متهم اصلی مشکلات اقتصادی
محسن عباسی| افراد زیادی هستند که می‌خواهند بدانند چرا مشکلات اقتصادی ایران تکراری و زنجیره‌ای هستند. هر سال کسری بودجه تکرار می‌شود؛ تورم فزونی می‌گیرد، نقدینگی رشد دارد و.... باید توجه داشت که بسیاری از مشکلات اقتصادی ایران، برآمده از مشکل بنیادین در اقتصاد ایران است و آن اینکه اقتصاد ایران، اقتصادی دولتی است.
از سال‌های ابتدایی انقلاب که طرفداران ایده سوسیالیستم و گروه‌های چپ سکان هدایت تصمیم‌سازی‌های اقتصادی را در دست گرفتند تا به امروز همواره سایه سنگین دولت بر اقتصاد ایران سنگینی می‌کند. بنابراین همانطور که بارها اشاره کرده‌ام، دولت بزرگ‌ترین بازیگر اقتصاد ایران است. ارتباط دولتی بودن اقتصادها با رشد یک رابطه پویاست. هر اندازه که دولت‌ها بزرگ‌تر باشند، رشد اقتصادی نازلتر است و هر اندازه سایه دولت‌ها بر اقتصاد کمتر باشد، رشد اقتصادی بیشتر خواهد بود. در کشور ما قصه دولت متفاوت از هر جای دیگری است. دولت در طی این سال‌ها بزرگ‌تر شده است و شرکت‌های شبه‌دولتی هم عامل دومی بر بروز مشکلات افزون‌تر شدند.
در بودجه سال 1402 هم ردپای مشکلات اقتصاد دولتی به عینه پیداست، دولت بزرگی که نه از بهره‌وری بویی برده و نه تلاشی برای کاهش هزینه‌هایش می‌کند. مبتنی بر این واقعیت‌هاست که معتقدم مهم‌ترین رشد در اقتصاد ایران، رشد دولت است. دولت بزرگ‌ترین بازیگر اقتصادی کشور است و در بازار پول (بانک) و مسکن و ارز و طلا و بورس تصمیم‌ساز نهایی است.
زمانی احساس می‌کند به رانت و سود بازار خودرو نیاز دارد از عرضه خودرو در بورس صحبت می‌کند و روز دیگر از افزایش نرخ ارز برای تامین منابع مورد نیازش استفاده می‌کند. رشد و نزول هر کدام از این سیاست‌ها، ناشی از تصمیمات دولت است. از سوی دیگر دولت در وصول مطالباتش با کسی شوخی ندارد اما بدهی‌هایش را با قلدری به تعویق می‌اندازد. برای درک این موضوع کافی است پای صحبت پیمانکارانی بنشینید که به نوعی از دولت طلب دارند. یا با افرادی صحبت کنید که با هدف سود بیشتر راهی بازار بورس شدند اما نهایتا دستاوردی کسب نکردند و مالباخته شدند.
به‌طور کلی تنها گزاره‌ای که می‌توان به‌طور قطع در خصوص دولت ایران گفت، عدم ثبات دولت است به‌طوری که دولت‌ها در ایران فاقد چشم‌انداز بلندمدت هستند. در دوره اول برای جمع‌آوری رای دورِ دوم ریاست‌جمهوری، فعالیت‌هایی را انجام می‌دهند اما بعد از جمع‌آوری رای، در سال‌های بعد شاهد بروز آثار مخرب سیاست‌ها و اقدامات دوره اولشان هستیم. نکته دیگر در خصوص دولت‌ها در ایران عدم توجه به مطالبات مردم و فعالان اقتصادی بخش خصوصی است.
زمانی که مردم به فناوری‌های ارتباطی برای تداوم مشاغل خود نیاز دارند، ناگهان دولت اعلام می‌کند، اپلیکیشن‌ها محدود می‌شوند و تا زمانی که قوانین ایران را نپذیرند اجازه فعالیت به آنها داده نمی‌شود. دنیایی که زمان مهم‌ترین عامل پیشرفت کشورها در دستیابی به تکنولوژی است ما همچنان دور خودمان می‌چرخیم و در خواب خرگوشی قرار داریم. از دست دادن زمان خودش بزرگ‌ترین عقب‌ماندگی برای کشور است.
تمام اقتصاد ما و اصناف و صنایع سال‌هاست معطل تحریم و بازشدن فضای سیاسی و اقتصادی هستند و عملا چیزی تا نابودی کامل صنایع نمانده است. نیروی کار جوان و تحصیلکرده هم در حال خروج از کشور و مهاجرت هستند و صبر بسیاری از مردم به سرآمده و مانند کشورهای جنگ‌زده به کشورهای همسایه مهاجرت کرده‌اند. این رخوت و معطل ماندن به همه سطوح مدیریتی اقتصاد کشور هم رسیده و برای کوچک‌ترین حرکت اقتصادی باید یک کمپین تشکیل بدهیم.
بنابراین مردم باید بدانند در این اقتصاد باید بر روی پاهای خود تکیه کنند و امیدی به نظام تصمیم‌سازی‌ها نداشته باشند. در غیر این صورت باید هر از گاهی منتظر تکانه‌های زیانبار باشند و خسارت را تجربه کنند.برای فرار از خسارت باید بیشتر از هر عامل دیگری آگاهی‌ها را افزایش داد.
