تداوم رويت پلنگ در كشور و راه‌هايي براي حفاظت بهتر
پلنگ از گونه‌هايي است كه در سال جاري بارها تصاويري از رويت آن در فضاي مجازي منتشر شده و جديدترين تصاوير مربوط به اين پستاندار بزرگ‌جثه در خراسان شمالي، ايلام، سمنان و دماوند به ثبت رسيده است. اگرچه بخشي از اين تصاوير از سوي محيط بانان در مناطق حفاظت شده ثبت شده ولي ممكن است در زيستگاه‌هاي انساني هم رويت شوند بنابراين راهكارهايي را مي‌توان اتخاذ كرد تا از تعارض ميان اينگونه در معرض خطر انقراض و انسان پيشگيري شود.
پلنگ از گونه‌هايي است كه در سال جاري بارها تصاويري از رويت آن در فضاي مجازي منتشر شده و جديدترين تصاوير مربوط به اين پستاندار بزرگ‌جثه در خراسان شمالي، ايلام، سمنان و دماوند به ثبت رسيده است. اگرچه بخشي از اين تصاوير از سوي محيط بانان در مناطق حفاظت شده ثبت شده ولي ممكن است در زيستگاه‌هاي انساني هم رويت شوند بنابراين راهكارهايي را مي‌توان اتخاذ كرد تا از تعارض ميان اينگونه در معرض خطر انقراض و انسان پيشگيري شود.
پلنگ ايراني يكي از گونه‌هاي ايراني است كه از ارزش حفاظتي بالايي برخوردار است. اينگونه از سوي اتحاديه بين‌المللي حفاظت از طبيعت به عنوان گونه در معرض خطر انقراض شناخته شده و در ليست قرمز قرار گرفته است. پلنگ ايراني در زمره گونه‌هاي پرچم محسوب مي‌شود بنابراين حفاظت و بهبود شرايط زندگي اين گونه بيانگر سلامت اكوسيستم و كاركرد صحيح اجزاي آن است. اين گونه در بيشترين حالت خود ۱۱۰ كيلوگرم وزن دارد.
سازگاري بالا با زيستگاه‌هاي مختلف
پلنگ داراي گسترده‌ترين پراكنش در ميان گربه‌سانان بزرگ دنيا است و به دليل قابليت سازگاري بالا در انواع زيستگاه‌هاي كوهستاني، استپي، جنگلي و بياباني تمام استان‌هاي كشور با تراكم نه چندان بالا زيست مي‌كند. پلنگ و ساير گوشتخواران را نمي‌توان مانند سم‌داراني از جمله كل و بز و قوچ و ميش به‌صورت مستقيم سرشماري كرد و بايد جمعيت آنها را تخمين زد. خال‌هاي روي بدن هر پلنگ مانند اثر انگشت انسان متفاوت است و مي‌توان از طريق آنها افراد جمعيتي را شناسايي كرد.
به گفته مرضيه موسوي - كارشناس دفتر حفاظت و مديريت حيات وحش سازمان حفاظت محيط زيست - آمار دقيقي از جمعيت پلنگ در كشور نداريم چراكه آماربرداري حيوانات گوشتخوار مانند پلنگ همچون علفخواران نيست كه بتوان از طريق سرشماري آمار آنها را به دست آورد. آنها در قلمرو وسيع حركت مي‌كنند و رفتار گونه طوري نيست كه با چشم به‌راحتي قابل رويت باشد و تنها در زمان‌هاي خاصي از زيستگاه خارج مي‌شود.
زماني كه وضعيت طعمه خوب باشد، جمعيت پلنگ هم افزايش مي‌يابد البته پلنگ در نقاط مختلف ايران ديده مي‌شود چون گونه‌اي منعطف است اين در حالي است كه زيستگاه يوزپلنگ مناطق دشتي است و بيشتر فلات مركزي ايران را پوشش مي‌دهد.
كنترل با دوربين‌هاي تله اي
به گفته موسوي رويت پلنگ نيازمند برخورداري از تجهيزات خاصي مانند دوربين‌هاي تله‌اي است. به عنوان مثال حدود ۳۰ تا ۴۰ دوربين در منطقه‌اي بايد كار گذاشته شود تا به‌طور سيستماتيك زيستگاه را پوشش دهد. افزايش تعداد دفعات رويت پلنگ بستگي به نوع منطقه‌اي دارد كه پلنگ در آن رويت شده است. اگر اين گونه بيشتر در اطراف مناطق مسكوني مانند روستا مشاهده شود، نشان‌دهنده وجود تعارض بين انسان و پلنگ است. زماني كه گونه‌اي به دلايلي مانند كمبود طعمه از زيستگاه خود خارج و به مناطق مسكوني نزديك مي‌شود، امكان رويت آن بيشتر مي‌شود.
گاهي اوقات پلنگ پير شده است. در اين شرايط توان شكار طعمه قوي را ندارد بنابراين امكان دارد به زيستگاه‌هاي انساني نزديك شود البته احتمال نزديك شدن مداوم پلنگ به مناطق مسكوني براي شكار بسيار كم است.
راه‌هاي كاهش تعارض انسان و پلنگ
در صورت رويت حضور پلنگ در اين مناطق وجود گونه گزارش مي‌شود و ماموران سازمان محيط زيست اقدام به زنده‌گيري آن مي‌كنند.
به گفته موسوي در حال حاضر بسياري از ادارات محيط زيست استان‌ها براي كاهش تعارض پلنگ و انسان، اقدام به آموزش جوامع محلي و برگزاري كارگاه‌ها در مناطقي مي‌كنند كه تعارض در آنها زياد است تا مردم آگاه شوند در صورت رويت پلنگ چگونه بايد رفتار كنند تا از تعارض جلوگيري شود.
در دسترس بودن پسماند در روستاها و شهرها مي‌تواند حيوانات وحشي از جمله پلنگ را به نزديك شدن به زيستگاه‌هاي انساني ترغيب كند بنابراين آموزش نحوه مديريت پسماند به مردم محلي اهميت دارد. در شهرها نيز شهرداري‌ها بايد پسماندها را مديريت كنند.
برقراري پوشش بيمه‌اي در مقابل خسارت
يكي ديگر از راه‌هاي كاهش تعارض برقراري پوشش بيمه‌اي است. سازمان محيط زيست سال گذشته برقراري پوشـش بيمـه‌اي «دام، باغـات و محصـولات كشـاورزي در مقابـل خسـارت ناشـي از جانوران وحشـي حمايت شـده و در معـرض خطـر انقـراض» را پيگيري كرد و با استقبال از اجراي اين طرح، سبب شد توافقنامه جبران خسارت حيات وحش با صندوق بيمه كشاورزي در اسفندماه سال گذشته براي يك سال ديگر تمديد شود.
نكته مهم اين است كه رويت و ثبت بيشتر پلنگ در مناطق حفاظت شده به منزله روند افزايشي اين گونه است.از جمله اين مناطق مي‌توان به پارك‌هاي ملي گلستان، تندوره، تنگ صياد و دنا اشاره كرد كه نشان‌دهنده حفاظت فيزيكي مطلوب و جمعيت خوب طعمه در اين مناطق است. يك عامل تاثيرگذار در ثبت بيشتر رويت پلنگ، ثبت آن با تلفن همراه است. به هر حال با توجه به اينكه مدت‌ها بود مساله انقراض پلنگ ايراني به يكي از دغدغه‌هاي فعالان محيط زيست و حيات وحش تبديل شده بود اما اين افزايش رويت پلنگ ايراني خوشحال‌كننده است ولي دور كردن آنها از تهديد انقراض اقدامات روزافزون مردم و اتخاذ سياست‌هاي موثر بيشتر را مي‌طلبد.
