. شاخص‌هايي به منظور بررسي وضعيت منابع آب تجديد شونده تعريف شده است كه يكي از رايج‌ترين آنها شاخص فالكن مارك مي‌باشد. براساس اين شاخص چنانچه سرانه آب تجديدپذير زير 1700 مترمكعب در سال(2) باشد با تنش دوره‌اي و زير 1000 متر مكعب در سال با كمبود آب مواجه هستند. اين شاخص هم‌اكنون در كشور 1300 متر مكعب در سال مي‌باشد كه بيانگر تنش آبي شديد است. علاوه بر موارد فوق عوامل متعددي در ايجاد بحران و كمبود آب كشور دخيل است كه از جمله آنها يكپارچه نبودن مديريت منابع آب كشور و عدم توجه به آمايش سرزمين، ناهماهنگي در سياست‌گذاري‌ها، ضعف همكاري و هماهنگي بين دستگاه‌ها، راندمان و بهره وري پايين مصرف آب در بخش‌هاي مختلف از جمله كشاورزي به‌دليل كمبود آگاهي كشاورزان در استفاده مناسب آب و ساير نهاده‌هاي كشاورزي، برداشت‌هاي بي‌رويه از منابع آب سطحي و زيرزميني و ناديده گرفتن ارزش اقتصادي آب در بخش‌هاي شرب، صنعت و كشاورزي از مهم‌ترين چالش‌هاي منابع آب كشور مي‌باشد كه اثرات زيان بار و غيرقابل برگشتي را از لحاظ فيزيكي، اجتماعي و اقتصادي مانند خالي شدن سفره‌هاي آب زيرزميني، فرونشست زمين در دشت‌هاي مختلف كشور، چالش‌هاي امنيتي و مهاجرت روستاييان به حاشيه شهرها از تبعات اين مشكلات است. در اين شرايط تاكيد بر برنامه‌هاي تعادل‌بخشي از جمله احياي آب‌هاي زيرزميني، حكمراني مصوب و لزوم پياده‌سازي آن بر اساس اصول توسعه پايدار و مديريت يكپارچه منابع آب، استفاده بهينه از منابع آب و بازچرخاني آن، تقويت ديپلماسي آب با كشورهاي همسايه مي‌بايستي در قالب تنظيم بودجه سالانه در بخش‌هاي...
آب كشور در جهت تحقق برنامه‌هاي انجام شده و با در نظر گرفتن تامين پايدار آب براي مصارف مختلف مطابق با پيش‌بيني جمعيت كشور تا افق سال 1402 باشد. از طرفي با توجه به اينكه بيش از 90 درصد از منابع آب سطحي و زيرزميني در بخش كشاورزي با راندمان پايين مصرف مي‌گردد، ترويج و آموزش بهره‌برداران، ايجاد مشوق‌هايي براي كاهش بهره‌برداري و تغيير سيستم‌هاي سنتي، يكپارچه نمودن اراضي كشاورزي، اصلاح الگوي كشت متناسب با پتانسيل‌هاي هر منطقه و ترغيب كشاورزان به كاشت محصولات با نياز آبي پايين، كاهش صادرات آب مجازي و جلوگيري از برداشت‌هاي غيرمجاز چاه‌هاي آب كشاورزي از مواردي است كه جهت صرفه جويي و مصرف بهينه آب در بخش كشاورزي در شرايط حاضر موثر خواهد بود.
1- پایگاه اطلاع رسانی وزارت نیرو
2- بررسی تحلیل شرایط موجود و تبیین وضعیت آینده بحران آب در کشور (مرکز پژوهش‌ها – مجلس شورای اسلامی)
