زنگ خطر «فرونشست» در جنوب‌غربی پایتخت
معاون سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه نرخ متوسط فرونشست در شهر تهران ۷ سانتی‌متر است، گفت: مناطق ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ بیشتر از همه درگیر فرونشست هستند.
معاون سازمان زمین‌شناسی با بیان اینکه نرخ متوسط فرونشست در شهر تهران ۷ سانتی‌متر است، گفت: مناطق ۱۷ و ۱۸ و ۱۹ بیشتر از همه درگیر فرونشست هستند. امیر شمشکی، مدیرکل دفتر زمین‌شناسی، مهندسی و زیست‌محیطی سازمان زمین‌شناسی به تسنیم گفت: ما در محدوده شهر تهران و به‌‌ویژه در جنوب و جنوب غربی فرونشست زمین را داریم. البته فرونشست‌هایی که داخل محدوده شهر تهران هستند نرخ‌شان پایین‌تر است و نرخ 25 سانتی‌متر که گفته می‌شود تنها یک بار در سال‌های گذشته و در یک نقطه گزارش شده است. در اکثر مناطق نرخ فرونشست در حالت بیشینه 16، 17 سانتی‌متر و متوسط نرخ فرونشست در تهران 6، 7 سانتی‌متر است. وی درباره نرخ فرونشست در مناطق جنوب و جنوب غربی تهران توضیح داد: منطقه 20 با فرونشست درگیر نیست؛ منطقه 21 و 22 هم به‌مقدار کم و بیشتر از همه مناطق 17 و 18 و 19 درگیر فرونشست هستند. او افزود: یکی از مباحثی که در خصوص آن خلط مبحث می‌شود مفهوم فرونشست است.
ما در گذشته پدیده‌ای به‌اسم «نشست زمین» داشتیم که با فرونشست متفاوت است، تفاوت این دو مبحث در این است که نشست زمین بر اساس بارگذاری روی خاک تراکم‌پذیر در سطح زمین صورت می‌گیرد، به عنوان مثال شما ساختمانی را در یک جایی که پتانسیل نشست دارد بارگذاری می‌کنید و خاک تحمل آن وزن را ندارد و در نتیجه ساختمان ترک می‌خورد که می‌گوییم نشست کرده است. شمشکی ادامه داد: در فرونشست لایه تراکم‌پذیر وجود دارد اما در اعماق زمین است و بارگذاری نقش خاصی در آن ندارد بلکه بیشتر مربوط به برداشت آب زیرزمینی است، یعنی اینکه ما در عمق 60، 70 متری زمین یک لایه تراکم‌پذیر داریم که بخش قابل‌توجهی از این وزن را آب، در قالب رسوبات تحمل می‌کرده است اما اگر آب میان رسوبات ریزدانه را بگیریم و با افت سطح آب زیرزمینی مواجه شویم، یک تراکم با همان نیروی قبلی وجود دارد که به آن فرونشست می‌گوییم. وی توضیح داد: یک پدیده هم به‌نام «فروریزش» داریم که در برخی موارد مانند فروریزش‌های کارستی که در همدان و در اطراف نیروگاه شهید مفتح داشتیم، طبیعی است و در سنگ‌های انحلال‌پذیر صورت می‌گیرد. گاهی اوقات هم ممکن است فعالیت‌های زیرزمینی مانند ریزش قنات یا حفاری تونل برای مترو و کندوکاوهای معدنی باعث فروریزش شود که آن هم یک مسئله دیگری محسوب می‌شود. یک مورد دیگر هم چاه‌های فاضلاب و ترکیدن لوله‌های آب است که در اخبار همه آنها به‌نام فرونشست ردوبدل می‌شود که در برخی موارد نادرست است. او در پاسخ به این سوال که آیا فعالیت‌هایی مانند حفاری تونل مترو بر فرونشست تأثیر دارد، توضیح داد: در واقع فرونشست است که بر سازه‌ها تأثیر می‌گذارد؛ یعنی اگر سازه‌ای در جایی قرار بگیرد که نرخ‌های مختلفی از فرونشست وجود دارد، می‌تواند حادثه‌ساز شود، البته توان‌ساز هم در این اتفاق مهم است.
تأثیر فرونشست بیشتر در سازه‌های خطی مانند خطوط راه‌آهن و مترو و لوله‌های آب اتفاق می‌افتد، به عنوان مثال اگر یک خط راه‌آهن از منطقه‌ای با نرخ‌های متفاوت فرونشست عبور کند، می‌تواند مشکل‌ساز شود. شمشکی اضافه کرد: عبور سازه‌های خطی از نرخ‌های متفاوت فرونشست بسیار مساله حادی است و اگر اتفاقی بیفتد، علاج، اصلاح و کنترل آن بسیار سخت و دشوار می‌شود، البته اگر نرخ فرونشست یکسان باشد باز هم ممکن است مشکلاتی ایجاد بشود اما آنقدر آسیب‌پذیر نیست. وی درباره راهکارهایی از جمله چاه‌های جذبی تصریح کرد: زمانی که منابع خارجی را می‌بینیم، برخی دوستان به‌راحتی می‌گویند؛ «تغذیه مصنوعی آبخوان انجام شود.»، اما تغذیه مصنوعی هم کار راحتی نیست، برای این کار اول باید به شرایط آبخوان توجه شود، برای پمپاژ آب حتماً باید آب شرایط خاصی داشته باشد و آبخوان هم تنها در شرایطی خاص این آب را نگه می‌دارد، این روش به‌قدری دشوار است که معمولاً موفق نیست؛ هرچند نمونه‌های مثبتی در جهان داشته است.
