رويارويي با بحران مديريت آب و فرونشست زمين

رييس سازمان مديريت بحران كشور درباره علل فرونشست در تهران توضيحاتي را ارايه كرد. محمد حسن نامي درباره علل فرونشست زمين در تهران در پي فرونشست در خيابان ونك كه هفته گذشته اتفاق افتاد، گفت: پديده فرونشست در واقع يك زمين لرزه خاموش است، دلايل عمده وقوع اين پديده، برداشت بي‌رويه از منابع محدود آب‌هاي زيرزميني و عدم طرح الگوي كشت است كه مي‌تواند از مهم‌ترين دلايل اين پديده باشد.

او ادامه داد: خسارت به سازه‌هاي مختلف از جمله خيابان‌ها، پل‌ها، ساختمان‌ها و زيرساخت‌هاي انتقال برق و آب گاز و... يكي از خطرناك‌ترين پديده‌هاي فرونشست است. غيرقابل برگشت‌پذيري پهنه‌اي كه دچار فرونشست شده نيز از ديگر مخاطرات اين پديده است، چراكه وقتي آب‌هاي سفره‌هاي زيرزميني را خالي مي‌كنيم اگر ظرف دو سال جايگزين نشود، با مرگ آبخوان‌ها مواجه خواهيم شد و اين آبخوان‌ها فروخواهد ريخت و در نتيجه اگر بعد آبي را هم داشته باشيم ديگر آب خواني نداريم كه آب را ذخيره كنيم.

از مرحله بسيار پرخطر عبور كرده‌ايم

رييس سازمان مديريت بحران كشور به ايلنا گفت: در همه دنيا به اين صورت است كه اگر به محدوده‌اي برسند كه ۲۰ درصد از آب‌هاي زيرزميني را برداشت كنند، در حقيقت به خط قرمز رسيده‌اند كه در برخي جاها ما ۸۰ تا ۸۵ درصد از آبهاي زيرزميني برداشت كرده‌ايم كه در حقيقت از مرحله خطر، خطرناك و بسيار پرخطر عبور كرده‌ايم و ضروري است براي اين موضوع فكري كنيم. نرخ فرونشست در دشت‌هاي كشور از ۱۲ تا ۱۵ سانتي‌متر است كه بسيار شديد و خطرناك است و نرخ فرونشست در استان تهران ۱۸ ميليمتر است، چراكه در تهران آب زيادي از سفره‌هاي زيرزميني استان تهران خارج مي‌شود. البته راهبرد قبلي اين بود كه ۷۵ درصد از آب‌هاي سطحي و ۲۵ درصد از آب‌هاي چاه استفاده كنيم ولي الان اين موضوع برعكس شده است در نتيجه هر روز چاه‌هاي جديدي وارد مدار مي‌شد و اين خطري است براي استان تهران كه براي اين موضوع بايد فكري كرد.

نامي با بيان اينكه براساس استانداردهاي جهاني و اتحاديه اروپا ۴ ميليمتر فرونشست در سال طبيعي است، تصريح كرد: در برخي كشورها آبخيزداري و آبخوان داري به معناي كامل انجام شده است، اما ما در كشورمان حدود ۲۰ الي ۳۰ ميليون هكتار فقط انجام داده‌ايم و ۹۳ ميليون هكتار همچنان باقي مانده است. اين در حالي است كه ميزان فرونشست در سال نماد بحران است. ما در ۴۰۶ الي ۴۰۹ دشت كشور از مرز بحران گذر كرده‌ايم از جمله اصفهان، كرمان، يزد و... ما بايد فكري براي اين موضوع بكنيم به ويژه الان در دولت جديد بايد مهم‌ترين مساله راهبردي خود قرار دهند. درست است كه مساله اقتصاد براي ما مهم است و حضرت آقا هم اين موضوع را فرمودند و درست است اما اگر يك جايي به هم بريزد اقتصاد ما را از بين مي‌برد.

عدم نفوذ آب به زمين از علل فرونشست در پهنه‌هاي شهري است

او در بخش ديگري از صحبت‌هاي خود درباره علل فرونشست در پهنه‌هاي شهري و كلانشهري گفت: يكي از اين عوامل افزايش سطوح عايق و عدم نفوذ آب به زمين است يعني اگر ما عايق‌بندي را افزايش دهيم اين نفوذ آب به زمين كمتر مي‌شود، همچنين مهار كردن آب‌هاي ورودي به شهر و انباشت آن در پشت سدهاست اين كار باعث مي‌شود آب سفره‌هاي زيرزميني را پر نكند. ما تعداد زيادي چاه‌هاي غيرمجاز داشتيم در يكي از دولت‌ها نيز هر چه چاه غيرمجاز بود را مجاز كردند. اين برداشت بي‌رويه از آب‌هاي زيرزميني، عدم رعايت استاندارد ساخت و سازها در پهنه‌هاي مستعد فرونشست و انسداد مسير قنات‌هاي قديمي از عوامل موثر است كه بايد به آنها توجه شود.

رييس سازمان مديريت بحران كشور درباره راهكارهاي جلوگيري از فرونشست گفت: هدايت آب‌هاي سطحي در قالب آبخوان‌داري و آبخيزداري از مهم‌ترين اين اقدامات است. آقاي وحيدي روي آبخيزداري و آبخوان داري حساس بود و تلاش بسياري كرد و قرارگاه در اين زمينه تشكيل داد همچنين به سازمان برنامه و بودجه هم نامه زديم و آقاي رييسي هم دستور دادند كه يك هزار ميليارد تومان لازم است براي آبخيز داري و آبخوان داري در همه استان‌ها اما ۹۳ ميليون هكتار باقي مانده است. وقتي آبخيز داري كامل شود آب را داريم و از فرسايش خاك نيز جلوگيري مي‌شود و خاك بسيار مهم است.

آب داريم اما مديريتي روي آن نداريم

وي ادامه داد: البته ما آب داريم اما مديريتي روي آن نداريم در واقع ما بحران مديريت آب داريم بايد آب را هدايت كنيم كه اولا حوزه‌هاي آبخوان را فرابگيرد و هم آب شرب را براي مردم فراهم كنيم و سدها برق توليد كنند هم اينكه ما بتوانيم كشاورزي را داشته باشيم البته در كشاورزي بايد به سمت الگوي‌هاي كشت نوين برويم. كشت دانه در خاك و كشت در آب كه محصولات بهتر و سالم‌تري دارد اجراي طرح الگوي كشت را بايد در نظر بگيريم كه چه كشتي داشته باشيم كه از آب كمتري استفاده شود يا در جايي كه آب به ميزان كافي دارد از اين كشت‌ها استفاده كنيم.

او درباره علل فرونشست زمين در خيابان ونك گفت: تركيدگي لوله آب از علل فرونشست در اين خيابان بود. البته آب غيرشرب بود. ساير علل فرونشست در شهر تهران ناشي از رشته‌هاي قنات قديمي رها شده است ساختمان ساخته شده اما توجه نكرده است كه اين قنات بايد مسير قبلي خود را ادامه دهد، چراكه آب وجود دارد اين آب وقتي با بتون جلوي آن بسته شده است در زمين نفوذ كرده و هر لحظه امكان دارد در جاهاي ديگر نيز احتمال فرونشست وجود داشته باشد.