چه زماني مي‌توان صفرها را از پول ملي حذف كرد؟

محمدرضا منجذب

خبر حذف 4صفر از پول ملي ايرانيان طي روزهاي اخير بازخوردهاي بسياري در فضاي عمومي كشور پيدا كرد. ايده‌اي كه هر از گاهي در اقتصاد ايران مطرح مي‌شود و متوليان اقتصادي در دولت‌هاي گوناگون درباره آن بحث و تبادل نظر مي‌كنند. مطابق معمول هر خبر و تصميمي گروهي با آن موافق و جماعتي هم با آن ابراز مخالفت خواهند كرد. اما متاسفانه تحليل جامعي كه در آن از منظر تخصصي و تحليلي به اين مقوله نگاه شده باشد مشاهده نشده است. پرسش كليدي آن است كه يك چنين تصميمي چه تبعات مثبت و منفي خواهد داشت و چه وضعيتي را در اقتصاد ايجاد مي‌كند؟ آيا اين تصميم منتج به تقويت پول ملي مي‌شود يا عملا فاقد تاثير خاصي در اين زمينه است؟ به‌طور كلي معمولا در شرايط تورمي روز به روز ارزش پول ملي كاهش مي‌يابد و بابت خريد مقدار كالايي معين بايد پول بيشتري پرداخت كرد. لذا به مرور ارزش پول خرد از بين مي‌رود و بايد پول‌هاي درشت‌تر را براي كالاي كمتر استفاده كرد. در فضاي مجازي مثال‌هایي از اين دست زده مي‌شود كه با 17هزار تومان در دهه چهل يك خانه خريداري مي‌شد و... اما پرسش كليدي آن است كه امروز با يك چنين پول‌ها و داشته‌هايي چه كالاها و اقلامي را مي‌توان خريداري كرد؟ آيا مي‌توان اين مبلغ را به عنوان يك دارايي در نظر گرفت؟ پاسخ به اين پرسش ارزش پول ملي ايران را در مواجهه با ارزهاي خارجي نمايان مي‌كند.با اين روند و اين فرايند كه باعث كاهش ارزش پول ملي مي‌شود، از نظر روحي و رواني ارزش صفرها در ذهن كم‌كم از بين مي‌رود و اين در بلندمدت اهميت و اعتماد مردم به پول ملي را كاهش می‌دهد. 

از اين منظر بعد از طي دوره‌اي طولاني آثار رواني منفي دارد. براي همين بعضي‌ها معتقدند براي اينكه نخواهيم واحد پول ملي را تغيير دهيم (تغيير اسم آن از ريال به اسمي ديگر) كه خود تبعات منفي و پرهزينه ديگري خواهد داشت بيابيم و مثلا 4 صفر را از آن حذف كنيم. به اين معنا كه با چاپ 1 ريال جديد آن را معادل 10000 ريال قديم در نظر گرفته و طي يك دوره زماني ريال جديد جايگزين ريال قديم شود. در اصل تفاوتي در ظاهر قضيه رخ نمي‌دهد و طي اين دوره انتقالي اگر كالايي 100000 ريال (ده هزار تومان) ارزش دارد با پول جديد هزار تومان خريد و فروش مي‌شود كه براي مصرف‌كنندگان فرقي ندارد. البته آثار رواني آن اين است كه چون تعداد صفرها كم مي‌شود مجدد اهميت ذهني آن (نه واقعي و نه قدرت خريد آن) افزايش مي‌يابد.

ناگفته نماند، اين موضوع هيچ تاثيري بر وضعيت معيشت جامعه ندارد. اينگونه نيست كه حذف 4صفر از پول ملي ايرانيان باعث افزايش قدرت خريد شود و بهبودي حاصل كند. سياست‌گذار همواره در مسير افزايش ظرفيت توليد و درآمد جامعه بايد گام‌هاي اصولي طراحي كند و بردارد، تا افزايش رفاه به صورت پايدار نهادينه شود. بدون افزايش توليد و بهبود شاخص‌هاي اقتصادي هر اقدامي در زمينه حذف 4صفر منتج به نتيجه مورد نظر نمي‌شود. 

 تنها نكته قابل ذكر اين است كه چنين حركتي در اقتصاد در شرايطي قابل توصيه است كه اقتصاد در شرايط تورمي شديدي نباشد تا بتواند آثار مطلوب خود را به جاي گذارد. زيرا با تورم شديد مجدد بعد از مدتي تعداد صفرها از منظر مصرف‌كننده افزايش مي‌يابد و عملا آثار مثبت چنداني نخواهد داشت و لذا به نظر مي‌رسد در حال حاضر بهتر است اين سياست به زماني موكول گردد كه سياست‌گذار بر مشكل تورم شديد فائق آمده باشد.