برهم‌خوردن نظم جهانی در 4 ماه زمامداری ترامپ
گروه جهان طلا تسلیمی
چهار ماه از ورود دونالد ترامپ به کاخ سفید می‌گذرد. اگرچه هنوز آسمان به زمین نیامده و نظم جهانی ایجاد شده توسط امریکا که از زمان جنگ جهانی دوم به بعد برای آن به‌شدت تلاش کرده بود هنوز کاملا فرو نپاشیده، اما مشکلات عمیق و شدید است و رویکردهای متحدان امریکا در نخستین سفر خارجی ترامپ نشان می‌داد که آنها در وضعیت کنترل آسیب هستند.
بلومبرگ در گزارشی به قلم مارک چمپیون و مارگارت تالف نوشت: ترامپ در کارزارهای انتخاباتی خود تهدیدهای نگران‌کننده‌یی را از جمله در مورد منسوخ شده و از کار افتاده دانستن سازمان پیمان آتلانتیک شمالی (ناتو)، رها کردن توافقنامه تجارت آزاد امریکای شمالی (نفتا)، به رسمیت شناختن و پیوستن کریمه به روسیه و توصیف کردن چین به عنوان یک دستکاری‌کننده ارز مطرح کرد؛ اما هنوز به هیچ یک از این تهدیدها جامه عمل نپوشانده است و با این حال به نظر می‌رسد که متحدان دیرینه امریکا بیش از هر زمان دیگری در مورد سیاهه نگران‌کننده اقدامات احتمالی ترامپ که در ماه نوامبر گذشته و پیش از انتخابات ریاست‌جمهوری ارائه شد، نگران هستند. ترامپ سفر 9روزه خود به خاورمیانه و اروپا برای دیدار با متحدان قدیمی امریکا را به‌تازگی به پایان رسانده و شواهد نشان می‌دهد که او در این سفر نه تنها به نگرانی‌ها پایان نداده، بلکه به آنها افزوده است.
متحدهای نامطمئن
تعهد ترامپ به اصول دفاع جمعی ناتو و موضع‌گیری وی در قبال روسیه هنوز برای متحدان امریکا مشخص نیست و آنها به‌شدت در مورد عدم اطمینان ترامپ به توافقنامه‌های تجارت آزاد نگران هستند و اینکه امریکا توافقنامه اقلیمی و آب‌و‌هوایی پاریس را ترک می‌کند یا در آن می‌ماند هم به مساله‌یی جنجال‌برانگیز تبدیل شده است. ترامپ که پیش از سفر تاکید کرده بود؛ توافقنامه پاریس با هدف کاهش گازهای گلخانه‌یی و کاهش سرعت تغییرات آب‌و‌هوایی به نفع امریکا نیست و آن را نمی‌پذیرد، در طول سفر با آنگلا مرکل، صدراعظم آلمان، بر سر این مساله درگیر شد و در نهایت پس از گفت‌وگوهای فراوان در توییتی اعلام کرد که این هفته تصمیم نهایی در این زمینه را اتخاذ می‌کند.
فرانسیس هیزبورگ، تحلیلگر کهنه‌کار اتحاد دو سوی اقیانوس اطلس و رییس موسسه بین‌المللی «مطالعات راهبردی» در این باره گفت: «ما اصلا در وضعیت خوبی نیستیم. در برخی زمینه‌ها شرایط خیلی بدتر از آن چیزی است که در ابتدا می‌اندیشیدم: در مسائلی همچون شخصیت بی‌پروای ترامپ و شیوه دولت‌داری او منظورم است.»
مرکل یکی از افراد تاثیرگذار در اتحاد در دو سوی اقیانوس اطلس، در دوره رییس‌جمهوری پیشین حزب جمهوری‌خواه یعنی جورج دابلیو بوش، به خوبی توانست با وی کنار بیاید؛ کاری که دیگر سران اروپایی قادر به انجام آن نبودند. اما به نظر می‌رسد که وی پس از گذراندن سه روز با ترامپ اول در جلسه ناتو در بروکسل و سپس در نشست گروه هفت در شهر سیسیل ایتالیا، به کلی از کنار آمدن با رییس‌جمهوری جدید امریکا ناامید شده است. وی روز یک‌شنبه در دیدار با هوادارانش در مونیخ گفت: «زمانی که می‌توانستیم به کلی با اطمینان خاطر به دیگران تکیه کنیم، تمام شده است؛ من این مساله را در چند روز گذشته به صورت تجربی دریافتم. ما اروپایی‌ها باید سرنوشت خود را در دست خودمان بگیریم.»
اگرچه به‌طور قطع پیروزی ترامپ برای برخی متحدان امریکا همچون کشورهای عربی حاشیه خلیج‌فارس و اسراییل، یک اتفاق به وضوح خرسند‌کننده است و حمایت امریکا از دشمنی آنها با ایران را در پی خواهد داشت. عربستان سعودی حتی موفق شد، توافقنامه‌یی برای خرید تسلیحات امریکایی به ارزش 100میلیارد دلار را به امضا برساند بدون اینکه سابقه ناخوشایندش در زمینه حقوق بشر تاثیر بدی بر این روابط بگذارد. همانند ترامپ، مقامات این کشورها نیز بر این عقیده‌اند که ارتباطات دوجانبه پس از دوران ناخوشایند ریاست‌جمهوری باراک اوباما رو به بهبود است.
با این حال، اتحادها و نهادهایی که امریکا با دموکراسی‌هایی با ایده‌های مشابه ایجاد کرده بود، چندان وضعیت خوشایندی ندارند. هیزبورگ با انتقاد از ناتوانی ترامپ در امضای توافقنامه‌یی برای تمرکز بر مبارزه با تروریسم گفت: «در جبهه اتحاد، مجبوریم به‌طور مداوم در راستای محدودسازی آسیب‌ها فعالیت کنیم. به وضوح کاری وجود ندارد که نتوان با چنین اتحادی انجام داد. ناتو به همان اندازه برای توافق در زمینه مبارزه با تروریسم اهمیت دارد که واتیکان.»
ترامپ در نشست ناتو به وضوح از ابراز تعهد به درخواست این ائتلاف برای اشتراک اطلاعات در زمینه دفاع که به بند 5 مشهور است، خودداری کرد. اگرچه مقامات کاخ سفید می‌گویند که سخنرانی ترامپ نشان‌دهنده تایید مجدد حمایت امریکا از این مساله بود، اما متحدان هنوز در مورد این مساله که اگر مورد تهدید یا حمله قرار بگیرند امریکا برای کمک خواهد آمد، شک و تردید دارند.
یان برمر، رییس بخش مشاوره مخاطره «گروه یوراسیا» در حالی که به تماشای بخش‌هایی از دیدار ترامپ با سران گروه هفت در سیسیلی نشسته بود، به بلومبرگ گفت: «این نخستین نشست دیدار گروه صفر بود.» برمر در این اظهارات به پیش‌بینی قدیمی خود اشاره داشت مبنی بر اینکه نهادهای آشنای نظم جهانی لیبرال ایجاد شده توسط امریکا و دیگر دموکراسی‌ها پس از جنگ جهانی دوم، همچون گروه هفت، گروه 20، ناتو، سازمان تجارت جهانی و اتحادیه اروپا به زودی عملکرد خود را از دست خواهند داد و وجودشان غیرضروری خواهد بود.
فرصتی برای چین
در حقیقت، در حالی که ناتو و گروه هفت به سختی برای دوام آوردن تلاش می‌کردند، مذاکرات آنها بر سر تجارت برای زمانی طولانی ادامه داشت و مذاکره بر سر تغییرات آب‌و‌هوایی به مباحثات 6در برابر یک تبدیل شد، چین هم از میزبانی حدود 30 کشور جهان برای پیشبرد طرح «ابتکار عمل یک کمربند، یک جاده» فارغ شد. به گفته برمر، اجلاس برگزار شده توسط چین بر خلاف گروه هفت نشان‌دهنده «هماهنگی، استراتژی و سرمایه» به کار رفته برای برگزاری آن بود. طرح «یک کمربند، یک جاده» برنامه‌یی چند میلیارد دلاری برای ایجاد زیرساخت‌ها برای وصل کردن تولیدکنندگان چین به بازارهای جهانی است و در عین حال به تقویت اقتصاد و افزایش نفوذ سیاسی چین منجر خواهد شد.
در مقابل موضع‌گیری «امریکا در اولویت» ترامپ در زمینه تجارت و تغییرات آب‌و‌هوایی به نگرانی بیشتر در میان متحدان دیرینه‌یی تبدیل شد که وی در بروکسل و سیسیلی با آنها دیدار داشت؛ وی در این جلسات نقش امریکا را به عنوان یک رهبر جهانی و تعیین‌کننده قوانین در مقابل چین به خطر انداخت و این در حالی بود که اقدامات اولیه رییس‌جمهوری در کاخ سفید در بیرون کشیدن امریکا از مذاکرات برای توافقنامه تجاری «همکاری ترنس پاسیفیک/دو سوی اقیانوس آرام» به نفع چین تمام شده بود، چرا که این توافقنامه در حقیقت راهبرد و تدبیری اقتصادی برای نزدیکی بیشتر کشورهای حوزه اقیانوس آرام به استثنای چین بود.
