استمداد فعالان محیط‌زیست از ایرانیان
فعالان حوزه محیط زیست نامه‌یی خطاب به دبیرکل سازمان ملل نوشته و خواهان بررسی اقدامات دولت ترکیه در حذف حقابه کشورهای عراق و سوریه شده‌اند. اقداماتی که ایران را نیز تحت تاثیر گردوغبار ناشی از خشک شدن تالاب‌های این کشورها قرار داده است. پرونده سدسازی‌های ترکیه و مشکلات زیست‌محیطی ناشی از آن برای منطقه خاورمیانه پرونده‌ای است که اگرچه برای فعالان محیط زیست ایران و حتی کشورهای همسایه چون عراق و ترکیه باز شده اما هنوز از سوی مسوولان ارشد کشور ما و حتی کشورهای عراق و سوریه به این موضوع توجه کافی و حرکتی جدی برای رسیدگی به این پرونده آغاز نشده است ولی این بار فعالان محیط زیست کشور قصد دارند با جلب توجهات بین‌المللی به این مساله، الزام جهانی را برای مقابله با روند تخریبی ترکیه اتخاذ کنند.
هومان خاکپور، فعال حوزه محیط زیست و ایده‌پرداز کمپین میان‌رودان که معتقد است، ترکیه حقابه پایین‌دست را رعایت نمی‌کند و با سدسازی‌های متعدد بر دجله و فرات باعث خشکی اکوسیستم‌ها در کشورهای عراق و سوریه شده است به ایسنا می‌گوید: دولت ترکیه از نابسامانی‌های موجود در عراق و سوریه سوءاستفاده کرده است و از رعایت حقابه این کشورها خودداری می‌کند. درحال حاضر عراق و سوریه با توجه به ناامنی در کشور خود نمی‌توانند مطالبه‌گر سهم آبی خود از ترکیه باشند.
وی تاکید می‌کند: بر اثر بسته شدن آب از سوی ترکیه بخش هورالعظیم عراق خشک و به کانون اصلی گرد و غبار تبدیل شده که کشور ما را نیز تحت تاثیر قرار می‌دهد.
این فعال حوزه محیط زیست با بیان اینکه ترکیه با ساخت سد بزرگ آتاتورک با ۴۸میلیارد متر مکعب ظرفیت مانع ورود آب دجله و فرات به عراق و سوریه می‌شود، می‌افزاید: ترکیه قصد دارد از طریق سد آتاتورک سطح اراضی کشاورزی خود را 5/1میلیون هکتار توسعه دهد.
وی افزود: خواستار ایجاد یک الزام بین‌المللی هستیم تا ترکیه را ملزم به رعایت حقابه پایین دست کند بنابراین قصد داریم در جریان کنفرانس مقابله با پدیده گرد و غبار- که تیر ماه سال جاری با حضور عالی‌ترین مقام سازمان ملل و وزرای خارجه و محیط زیست ۵۳ کشور در تهران برگزار می‌شود- نامه‌یی را به دبیرکل سازمان ملل برسانیم؛ نامه‌یی که حاوی مطالبات ما برای مقابله با زیاده‌خواهی‌های دولت ترکیه است.
خاکپور در ادامه می‌گوید: از شهروندان ایرانی تقاضا داریم، حمایت خود را از این طرح از طریق ثبت‌نام در سایت حفاظت از تالاب هورالعظیم و امضای نامه‌یی که به دبیرکل سازمان ملل نوشته شده؛ اعلام کنند. در شرایط حاضر حدود ۲۰ استان کشور درگیر پدیده گرد و غبار است و تقریبا دو سوم شهروندان ایرانی با مشکل گرد و غبار دست و پنجه نرم می‌کنند بنابراین امضای یک میلیون ایرانی دور از تصور نیست. شهروندان می‌توانند برای امضای این نامه با ورود به این سایت، مشخصات خود را وارد و ثبت‌نام کنند.
به گزارش ایسنا، متن نامه کمپین«میان‌رودان» خطاب به دبیرکل سازمان ملل متحد به شرح زیر است:
«جناب آقای آنتونیو گوتیرس، دبیرکل محترم سازمان ملل متحد
با سلام احتراما به استحضار می‌رساند، جمهوری ترکیه در دو دهه گذشته سدهای زیادی در حوضه آناتولی جنوبی و سرچشمه‌های دجله و فرات ساخته است که گنجایش تنها یکی از این سازه‌های غول‌آسا یعنی سد آتاتورک روی فرات که در ۱۹۹۲ آبگیری شد به ۴۸میلیارد مترمکعب می‌رسد همچنین ساخت سد 10.4میلیارد مترمکعبی ایلی‌سو روی سرشاخه‌های دجله از دسامبر ۲۰۱۴ در دست انجام است.
ساخت این سدها، نظام آب‌شناختی دو رودخانه بزرگ دجله و فرات را به‌شدت متاثر و مختل کرده و می‌کند و به متروکه شدن چندین میلیون هکتار از اراضی کشاورزی در کشورهای سوریه و عراق انجامیده و بحرانی جدی در پایاب آنها یعنی هورالعظیم به وجود آورده است؛ بحرانی که سبب شده تا تالاب راهبردی هورالعظیم به بزرگ‌ترین کانون بحرانی ریزگرد در منطقه بدل شود.
جوامع بومی و مردم سوریه، عراق و ایران؛ یعنی خاستگاه کهن‌ترین تمدن‌های جهان چون ایرانی، سوری و بینالنهرین به‌شدت از اثرات ویرانگر این سدها آسیب دیده و می‌بینند.
ادامه روند ویرانگر سدسازی دولت ترکیه و مهار آب این دو رودخانه، گذشته از نابودی کشاورزی و تشنگی روستاها و شهرها در میان‌رودان، طغیان پدیده گرد و غبار در باختر ایران را هم پدید آورده و پیوسته تشدید می‌کند؛ فرآیند ویرانگری که نه تنها سلامت که فعالیت‌های تولیدی و روزمره مردم را تهدید کرده و آبادبوم‌های انسانی را به سمت متروکه شدن سوق می‌دهد.
پیامدهای ویرانگر سدسازی در ترکیه نه تنها به فجایع انسانی ناشی از جنگ تحمیلی در سوریه و عراق دامن زده و حقوق بشر را تهدید می‌کند که با مفاد کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی و بیانیه حقوق جوامع بومی سازمان ملل آشکارا مغایرت تام دارد.
چنین است که ما امضاکنندگان زیر از سازمان ملل متحد و یونسکو درخواست رسیدگی به وضعیت نگران‌کننده حقابه جوامع بومی مولد در حوضه آبخیز دجله و فرات را داریم و خواهان احیای دوباره میان‌رودان از طریق گشودن دریچه‌های سدهای آناتولی جنوبی(به‌ویژه سد آتاتورک) و جلوگیری از ساخت و آبگیری سدهای در دست ساخت (به ویژه سد ایلی‌سو) هستیم.»
به گزارش ایسنا، این اقدام ضد محیط زیستی ترکیه در ماه‌های اخیر، تعدادی از مسوولان کشور را وادار به واکنش کرد به طوری که چندی پیش یکی از مدیران ارشد سازمان هواشناسی ایران از احداث سدهای متعدد روی رودخانه فرات و تاثیر آن در تشدید گرد و غبار منطقه ابراز نگرانی کرد و گفت: سد آتاتورک ترکیه باعث کاهش ورودی رودخانه فرات شده است.
این رودخانه وارد سوریه، عراق و بعد خلیج فارس می‌شود. درحال حاضر سدهای بسیاری در عراق و سوریه روی رودخانه فرات احداث شده ولی سد ترکیه بزرگ‌ترین این سدهاست و حجم آب بسیاری برای توسعه کشاورزی پشت سد ذخیره شده؛ این درحالی است که یگانه عامل حاصلخیزی خاک عراق و جلب جمعیت در جلگه خشک و گرم بینالنهرین، دو رود فرات و دجله محسوب می‌شود.
نباید فراموش کرد که ایران یکی از متضررین اصلی در این ماجراست چون با خشک شدن تالاب‌های مرکزی عراق و سوریه و رها شدن اراضی کشاورزی به وسعت بیش از 6 میلیون هکتار در این کشورهای جنگ زده، کانون گرد و خاک به‌شدت افزایش یافته به‌طوری که در دو دهه اخیر شاهد افزایش چشمگیر ریزگردها در کشورمان هستیم که آسیب‌های جبران‌ناپذیری را به غرب و مرکز کشور وارد کرده است.
محمد درویش، مدیرکل مشارکت‌های مردمی سازمان حفاظت محیط زیست و کارشناس حوزه بیابان‌زدایی نیز پیش از این وضعیت کنونی محیط زیست منطقه را عواقب زیاده‌خواهی‌ها، بلندپروازی‌ها و آزمندی‌های دولت اردوغان دانست و می‌گوید: اردوغان باید به‌خاطر این رفتارها به دنیا جوابگو باشد. دولت ترکیه با وجود اینکه عضو کنوانسیون مقابله با بیابان‌زایی سازمان ملل متحد است طی ۱۵سال اخیر بیش از ۳۸میلیارد متر مکعب آب را با احداث سدهای متعدد از دجله و فرات دزدیده و متاسفانه دولت ایران نیز هیچ واکنشی نشان نداده است.
اخیرا فرهاد دبیری، معاون محیط زیست طبیعی سازمان حفاظت محیط زیست نیز با بیان اینکه ترکیه با برنامه‌ها و پروژه‌های عظیم سدسازی در بالادست دو رودخانه دجله و فرات یکی از مهم‌ترین مسائل آینده منطقه خاورمیانه در زمینه بحران آب را تشکیل خواهد داد، تاکید می‌کند: درحال حاضر ترکیه در کشور خودش و در قسمت بالادست روی دجله و فرات سد می‌‌زند و این مساله که هر کشوری در سرزمین خود اقداماتی انجام دهد که لطمه به سرزمین دیگر وارد کند براساس معیارهای بین‌المللی جای بحث دارد و وزارت خارجه باید به مساله سد «آتاتورک» ورود کند.
یوسف بابادی، عضو کمپین میان‌رودان و فعال حوزه محیط زیست به ایسنا می‌گوید: درحال رایزنی با تشکل‌های محیط زیستی خارج از کشور هستیم تا اهمیت موضوع میان‌رودان را در عرصه بین‌المللی گسترش دهیم. در شرایط حاضر با فعالان محیط زیست کشورهای عراق، سوریه، ترکیه، انگلیس، امریکا و فنلاند وارد مذاکره شده و توافقات ضمنی آنها را برای همکاری و مشارکت با کمپین میان‌رودان دریافت کرده‌ایم.
