عراقچي، اقتصاد و معادلات حوزه ديپلماسي
انتخاب عباس عراقچي در راس سياست خارجي كشورمان چه معني دارد؟ با حضور عراقچي در وزارت خارجه بايد منتظر چه سبك سياست‌هايي در حوزه ديپلماسي ايران باشيم؟ با راي اعتماد نمايندگان مجلس، كليت كابينه پيشنهادي مسعود پزشكيان به سلامت از بهارستان عبور كردند تا دور تازه‌اي از فعاليت‌هاي اجرايي و توسعه‌اي در كشورمان آغاز شود. در ميان اين وزراي پيشنهادي اما سيد عباس عراقچي براي پست وزارت خارجه داراي اهميت مضاعفي است.
انتخاب عباس عراقچي در راس سياست خارجي كشورمان چه معني دارد؟ با حضور عراقچي در وزارت خارجه بايد منتظر چه سبك سياست‌هايي در حوزه ديپلماسي ايران باشيم؟ با راي اعتماد نمايندگان مجلس، كليت كابينه پيشنهادي مسعود پزشكيان به سلامت از بهارستان عبور كردند تا دور تازه‌اي از فعاليت‌هاي اجرايي و توسعه‌اي در كشورمان آغاز شود. در ميان اين وزراي پيشنهادي اما سيد عباس عراقچي براي پست وزارت خارجه داراي اهميت مضاعفي است. امروز اگر از قاطبه كارشناسان درباره 3اولويت بنيادين دولت چهاردهم پرسش شود، اكثريت آنها حل مشكل تحريم‌ها و توسعه مناسبات ارتباطي با جهان پيراموني را در كنار موضوعاتي چون پيوستن به كنوانسيون‌هاي بين‌المللي و... مطرح مي‌كنند. گزاره‌هايي كه حل و فصل آنها در گروي بهره‌مندي از وزارت خارجه‌اي پويا، متخصص و كاربلد خواهد بود. اما دايره اثرگذاري وزارت خارجه تنها مختص به اين موضوعات نيست؛ حتي براي توسعه صادرات و بهبود حوزه توليد كشور نيازمند ساختار وزارت خارجه‌اي كارآمد و فعال است. بنابراين مهم است كه چه كسي در راس ساختار ديپلماسي ايران نشسته باشد. عراقچي ديروز توانست راي اعتماد 247 نماينده را به خود تخصيص دهد و مهياي حضور در يكي از حساس‌ترين برهه‌هاي مديريتي وزارت خارجه شود.
1) بايد توجه داشت، اصل اساسي در سياست‌هاي راهبردي سياست خارجي ايران، آن است كه راهبردهاي كلان دين حوزه را نه دولت بلكه نهادهاي بالادستي تعيين مي‌كنند. مسوولان وزارت خارجه تنها مجري سياست‌هاي كلان تدوین شده از سوي نهادهاي بالادستي هستند. آيا اين به اين معناست كه وزراي خارجه كاره‌اي نيستند و تاثيري نمي‌توانند داشته باشند؟ قطعا اينگونه نيست، مجريان ديپلماسي در ايران از منظر تاكتيكي بسيار اثرگذار بوده و تصميمات و سياست‌هاي آنان، سرنوشت‌ساز است. راهبرد بنيادين كشورمان در عرصه بين‌الملل آن است كه ايران نظم موجود در عرصه سياست خارجي را نپذيرفته و آن را قبول ندارد. دلايل مختلفي هم براي اين رويكرد وجود دارد كه موضوع بحث ما نيستند. اما در اين حال، ايران براي دستيابي به منافعش حاضر به نرمش‌هاي تاكتيكي است. اخيرا رهبر انقلاب در ديدار با مسوولان كنگره شهرداري بويراحمد، ديدگاه‌هاي مهمي را در خصوص عقب‌نشيني تاكتيكي و نه عقب‌نشيني راهبردي مطرح كردند. بر اساس ديدگاه‌هاي مطرح شده ايران در بزنگاه‌ها مي‌تواند عقب‌نشيني‌هاي تاكتيكي داشته باشد. اين اظهارات از اين منظر داراي اهميت است كه مي‌تواند دست مسوولان وزارت خارجه را در مذاكرات بازتر بگذارد. بدون ترديد تجلي اين راهبردهاي تازه را در دورنماي آينده و مذاكره با كشورهاي اروپايي، امريكا، چين و روسيه مي‌توان ديد. رهبر انقلاب با بيان اين صحبت‌ها دست دولت را باز گذاشتند تا در مذاكرات از آن بهره جويند.
2) مساله اساسي براي ايران پايان دادن يا كم‌كردن دامنه تحريم‌هاي اقتصادي‌اش است. امريكا و اروپا هم تلاش مي‌كنند، فعاليت‌هاي هسته‌اي ايران را محدود سازند. تجربه ثابت كرده، تحريم‌ها و فشارهاي بيشتر غرب، هرچند مشكلات اساسي براي اقتصاد ايران ايجاد مي‌كند، اما باعث از بين رفتن فعل و انفعال هسته‌اي ايران نمي‌شود. بر اساس اعلام مسوولان كشور، ايران تا مرحله گريز هسته‌اي تنها به اندازه چرخاندن يك پيچ‌گوشتي فاصله دارد. اين وضعيت نشان مي‌دهد نه فشار حداكثري ترامپ و نه سياست چماق و هويج بايدن اثرگذار نبوده است. بنابراين امريكا هم بايد به درك تازه‌اي در خصوص مطالبات خود و شرايط منطقه و جهان و وضعيت ايران برسند تا بتوان چشم‌انداز تازه‌اي را در مذاكرات متصور شد. بنابراين فارغ از اينكه در ايران علي باقري‌كني سرپرست وزارت خارجه است يا عراقچي يا حتي ظريف، به وجود آمدن درك تازه در هيات حاكمه امريكا مهم است.
3) روي آينه‌هاي خودروها عبارت جالبي درج شده كه از يك واقعيت بنيادين خبر مي‌دهد. بر روي آينه‌ها نوشته شده اجسام از آنچه فكر مي‌كنيد به شما نزديك‌تر هستند. اين عبارت گوياي مساله بنياديني در عرصه روابط بين‌الملل است. «رخدادها از آنچه فكر مي‌كنيم به ما نزديك‌تر هستند.» برجام در سال ۲۰۲۵به غروب خود نزديك مي‌شود.
سندي كه در سال۲۰۱۵ با اميدواري‌هاي فراوان متولد شد در ادامه و از سال ۲۰۱۶ به دليل ظهور پوپوليستي چون ترامپ از مسير اصلي خود خارج شد. از سال ۲۰۲۵ طرف‌هاي اصلي برجام بايد تصميم‌گيري كنند كه آيا مكانيسم‌ماشه را اجرايي خواهند كرد يا اينكه به توافق تازه‌اي مي‌رسند. در عين حال، خطر ترامپ نه تنها رفع نشده، بلكه بيشتر از هر زمان ديگري به ايران نزديك است. يكي از احتمالات بالقوه در خصوص انتخابات امريكا پيروزي ترامپ است. روشن است كه پيروزي ترامپ وضعيت ارتباطي ايران با غرب را مبهم‌تر از هر زمان ديگري مي‌كند. بنابراين يكي از مهم‌ترين پرونده‌هاي باز در دست اقدام عراقچي، مواجهه با احتمالات انتخاباتي امريكاست. براي دستيابي به اين اهداف بايد مجوعه ظرفيت‌ها و امكانات كشور تجميع شوند تا وزارت خارجه و ساير وزارتخانه‌ها به سمت اخذ بهترين دستاوردها به نفع كشور حركت كنند.
