برق‌آبي‌ها در خطر انقراض؟!
اثرات بدتر تغييرات آب و هوايي، منبع انرژي تجديدپذير قابل اعتماد سابق را تهديد مي‌كند. اگر خشكسالي به كرات بيشتري اتفاق بيفتد، كشورهاي دچار خشكسالي، با كاهش ظرفيت برق آبي روبرو مي‌شوند و در نتيجه، ممكن است به منابع انرژي جايگزين يا واردات انرژي از كشورهاي ديگر وابستگي پيدا كنند و به گفته تحليلگران ايران نيز از اين تهديد مستثني نيست.
گلناز پرتوي مهر|
اثرات بدتر تغييرات آب و هوايي، منبع انرژي تجديدپذير قابل اعتماد سابق را تهديد مي‌كند. اگر خشكسالي به كرات بيشتري اتفاق بيفتد، كشورهاي دچار خشكسالي، با كاهش ظرفيت برق آبي روبرو مي‌شوند و در نتيجه، ممكن است به منابع انرژي جايگزين يا واردات انرژي از كشورهاي ديگر وابستگي پيدا كنند و به گفته تحليلگران ايران نيز از اين تهديد مستثني نيست.
برق آبي پاك در نقاط مختلف جهان توليد مي‌شود و توليد حدود ۶۰ درصد آن در چين، برزيل، امريكا، كانادا، روسيه، هند، نروژ، ونزوئلا، سوئد و ژاپن صورت مي‌گيرد. كشورهاي بيشتري مي‌خواهند از پتانسيل برق آبي خود استفاده كنند، زيرا دولت‌ها در سراسر جهان، در مسير گذار سبز قدم برمي‌دارند. با اين حال، اين صنعت با چالش‌هاي زيادي مواجه است كه عمدتا مرتبط با تغييرات آب و هوايي است. دوره‌هاي اخير خشكسالي در چندين كشور در سراسر جهان، نرخ توليد برق آبي را كاهش داده و توليد آينده را در معرض تهديد قرار داده است. برق آبي، يكي از قديمي‌ترين اشكال توليد انرژي‌هاي تجديدپذير است. برق آبي از جريان آب براي تغذيه يك ژنراتور و توليد برق استفاده مي‌كند. شركت‌ها معمولا نيروگاه‌هاي برق آبي را روي منبع آب يا نزديك آن بنا مي‌كنند. حجم جريان آب و تغيير ارتفاع از نقطه‌اي به نقطه ديگر، ميزان انرژي موجود در آب روان را تعيين مي‌كند. هرچه جريان آب بيشتر باشد يا تغيير ارتفاع بيشتر باشد، برق بيشتري توليد مي‌شود. دو نوع فعاليت متداول برق آبي وجود دارد. نخستين مورد، سيستم جريان رودخانه است كه بر نيروي جريان‌هاي رودخانه براي تامين انرژي توربين، متكي است. در برخي از اين فعاليت‌ها، آب به سمت توربين‌ها هدايت مي‌شود. مورد دوم، سيستم ذخيره‌سازي است كه از مخازن ايجاد شده پشت سدهاي ساخته شده روي نهرها و رودخانه‌ها، براي جمع آوري آب استفاده مي‌كند كه مي‌تواند سپس توسط توربين‌ها رها شود و فشار بالايي را فراهم كند. تاسيسات برق آبي ذخيره‌سازي پمپي، نمونه‌اي از سيستم‌هاي انرژي آبي كمتر متعارف هستند كه در آن، آب از منبع، به مخزن ذخيره بالاتر پمپ مي‌شود. سپس آب را مي‌توان از يك مخزن بالايي به توربين‌هاي آبي پاييني فرستاد. با اين حال، اين فرآيند به برق بيشتري نسبت به تاسيسات معمولي نياز دارد.
مقدار آب موجود، به‌شدت بر توليد برق آبي تاثير مي‌گذارد. به عنوان مثال، مقدار آب باراني كه به رودخانه‌ها و نهرها در هر منطقه خاص تخليه مي‌شود، ميزان آب موجود براي توليد برق آبي را تعيين مي‌كند. اين بر اساس فصل متفاوت است و همچنين مي‌تواند در طولاني مدت، با تغيير الگوهاي بارش تغيير كند. بنابراين خشكسالي مي‌تواند تاثير بسيار منفي بر توليد برق آبي داشته باشد. امريكا هم در سال گذشته كاهش ۶ درصدي در توليد برق آبي را تجربه كرد. اداره اطلاعات انرژي امريكا اعلام كرد كه اين كاهش، عمدتا به دليل «دماي بالاتر از حد معمول» است و باعث شده است برف در شمال غربي اين كشور كه بيشترين ميزان توليد برق آبي را دارد، به سرعت آب شود. با اين حال، شرايط خشكسالي در كاليفرنيا بهبود يافت و به افزايش سطح توليد كمك كرد. از آنجايي كه توليد برق آبي در كانادا كاهش يافته، براي واردات انرژي به امريكا متكي شده است و صادرات برق امريكا به كانادا در مارس امسال، به بالاترين سطح خود از سال ۲۰۱۰ رسيد. كاهش اخير ميزان بارش باران و برف در كانادا، باعث كاهش توليد در نيروگاه‌هاي برق آبي اين كشور شده است. در حالي كه برخي اميدوارند كه اين يك پديده موقتي باشد، كارشناسان آب و هوا معتقدند كه مي‌تواند به دليل تغيير طولاني مدت در الگوهاي آب و هوايي، به دليل تغييرات اقليمي باشد.
خاورميانه به دليل خشكسالي گسترده، با كاهش بلندمدت ظرفيت نيروگاه‌هاي آبي مواجه است. حوضه رودخانه فرات-دجله يكي از مناطقي در زمين است كه سريع‌تر خشك مي‌شوند و در نتيجه، كشاورزي و هم توليد برق در تركيه، سوريه و عراق به‌شدت آسيب مي‌بينند. طي ۳۰ سال گذشته، حدود ۲۵ درصد كاهش توليد برق در سه سد برق آبي تركيه اتفاق افتاده است.
دورسون ييلديز، رييس نهاد غيرانتفاعي «انجمن هيدروپليتيك» تركيه، توضيح داد كاهش بارندگي و بارش برف، با تغييرات آب و هوايي مرتبط است و در نهايت منجر به كاهش ۳۰ تا ۴۰ درصدي جريان رودخانه فرات تا پايان قرن معاصر خواهد شد. در اين بين، برق آبي در آفريقا، بزرگ‌ترين منبع انرژي تجديدپذير در اين قاره است كه تقريبا يك چهارم كل توليد برق در جنوب صحراي آفريقا را تامين مي‌كند. كشورهاي متعددي نسبت به كاهش توليد برق آبي به دليل تغييرات آب و هوايي بيشتر، در معرض خطر هستند، زيرا منابع انرژي جايگزين كمي در دسترس دارند. جمهوري دموكراتيك كنگو، اتيوپي، اوگاندا، زامبيا، موزامبيك و سيرالئون از جمله اين كشورها هستند. اين امر، نشان‌دهنده نياز شديد به توسعه يك سبد انرژي متنوع‌تر در سراسر قاره است. بر اساس گزارش اويل پرايس، پتانسيل قابل توجهي براي توسعه بيشتر برق آبي در چندين منطقه جهان، به ويژه در آفريقا وجود دارد. در همين زمينه، محمود كاردار، كارشناس حوزه انرژي، در گفت‌وگو با خبرنگار « تعادل» اظهار كرد: برق آبي در ايران با چالش‌هاي جدي مواجه است كاهش بارندگي‌ها و تغييرات اقليمي باعث كاهش سطح آب مخازن و رودخانه‌ها شده است. اين امر توان توليد نيروگاه‌هاي برق آبي را به‌شدت كاهش داده است.
وي تصريح كرد: استفاده بي‌رويه از منابع آب زيرزميني و كاهش جريان‌هاي سطحي آب، مشكلات بيشتري براي تامين آب مورد نياز نيروگاه‌هاي برق آبي ايجاد كرده است. وي ادامه داد: تغييرات اقليمي جهاني باعث تغيير الگوهاي بارش و افزايش دما شده كه اين موضوع روي منابع آبي تاثير منفي گذاشته است. وي عنوان كرد: با رشد جمعيت و توسعه صنعتي، تقاضا براي انرژي افزايش يافته است كه فشار بيشتري بر منابع برق آبي وارد مي‌كند و اين چالش‌ها نيازمند مديريت بهتر منابع آب، توسعه فناوري‌هاي جايگزين و سياست‌هاي مناسب براي استفاده پايدار از منابع انرژي است. به گفته وي براي بهبود و حفظ توان توليد برق‌آبي، مجموعه‌اي از راهكارها مي‌تواند موثر باشد. اين راهكارها شامل مديريت منابع آب، بهبود زيرساخت‌ها و استفاده از فناوري‌هاي نوين است. وي خاطرنشان كرد: استفاده از سيستم‌هاي آبياري كارآمدتر در كشاورزي و كاهش هدررفت آب، اجراي پروژه‌هاي بازچرخاني و استفاده مجدد از آب در صنايع و كشاورزي، تعمير و تقويت سدها و مخازن موجود براي افزايش كارايي و كاهش نشت آب، احداث سدها و مخازن جديد با در نظر گرفتن معيارهاي زيست‌محيطي و اجتماعي مي‌تواند به حفظ و افزايش بهره‌وري نيروگاه‌هاي برق آبي كمك كند. وي عنوان كرد: جايگزيني توربين‌هاي قديمي با مدل‌هاي جديد و كارآمدتر، سرمايه‌گذاري در تحقيقات براي بهبود فناوري‌هاي توليد برق آبي و مديريت منابع آب، افزايش بهره‌وري انرژي: ترويج مصرف بهينه انرژي در بخش‌هاي مختلف جامعه و توسعه و استفاده از منابع انرژي تجديدپذير ديگر مانند انرژي خورشيدي و بادي مي‌تواند حال پايداري منابع طبيعي را نيز تضمين نمايد.
