چالش‌های جدی پیش روی وزیر بهداشت جدید
وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی در دولت چهاردهم به دو دلیل عمده می‌تواند چالش‌های جدی داشته باشد، زیرا خود رئیس جمهوری، پزشک و صاحب نظر در حوزه سلامت است و علاوه بر آن، مشکلات فراوان و انباشته شده‌ای در نظام سلامت وجود دارد که اکنون همه صاحب نظران انتظار دارند در همین دوره برطرف شود و این موضوع، انتظار از وزیر بهداشت جدید را بسیار بالاتر می‌برد.
وضعیت نگران کننده نظام سلامت در بسیاری از حوزه‌ها و همچنین پزشک بودن رئیس جمهوری، منجر به افزایش انتظارها از دولت پزشکیان شده تا کسی را راهی طبقه شانزدهم ساختمان ایوانک کند که علاوه بر اجرای قوانین بر زمین مانده و خاک خورده‌ای مانند طرح پزشکی خانواده، پرونده الکترونیک سلامت، اجرای راهنماهای بالینی و نظام ارجاع، بساط بسیاری از ناعدالتی‌ها در حوزه سلامت را نیز جمع کرده و فکری به حال کیفیت خدمات بهداشتی و درمانی کند.
روز گذشته محمد رضا ظفرقندی به عنوان وزیر پیشنهادی بهداشت، درمان و آموزش پزشکی جهت کسب رای اعتماد به مجلس شورای اسلامی معرفی شد و در عین حال باید منتظر ماند و دید که آیا او می‌تواند راهی طبقه شانزدهم ساختمان ایوانک شود؟
وزیر بهداشت مطالبه گر باشد
سلمان مریدی «دانشجوی دکترای سیاست گذاری سلامت از دانشگاه علوم پزشکی قم» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: وضعیت نظام سلامت نگران کننده است و باید دلیل برخی بدهی‌ها در دانشگاه‌های علوم پزشکی مشخص شود. وزیر بهداشت باید مطالبه گر باشد، زیرا حوزه سلامت گسترده است و در دانشگاه‌های علوم پزشکی چالش‌های زیادی وجود دارد. علاوه بر وزیر بهداشت، روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی و معاونین نیز اهمیت دارند.
پرونده الکترونیک سلامت محقق شود
رضا شروین بدو «رییس مرکز طبی کودکان» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: وزارت بهداشت، وزارتخانه‌ای فنی است و در نتیجه وزیر بهداشت نیز باید به ساختار کلان و محیطی آشنا باشد. گاهی وزارت بهداشت در مسائل جزیی نیز وارد می‌شود، اما از برخی موارد کلان غفلت می‌شود. با توجه به گستردگی وظایف وزارت بهداشت، وزیر باید به ساختار فعلی نظم بدهد. وزارت بهداشت از قدرتی که وزارت علوم در شورای عالی انقلاب فرهنگی از آن بهره مند است، بی بهره مانده و باید این نقش پر رنگ شود.
وی ادامه می‌دهد: درباره پرونده الکترونیک سلامت نیز باید تصمیم گیری شود و اگر قرار به تحقق آن باشد، باید درباره آن تصمیم گیری شود. بسیاری از توجه‌ها در خدمات بستری است، در حالی‌که باید به خدمات سرپایی نیز توجه شود.
بدو می‌گوید: در زمینه آموزش پزشکی نیز بحث افزایش انگیزه دانشجویان و اعضای هیات علمی و ماندگاری آنان است.
وزیر بهداشت بعدی با مشکلات زیادی مواجه است
ناهید خداکرمی «عضو کار گروه سلامت انتخاب وزیر بهداشت» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: تشکیل این کار گروه‌ها برای انتخاب وزرا منجر به بروز خلاقیت از سوی مردم برای مردم شد، زیرا همه اعضای کار گروه‌ها میان مردم حضور دارند. وزارت بهداشت از نظر ساختاری و ماموریت‌ها و خدمات، بسیار پیچیده است. گاهی در کار گروه دلم برای وزیری که می‌خواهد سکاندار وزارت بهداشت باشد، می‌سوخت، زیرا با مشکلات زیادی مواجه خواهد بود.
وی ادامه می‌دهد: در حال حاضر از نظر عدم پایداری منابع اختصاصی، وضعیت نامطلوب دندان پزشکی، سلامت زنان، فرسودگی بیمارستان‌ها و تجهیزات پزشکی، کمبود تخت توانبخشی دچار مشکل هستیم. به عنوان نماینده زنان در این کار گروه حضور داشتم و نکته این‌جاست که زنان همواره دچار محرومیت برای حضور در مدیریت بوده‌اند. ولی نباید مصالح کشور را قربانی جنسیت زدگی در یک وزارتخانه کنیم.
خداکرمی می‌گوید: وزارت بهداشت وارث عملکرد غلط بسیاری از سازمان‌های دیگر است. آلودگی هوا و مسائل اجتماعی و کمبود دارو به عملکرد سایر سازمان‌ها و بیرون از وزارت بهداشت بر می‌گردد. در نتیجه وزیر بهداشت باید بتواند عوارضی که منجر به تولید بیماری می‌شود را کاهش بدهد و سلامت مردم را اداره کند.
وزارت بهداشت اعتماد بخش خصوصی را جذب کند
حسن بایرامی «مدیرعامل یک شرکت داروسازی» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: وزیر بهداشت باید به کمک رسانه و روابط عمومی مناسب، صحبت‌های وزارت بهداشت را با شفافیت به جامعه منتقل کند.
وی ادامه می‌دهد: برخی سیاست‌های وزارت بهداشت باید تمرکز زدایی شود. متاسفانه بسیاری از آیین نامه‌هایی که در حال حاضر وجود دارد، یکدیگر را نقض می‌کنند و در نتیجه باید مروری بر آیین نامه‌ها و دستورالعمل‌ها در مدت کوتاهی انجام شود تا موارد متضاد را مقررات زدایی کرد.
بایرامی می‌گوید: همچنین وزارت بهداشت دولت چهاردهم باید اعتماد بخش خصوصی را جذب کرده و از پتانسیل مغفول مانده بخش تولید، بهره مند شود تا مشکلات جامعه را برطرف کند.
مدیرعامل شرکت دارویی بیان می‌کند: برخی سیاست‌ها مانند سیاست ملی پلاسما در گذشته به خوبی پیش می‌رفت، اما در حال حاضر مغفول مانده و باید پیگیری شود. همچنین باید از پتانسیل همه گروه‌ها استفاده کرد.
اهمیت هماهنگی وزیر بهداشت با پزشکیان
سید حسن امامی رضوی «معاون اسبق وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی و عضو فرهنگستان علوم پزشکی» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: رییس جمهوری منتخب به قوانین بالا دستی و سیاست‌های کلی سلامت اعتقاد دارند، اما متاسفانه در گذشته به دلایل مختلف اجرا نشده است. بحث اصلاح نظام پرداخت، اجرای پزشکی خانواده و نظام ارجاع از جمله این موارد است.
عضو فرهنگستان علوم پزشکی می‌گوید: فردی که وزیر بهداشت می‌شود، باید تمام اقدامات خود را با آقای پزشکیان هماهنگ کند، زیرا تاکنون این تجربه را نداشتیم که رییس جمهوری خودش قبلا سابقه وزارت بهداشت داشته و به حوزه سلامت کاملا آشنا باشد.
وزیر بهداشت جایگاه سیاسی خود را پر رنگ کند
مهدی رضایی «معاون بیمه و خدمات سلامت سازمان بیمه سلامت ایران» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: وزارت بهداشت از دو بخش بهداشت و درمان و همچنین آموزش پزشکی تشکیل شده و پس از ادغام این دو بخش، هر دو از کاستی‌هایی رنج می‌برند. البته این دو مانند دوقلوهای به هم چسبیده هستند و اگر تفکیک شوند، هر دو دچار عارضه می‌شوند، اما باید در نحوه اداره به شکلی رفتار کرد که آسیب‌ها را به حداقل رساند. به طور مثال آیا بیمارستان‌ها همواره باید در ذیل بیمارستان‌های آموزشی تعریف شوند یا قابل تفکیک هستند؟
وی ادامه می‌دهد: در قانون برنامه هفتم توسعه این موضوع وجود دارد که کسی نمی‌تواند خارج از نظام ارجاع از خدمات بیمه‌ای استفاده کند. اگر قرار بود این قانون در سال ۱۴۰۳ اجرا شود، بیش از ۹۷ درصد بیمه شدگان روستایی از تعهد بیمه‌ای خارج می‌شدند، اما قبول داریم که این قانون در شرایط حاضر اجرایی نیست.
معاون سازمان بیمه سلامت ایران می‌گوید: جایگاه وزیر بهداشت، سیاسی است، زیرا جزیی از کابینه دولت بوده و در تصمیم‌های کلان نقش دارد و نمی‌توان او را غیر سیاسی بدانیم و از طرفی برای پیش برد اهداف نظام سلامت، وزیر باید با سایر ارکان دولت همکاری نزدیکی داشته باشد.
رضایی ادامه می‌دهد: در مقطعی سهم سلامت به ۹ درصد از تولید ناخالص ملی رسید و در حال حاضر این عدد به کمتر از ۴ درصد رسیده است. بنابراین وزیر بهداشت باید جایگاه سیاسی خود را پر رنگ کند، زیرا لازمه انجام وظایف او محسوب می‌شود.
وی بیان می‌کند: وزیر بهداشت باید تفکر نقد داشته و با کارشناسان بحث و گفت‌وگو کرده و اگر متقاعد شد که باید راه‌های جدید را بپذیرد، انعطاف لازم را در این زمینه داشته باشد و از گروه‌های مختلف بهره مند شود.
ستفاده از کار گروه برای انتخاب وزرا، حرکتی مدنی است
علی جعفریان «رییس کار گروه سلامت انتخاب وزیر بهداشت و رییس اسبق دانشگاه علوم پزشکی تهران» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: ساختار کار گروه‌ها توسط شورای راهبری تعیین شده و این امکان وجود نداشته که از همه گروه‌ها در بازه زمانی کوتاه، نماینده‌ای حضور داشته باشد. سنجه‌های اصلی توسط شورای راهبری منتشر شده و سنجه‌های تخصصی هم چندان عجیب نبودند و اعضای کار گروه سلامت نیز افراد حوزه سلامت بوده و می‌دانستند با چه مشکلات و چالش‌هایی مواجه هستیم.
رییس اسبق دانشگاه علوم پزشکی تهران ادامه می‌دهد: نظر کار گروه سلامت، نظر مشورتی برای رییس جمهور بود. ادعایی مبنی بر بی نقص بودن کار نداریم و به هر حال در شرایط اضطراری، کار را انجام دادیم و نمی‌توانستیم فرصت زیادی برای انتخاب وزرا صرف کنیم. همین که موضوع و انتخاب وزرا به جمع کارشناسان رفته و رای گیری شده، اقدام مثبتی است و باید به عنوان حرکت مدنی از آن استقبال کنیم.
سهم سلامت از تولید ناخالص ملی بالاتر برود
محمد آسایی اردکانی «مشاور وزیر سابق بهداشت در امور بهداشتی» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: رییس جمهوری منتخب باید به حوزه سلامت آگاهی داشته باشد. درباره شرایط حاضر نظام سلامت باید پرسید که آیا برنامه پزشکی خانواده اجرا شده، آیا شبکه بهداشت بر اساس دستور مقام معظم رهبری تقویت شده، آیا مشکلات رزیدنت‌ها برطرف و کیفیت آموزش و درمان اصلاح شده، آیا گروه آسیب پذیر از بیمه مناسب برخوردار شده‌اند، آیا کمبود پزشک و پرستار و مراقبان سلامت برطرف شده است؟
آسایی می‌گوید: کسی که وزیر بهداشت شود باید با ایده‌های آقای پزشکیان همراه باشد، زیرا هم باید به انتظار مردم و هم به انتظار رییس جمهوری منتخب در نظام سلامت پاسخ‌گو باشد و می‌توان گفت یکی از مهم‌ترین وزرای کابینه دولت چهاردهم، وزیر بهداشت است.
مشاور وزیر سابق بهداشت در امور بهداشتی ادامه می‌دهد: تعامل با بخش خصوصی نیز بسیار مهم است، زیرا نباید بخش خصوصی را دشمن بخش دولتی بدانیم و بر اساس ضوابط و آیین نامه‌ها و نظارت‌ها، بخش خصوصی علاوه بر حوزه تشخیص و درمان، باید به حوزه بهداشت نیز وارد شود.
آسایی می‌گوید: سهم بهداشت از تولید ناخالص ملی از طریق تعامل و ارتباط با مجلس و سازمان برنامه و بودجه باید بالاتر برود.
به انتخاب معاونین وزیر بهداشت توجه شود
زهره افتخاری «عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: با توجه به این‌که رییس جمهوری منتخب، پزشک است و قبلا در مجلس نیز حضور داشته، قطعا نظارت بیشتری در حوزه سلامت خواهد داشت و در نتیجه وزیر بهداشت جدید باید پاسخ‌گویی مناسبی در برابر رییس جمهوری داشته باشد.
وی ادامه می‌دهد: از طرفی انتخاب معاونین نیز بسیار مهم است و اگر از وزیر بهداشت جدید درخواست برنامه شد، باید معاونین خود را انتخاب کرده و اعلام کند، زیرا عملکرد وزیر به عملکرد معاونین و روسای دانشگاه‌های علوم پزشکی بر می‌گردد.
افتخاری می‌گوید: بخش خصوصی و سندیکاهای مختلف رضایت مناسب و تعامل لازم را با وزارت بهداشت نداشته‌اند. معاونت‌های مختلف جایگاه مهمی در ارتقای سلامت کشور دارند و در کنار انتخاب وزیر، باید به جایگاه آنها نیز توجه کرد. به طور مثال معاونت توسعه باید تعامل مناسبی داشته باشد و بتواند بودجه را اخذ کند.
عضو هیات علمی انستیتو پاستور ایران ادامه می‌دهد: وقتی بحث دانش بنیان‌ها و شرکت‌های خصوصی مطرح می‌شود، وزارت بهداشت نیاز به تعامل مناسبی با معاونت علمی و فناوری ریاست جمهوری دارد.
وزیر بهداشت باید صف تا ستاد را طی کرده باشد
ابراهیم نوری کوشکی «متخصص پزشکی خانواده» به خبرنگار سلامت نیوز می‌گوید: کسی که قرار است وزیر بهداشت شود، باید صف تا ستاد را طی کرده و تجربه مناسبی داشته باشد، زیرا منابع نظام سلامت محدود است و نباید طرح‌های آزمایشی اجرا کرد. همچنین معاونین نیز باید همین شرایط را داشته باشند و به طور مثال حداقل پیش از این، ریاست دانشگاه علوم پزشکی را تجربه کرده باشند. در دوره‌های مختلف، افراد به صورت اتوبوسی وارد وزارتخانه شده‌اند و به همین شکل به صورت اتوبوسی خارج می‌شوند.
وی ادامه می‌دهد: اگر نیروهایی در حال حاضر در وزارت بهداشت کار می‌کنند و نیروهای مناسبی هستند، باید حفظ شده و از آنها استفاده شود. ولی اگر کسی صف تا ستاد را طی نکرده و تجربه ندارد، نباید به او مسئولیتی داده شود. نباید به اسم جوان گرایی، از افراد بی تجربه استفاده کرد.
متخصص پزشکی خانواده می‌گوید: به دلیل مسئولیت قانونی فقط عنوان پزشکی خانواده تغییر می‌کند. افرادی باید پزشکی خانواده را اجرا کنند که متخصص این کار باشند. از طرفی باید تجمیع بیمه‌ها و پرونده الکترونیک سلامت اجرا شود و این در حالی‌ست که پرونده الکترونیک سلامت نیز مانند پزشکی خانواده، سال‌هاست اجرایی نشده است.
جمع بندی
همان طور که بسیاری از متخصصان و کارشناسان نظام سلامت اعتقاد دارند، پزشک بودن پزشکیان می‌تواند فرصت مناسبی برای وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی باشد که علاوه بر اصلاح ساختارها، بسیاری از قوانین بر زمین مانده و خاک خورده را نیز اجرایی کند و در این مسیر از حمایت‌های رئیس جمهوری نیز برخوردار شود. ولی همین موضوع می‌تواند پاشنه آشیلی برای وزیر بهداشت بعدی باشد. زیرا پزشکیان در تمام سال‌های اخیر یکی از منتقدان به وضعیت نظام سلامت بوده و در واقع در این زمینه صاحب نظر است و انتظارها و استانداردهایی دارد که به سادگی از آن عبور نخواهد کرد.
وزیر بهداشت دولت چهاردهم قطعا مسیر سختی پیش رو خواهد داشت که در این مسیر باید از نظر صاحب نظران و کارشناسان با تجربه استفاده کرده و از جوانانی استفاده کند که علاوه بر خلاقیت، تجربه لازم و کافی برای مدیریت را هم داشته باشند.
با این حال، معرفی محمد رضا ظفرقندی به عنوان شخصی که سال‌ها در ارکان مختلف نظام سلامت حضور داشته، می‌تواند امید تازه‌ای به حوزه سلامت کشور بدهد. هرچند بررسی وزرا در روزهای آتی در کمیسیون‌های مختلف مجلس شورای اسلامی در حال انجام است و باید دید که زاویه دید نمایندگان مجلس درباره وزیر پیشنهادی بهداشت، درمان و آموزش پزشکی چیست و آیا ظفرقندی می‌تواند از مجلس رای اعتماد بگیرد یا باید منتظر گزینه دیگری برای این وزارتخانه مهم در دولت چهاردهم باشیم.
