سنگینی بار سلامت بر سفره‌ها
هزینه بستری بر هزینه خوراک 3/64 درصد از خانوارها تاثیرگذار بوده است
گروه اقتصاد کلان|
طرح تحول نظام سلامت که از اردیبهشت ماه سال 93 به اجرا درآمد را می‌توان یکی از تغییرات بنیادی بخش سلامت طی سال‌های اخیر دانست. این طرح که با هدف افزایش دسترسی افراد جامعه به ویژه اقشار آسیب‌پذیر به خدمات سلامت، طراحی و اجرا شد، توانست هزینه‌های درمان را به میزان
قابل توجهی کاهش دهد.
کوتاه‌تر شدن طول دوره بستری و همچنین افزایش سهم بیمه‌ها در پرداخت هزینه‌های درمان از دیگر نتایج حاصل از اجرای این طرح بوده است. در این خصوص، مجله آمار در تازه‌ترین شماره خود به بررسی میزان بهره‌مندی از خدمات سلامت کشور در سال 93 پرداخته است. در این پژوهش که به قلم روشنک علی‌اکبری صبا و محدثه صفاکیش نگارش یافته، شاخص‌های بهره‌مندی از خدمات بستری مورد بررسی قرار گرفته است.
بر اساس یافته‌های این پژوهش، هر فرد از جامعه در صورت بستری شدن در بیمارستان یا مرکز درمانی از پاییز سال 1392 تا زمان آمارگیری، به‌طور متوسط یک میلیون و446 هزار‌و214تومان برای یک‌بار بستری در بیمارستان هزینه شده است. با این حال، نتایج مطالعات نشان می‌دهد اجرای طرح تحول سلامت در کشور از اردیبهشت ماه 93 به کاهش
30 درصدی هزینه‌های بستری منجر شده است. در ادامه با اجرای طرح تغییر تعرفه‌ها هزینه‌های بستری در کل کشور 10 درصد افزایش یافت.
در نهایت با اجرای دو طرح یادشده، هزینه‌های بستری در کل کشور حدود 23 درصد کاهش یافته است اما هنوز سهم بیمار به صورت متوسط در مقایسه با سطح درآمدها رقم
قابل توجهی است. علاوه بر این، با اجرای طرح تحول نظام سلامت حدود 78/2درصد به درصد استفاده‌کنندگان از بیمه‌های درمان برای پرداخت هزینه‌های بستری افزوده شده و حدود 55/2درصد نیز از درصد استفاده از درآمد جاری خانوار به عنوان منبع تامین هزینه‌های بستری کاسته شده است. بر اساس یافته‌های این پژوهش، اجرای طرح تحول نظام سلامت منجر به کاهش هزینه‌های بستری در کل کشور و نیز کاهش متوسط طول مدت بستری در بیمارستان‌ها شده است.
شاخص‌های بهره‌مندی از خدمات بستری
در راستای سنجش تقاضا و بهره‌مندی عموم افراد جامعه از خدمات سلامت، در سال 1393 آمارگیری بهره‌مندی از خدمات سلامت در کشور، توسط پژوهشکده آمار و با همکاری مرکز آمار ایران و موسسه ملی تحقیقات سلامت وابسته به دانشگاه علوم پزشکی و خدمات بهداشتی درمانی تهران در کل کشور اجرا شد. این آمارگیری در دی ماه سال 1393 با نمونه‌یی به اندازه 22470 خانوار در سطح کل کشور به اجرا درآمد. جامعه هدف این طرح همه خانوارهای کشور جز خانوارهای معمولی غیرساکن (از جمله عشایر کوچنده) و خانوارهای موسسه‌یی (از قبیل افراد ساکن در پادگان‌ها و پانسیون‌ها) بوده است.
نتایج آمارگیری‌های این پژوهش نشان می‌دهد 38/7درصد از کل افراد جامعه (معادل 5679126 نفر) از پاییز 1392 تا زمان آمارگیری نیاز به بستری در بیمارستان‌ها یا مراکز درمانی داشته‌اند که 60/84درصد از این افراد بستری شده‌اند. بیشترین درصد افرادی که نیاز به بستری داشته‌اند به‌ترتیب به گروه‌های سنی 66سال و بالاتر با 83/18درصد (862424 نفر)، 50 تا 65 سال با 51/11درصد (1333646 نفر) و زیر یک‌سال با 80/8درصد (78469 نفر) متعلق بوده‌اند. بیشترین میانگین تعداد دفعات بستری در طول سال برای افراد با گروه‌های سنی مختلف به گروه سنی
66 سال و بالاتر با 17/0 و پس از آن به گروه سنی 50 تا 65 سال با 11/0 بار اختصاص داشته است.
در کل بیمارستان‌ها حدود 12/52درصد از افراد مراجعه‌کننده در همان روز مراجعه و 77/37درصد از افراد در 6 روز باقیمانده از نخستین هفته پس از مراجعه بستری می‌شوند. میانگین زمان در نوبت بودن برای بستری برای کل بیمارستان‌ها 96/2 روز است که بیشترین زمان در نوبت بودن به بیمارستان‌های وابسته به تامین اجتماعی با 98/3 روز و کمترین زمان به خیریه‌ها با 95/2 روز اختصاص دارد. زمان در نوبت بودن برای بستری در بیمارستان‌های نقاط روستایی کشور اندکی کمتر از بیمارستان‌های نقاط شهری است.
از پاییز سال 1392 تا زمان آمارگیری، به‌طور متوسط یک میلیون و446 هزار‌و214 تومان برای یک‌بار بستری هر فرد از جامعه در صورت بستری شدن در بیمارستان یا مرکز درمانی هزینه شده است. هزینه کلی که صرف بستری در بیمارستان شده است شامل هزینه بیمارستان، ملزومات پزشکی، دارو و خدمات تشخیصی خارج از بیمارستان و پرداخت مستقیم به بیمارستان است. هر فرد در صورت بستری شدن، به‌طور متوسط 870453 تومان به بیمارستان و یک میلیون و91 هزار‌و467تومان مستقیما به پزشک پرداخت کرده است. اختلاف
قابل ملاحظه‌یی در پرداخت‌های صورت‌گرفته در نقاط شهری و روستایی کشور وجود داشته به‌طوری که
با وجود اینکه طول مدت بستری در بیمارستان در نقاط شهری کمتر از نقاط روستایی بوده است، ولی متوسط کل پولی که خرج بستری در بیمارستان‌های نقاط شهری شده حدود 40درصد بیش از نقاط روستایی بوده است. همچنین متوسط کل پولی که خرج بستری در بیمارستان برای مردان شده حدود 38درصد بیش از زنان بوده است که یکی از دلایل آن می‌تواند زمان بیشتر بستری شدن مردان نسبت به زنان در بیمارستان باشد.
کاهش 30 درصدی هزینه‌های بستری
اجرای طرح تحول نظام سلامت در تاریخ 15 اردیبهشت 1393 منجر به کاهش حدود 30درصد هزینه‌های بستری در کل کشور شده است. پس از آن با اجرای طرح تغییر تعرفه‌ها در تاریخ 15 آبان‌ماه 1393، هزینه‌های بستری در کل کشور حدود 10درصد افزایش یافته و تعرفه‌ها تعدیل شده‌اند. در نهایت مقایسه هزینه‌های قبل و بعد از اجرای این دو طرح نشان می‌دهد اجرای این طرح‌ها در مجموع منجر به کاهش حدود 23درصد هزینه‌ها در کل کشور، (21درصد در نقاط شهری و 29درصد در نقاط روستایی) شده است.
شایان ذکر است تاثیر اجرای این طرح‌ها بر هزینه‌های بستری زنان در بیمارستان‌ها (12درصد کاهش) با توجه به نوع خدمات دریافت شده، کمتر از هزینه‌های بستری مردان (30درصد کاهش) بوده است. اجرای طرح تحول نظام سلامت و تغییر تعرفه‌ها همچنین منجر به کاهش 15درصد در متوسط طول مدت بستری در بیمارستان‌ها شده است.
هر فرد از جامعه در صورت بستری شدن از پاییز سال 1392 تا زمان آمارگیری، به‌طور متوسط 1565330 تومان در مجموع بستری‌های خود (حداکثر تا سه بستری) از جیب پرداخت کرده است. این مبلغ برای مردان حدود 26درصد بیش از زنان و در نقاط شهری نیز حدود 37درصد بیش از نقاط روستایی است. بیشترین پرداخت به افراد 50 تا 65 سال اختصاص داشته است.
48/8درصد از کل بستری‌شدگان در طول بستری خود به بهبودی کامل و 28/41درصد به بهبودی نسبی رسیده‌اند. نتیجه بستری 7/7درصد بدون تغییر بوده و وضعیت سلامت حدود یک‌درصد از بستری‌شدگان نیز بر اساس اظهار آنها بدتر شده است. درصد بهبودی کامل در نقاط شهری بیش از نقاط روستایی بوده است. در بین گروه‌های سنی مختلف، کمترین درصد بهبودی کامل به بستری‌شدگان 66سال و بالاتر با 12/26درصد تعلق داشته است.
برای تامین هزینه‌های بستری در انواع بیمارستان‌ها 25/22درصد از بستری‌شدگان از پاییز 1392 تا زمان آمارگیری از بیمه درمان استفاده کرده‌اند که خیریه‌ها با 49/32درصد بیشترین درصد استفاده از بیمه درمان را به خود اختصاص داده‌اند. همچنین 36/52درصد از بستری‌شدگان از درآمد جاری خانوار برای پرداخت هزینه استفاده کرده‌اند. کمترین درصد دریافت از بیمه درمان و بیشترین درصد استفاده از درآمد جاری خانوار به بستری‌شدن در بیمارستان‌های دولتی وابسته به وزارت بهداشت تعلق داشته است. هزینه‌های بیمارستان برای 24/31درصد از بستری‌شدگان درحدی بالا بوده که آنان را مجبور به استفاده از پس‌انداز، فروش وسایل خانه یا قرض گرفتن از دوست، فامیل یا غریبه کرده است. این درصد برای بیمارستان‌های خصوصی بیش از سایر بیمارستان‌ها بوده است (3/40درصد) . همچنین بر اساس پاسخ بستری‌شدگان، هزینه بستری بر هزینه خوراک 3/64درصد از خانوارهای کل این جامعه تاثیرگذار بوده است.
افزایش نقش بیمه در پرداخت هزینه درمان
با اجرای طرح تحول نظام سلامت حدود 78/2درصد به درصد استفاده‌کنندگان از بیمه‌های درمان برای پرداخت هزینه‌های بستری افزوده شده و حدود 55/2درصد نیز از درصد استفاده از درآمد جاری خانوار به عنوان منبع تامین هزینه‌های بستری کاسته شده است. همچنین 12/3درصد از مواردی که منجر به استفاده از پس‌انداز، فروش وسایل خانه یا قرض گرفتن از دوست، فامیل یا غریبه شود (هزینه‌های کمرشکن) کاسته شده است. درصد افرادی که اظهار کرده‌اند هزینه بستری بر هزینه خوراک آنها تاثیرگذار بوده نیز 31/3درصد کاهش یافته است.
با اجرای طرح تحول سلامت رضایت بالا (خیلی خوب و خوب) از خدمات بستری در سطح کل بیمارستان‌ها با اندکی افزایش از 64/77درصد به 82/79درصد رسیده است. همچنین درصد رضایت ضعیف از خدمات بستری نیز اندکی کاهش‌یافته و از 67/5درصد به 06/5درصد رسیده است.
بر اساس مطالعات این پژوهش، بیشترین درصد افرادی که نیاز به بستری داشته‌اند به‌ترتیب افراد گروه سنی 66 سال و بالاتر و بعد از آن افراد در گروه سنی 50 تا 65سال و کودکان زیر یک‌سال بوده‌اند. اجرای طرح تحول نظام سلامت منجر به کاهش هزینه‌های بستری در کل کشور و نیز کاهش متوسط طول مدت بستری در بیمارستان‌ها شده است. با اجرای طرح تحول نظام سلامت درصد استفاده‌کنندگان از بیمه‌های درمان برای پرداخت هزینه‌های بستری اندکی افزایش یافته و از درصد استفاده از درآمد جاری خانوار کاسته شده است. همچنین اجرای این طرح بر کاهش هزینه‌های کمرشکن تاثیرگذار بوده است.
