یکشنبه سیاه همتی در بهارستان /چه کسی سکان هدايت وزارت اقتصاد را در دست خواهد گرفت؟

آرمان زارعی:  امروز، یکشنبه ۱۲ اسفند، به عنوان یک روز سیاه در تاریخ دولت چهاردهم ثبت شد. دلیل این امر این است که کمتر از هفت ماه پس از تشکیل کابینه مسعود پزشکیان، نخستین وزیر این دولت امروز با استیضاح از هیات وزیران خارج شد.

در واقع پس از مدت‌ها کشمکش میان نمایندگان مجلس شورای اسلامی برای استیضاح وزیر اقتصاد، صبح امروز، نشست علنی مجلس به ریاست محمد باقر قالیباف و با حضور ۲۴۶ نماینده برگزار شد. در این جلسه، نمایندگان در نخستین دستور کار، طرح استیضاح وزیر امور اقتصادی و دارایی را با حضور مسعود پزشکیان، رئیس جمهور، مورد بررسی قرار دادند. در پایان این نشست، نمایندگان مجلس با ۱۸۲ رأی موافق، به استیضاح عبدالناصر همتی، وزیر اقتصاد، رأی دادند و او از دولت کنار رفت.

نمایندگان مجلس، به ویژه از جناح منتقد دولت، با اشاره به افزایش تورم، نوسانات شدید ارزی و عدم بهبود وضعیت معیشتی مردم، وزیر اقتصاد را مسئول بخش عمده‌ای از بحران‌های اقتصادی دانستند.

به عبارت دیگر، منتقدان عملکرد همتی را در کنترل تورم، مدیریت منابع ارزی و ایجاد ثبات در بازارها ناکافی ارزیابی کردند. برخی نمایندگان تأکید کردند که سیاست‌های پولی و مالی دولت در دوران وزارت او، به جای کاهش فشار بر اقتصاد، مشکلات را تشدید کرده است. آنها همچنین نسبت به روند کند جذب سرمایه‌گذاری خارجی و بی‌ثباتی در بازار سرمایه ابراز نگرانی کردند.

در پاسخ به این انتقادات، رئیس‌جمهور پزشکیان در جلسه‌ای حضور یافت و از عملکرد همتی دفاع کرد. او تأکید کرد که مشکلات اقتصادی کشور ناشی از یک فرد یا یک دوره خاص نیست، بلکه ریشه در ساختارهای اقتصادی دارد و تحریم‌های خارجی و بحران‌های مالی بین‌المللی نیز تأثیر زیادی بر وضعیت کنونی داشته‌اند.

پزشکیان گفت: «ما در جنگ اقتصادی هستیم، جنگی بسیار سخت‌تر از جنگ تحمیلی ۸ ساله. نمی‌توان تمام مشکلات را به گردن وزیر اقتصاد انداخت. وقتی دولت را تحویل گرفتیم، با بدهی‌های گسترده در حوزه‌های مختلف مواجه بودیم.»

او همچنین بیان کرد که دولت از آغاز کار خود به دنبال کاهش بحران‌ها بوده و سیاست‌های اقتصادی نیازمند زمان هستند: «آیا ممکن است در مدت ۶ ماه تمام مشکلات را حل کرد؟ اگر چنین بود، در سال‌های گذشته باید این مسائل برطرف می‌شدند. ما ادعا نمی‌کنیم که هیچ اشتباهی نداشته‌ایم، اما با تمام قوا در تلاش برای حل مشکلات مردم هستیم.»

علاوه بر تورم، کاهش ارزش ریال در برابر ارزهای خارجی نیز یکی دیگر از بحران‌های اقتصادی کشور به شمار می‌رود. در ماه‌های اخیر، نرخ دلار در بازار آزاد به بیش از ۹۳ هزار تومان رسیده است. این وضعیت منجر به افزایش هزینه‌های تولید و واردات شده و در نهایت به تشدید تورم کمک کرده است.

البته این اولین باری نیست که مجلس به دلیل مشکلات اقتصادی کشور، یک وزیر اقتصاد را استیضاح می‌کند. اما این نخستین بار است که در نیمه اول سال فعالیت یک دولت، مجلس اقدام به استیضاح وزیر اقتصاد می‌نماید.

 در چند دهه اخیر، وزرای اقتصادی بارها در مجلس شورای اسلامی حضور یافته‌اند و از میان آن‌ها، دو نفر استیضاح شده‌اند. شمس‌الدین حسینی و مسعود کرباسیان وزرای اقتصادی در دولت‌های احمدی‌نژاد و روحانی.

جالب اینجاست که پس از هر استیضاح و برکناری، مشکلات اقتصادی نه‌تنها حل نشده، بلکه به آن‌ها افزوده شده است. درهمین رابطه کرباسیان گفته «بیش از دو سال از جلسه استیضاحم در مجلس می‌گذرد. متاسفم که طی این مدت اتفاقات ناگواری برای اقتصاد ایران رخ داده و مردم تحت فشار معیشتی کم‌سابقه‌ای قرار گرفته‌اند».

در این خصوص  گروهی از تحلیل‌گران در واکنش به این اقدام مجلس، روزهای برکناری کرباسیان را یادآور شدند و تاکید کردند که مشکلات اقتصادی فعلی وابسته به شخص نیست که با برکناری وزیر رفع شود و استیضاح تنها بی‌ثباتی اقتصاد را تشدید می‌کند.

در میان وزرای جمهوری اسلامی، دو وزیر پیش از گذشت یک سال از دریافت رای اعتماد، با استیضاح از کابینه کنار رفتند. در فهرست وزرای دولت‌های پس از انقلاب، علی کردان به عنوان رکورددار شناخته می‌شود؛ او وزیر کشور در دولت اول محمود احمدی‌نژاد بود که در تاریخ ۱۵ مرداد ۸۷ از مجلس رای اعتماد دریافت کرد، اما تنها سه ماه بعد، در آبان همان سال، با استیضاح مواجه شد و از کابینه احمدی‌نژاد کنار گذاشته شد.

همتی در مرداد ۱۳۹۷ به عنوان رئیس بانک مرکزی منصوب شد و در خرداد ۱۴۰۰ از بانک مرکزی رفت. بر اساس اطلاعات موجود، قیمت ارز در اوایل مرداد ۱۳۹۷ حدود ۹۵۰۰ تا ۱۰ هزار تومان بود و در خرداد ۱۴۰۰ به ۲۴ هزار تومان افزایش یافت.

تحلیل نمودار شاخص ارزی در تهران نشان‌دهنده افزایش قابل‌توجه قیمت دلار است. روزی که عبدالناصر همتی به خیابان باب همایون رفت، قیمت دلار در محدوده ۵۸ هزار تومان قرار داشت، اما چند ماه بعد به سطوح روانی حساسی رسید. البته در این مدت، عوامل متعددی در این تغییرات نقش داشتند که از جمله آن‌ها می‌توان به تحولات خاورمیانه و جراحی ارز نیمایی اشاره کرد که به‌عنوان دو عامل اصلی این افزایش قیمت ارز شناخته می‌شوند.

با این حال، امروز مجلس تصمیم خود را اتخاذ کرد و اعتماد خود را از عبدالناصر همتی برای ادامه تصدی وزارت اقتصاد سلب نمود. باید منتظر ماند و دید مسعود پزشکیان چه کسی را برای این مسئولیت به مجلس معرفی خواهد کرد و آیا این گزینه قادر خواهد بود نظر نمایندگان مجلس را برای تصدی وزارت امور اقتصادی و دارایی جلب کند یا خیر.