بررسی مزیت‌ صندوق‌های سرمایه‌گذاری

فرشاد قاسمعلی    در یک تعریف ساده و فراگیر می‌توان سرمایه‌گذاری را به تعویق انداختن مصرف فعلی برای دستیابی به امکان مصرف بیشتر در آینده تعریف کرد (جهانخانی و پارساییان، 1384) . فرآیند سرمایه‌گذاری عبارت است از اختصاص وجوه سرمایه‌گذاران به یک یا چند دارایی و نگهداری این دارایی‌ها برای زمانی در آینده به امید کسب بازده. سرمایه‌گذاران ممکن است در دارایی‌های واقعی یا دارایی‌های مالی سرمایه‌گذاری کنند. دارایی‌های واقعی به صورت دارایی‌های فیزیکی از قبیل زمین، ساختمان و فلزات گرانبهاست درحالی که دارایی‌های مالی اسناد و اوراقی است که بیانگر نوعی ادعا نسبت به انتشار‌دهنده این اوراق هستند. در این میان واسطه‌های مالی هدایت جریان مداوم و به نسبت کم هزینه منابع مالی را از صاحبان مازاد به سمت متقاضیان منابع مالی بر عهده دارند. واسطه‌های مالی اصلی عبارتند از: نهادهای سپرده‌پذیر(بانک‌های تجاری، موسسات پس‌انداز و وام، بانک‌های پس‌انداز و اتحادیه‌های اعتباری)، شرکت‌های بیمه(شامل بیمه حوادث، بیمه عمر و بیمه اموال)، صندوق‌های بازنشستگی و صندوق‌های سرمایه‌گذاری. همچنین در ماده 1 بند 5 قانون توسعه ابزارها و نهادی‌های مالی جدید(مصوب 1388) در تعریف صندوق سرمایه‌گذاری آمده است، صندوق سرمایه‌گذاری نهاد مالی است که منابع حاصل از انتشار گواهی سرمایه‌گذاری را در موضوع فعالیت مصوب خود سرمایه‌گذاری می‌کند. با توجه به تعاریف ارائه شده، می‌توان نتیجه گرفت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به عنوان یکی از انواع واسطه‌های مالی و ازجمله نهادهایی هستند که با فروش پیوسته واحد سرمایه‌گذاری خود به عموم مردم، وجوهی را تحصیل و آنها را در ترکیب متنوعی از اوراق بهادار شامل سهام، اوراق عرضه، ابزارهای کوتاه‌مدت بازار پول و دارایی‌های دیگر با توجه به هدف صندوق به‌طور حرفه‌یی سرمایه‌گذاری می‌کنند (سازمان بورس و اوراق بهادار، 1389).

صندوق‌های سرمایه‌گذاری، یکی از مهم‌ترین سازوکارهای سرمایه‌گذاری در بازارهای مالی هستند که شرایط بازار را از نظر ریسک و بازده برای سرمایه‌گذاران مختلف به ویژه برای سرمایه‌گذاران مبتدی مساعدتر می‌کنند.(سازمان بورس و اوراق بهادار،1389) در ایران نیز ایجاد و فعالیت صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک به همت قانون‌گذاران و فعالان بازار سرمایه از ابتدای سال  1387 به واقعیت پیوست و با تصویب قانون بازار اوراق بهادار در سال 1384و تنظیم مقررات مربوط در سازمان بورس اوراق بهادار تهران امکان شکل‌گیری این صندوق‌ها برای نخستین بار در سال 1387به وجود آمد(سعیدی، محسنی و مشتاق، 1389).

سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک بحث روز بازار سرمایه است و سرمایه‌گذاران به طور معمول سعی می‌کنند، صندوقی را انتخاب کنند که در گذشته عملکرد بهتری داشته است. اگرچه عملکرد گذشته صندوق به طور قطع نشان‌دهنده میزان بازدهی آتی آن نیست اما نوسان بازدهی آن را به خوبی نشان می‌دهد. در مجموع می‌توان گفت که هر چه نوسان بازدهی صندوق بیشتر باشد، ریسک سرمایه‌گذاری در آن بالاتر خواهد بود. (سرمایه‌گذاری در صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، ترجمه محمدحسین طاهری)

عملکرد صندوق‌ها و بنگاه‌های اقتصادی تحت تاثیر بسیاری از عوامل داخلی و خارجی قرارمی‌گیرد که هر یک از این عوامل می‌تواند بر میزان موفقیت صندوق‌ها در به حداکثر رساندن درآمد شرکت و پرداخت سود بالاتر به سرمایه‌گذاران تاثیرگذار باشد، مدیران صندوق‌ها و دست‌اندرکاران بازار سرمایه و سیاست‌گذاران اقتصادی باید با شناخت دقیقی از این عوامل محیطی تصمیماتی اتخاذ کنند که سرمایه‌گذاران بتوانند با قبول ریسک معقول به بازده مناسبی دست یابند. ازجمله این عوامل تاثیر متغیرهای کلان اقتصادی است که می‌تواند بر فروش صندوق‌ها و در نهایت سودآوری آنها موثر باشد. همچنین رابطه بین متغیرهای مالی و نوسانات اقتصادی یکی از پرجاذبه‌ترین موضوعاتی است که مباحث تفسیری زیادی در حوزه تحقیقات مالی و اقتصادی طرح کرده است. با کشف این روابط می‌توانیم اطلاعات بیشتری در مورد ریسک و بازده برای سهامداران ارائه دهیم بنابراین سوال‌هایی اساسی در دو حوزه اقتصادی و مالی بیان می‌شود که:

1-آیا بازده صندوق در هر دوره تحت تاثیر P/E شرکت‌های پذیرفته شده در بورس قرار می‌گیرد؟

2-آیا بازده صندوق در هر دوره تحت تاثیر P/B شرکت‌های پذیرفته شده در بورس قرار می‌گیرد؟

3 - آیا بازده صندوق در هر دوره تحت تاثیر حجم نقدینگی صندوق قرار می‌گیرد؟ (آیا بازده صندوق در هر دوره تحت تاثیر مقدار وجوه نگهداری شده توسط صندوق قرار می‌گیرد؟) مقدار وجوه نقد نگهداری شده نیز به بازده صندوق مرتبط است زیرا هر چه وجه نقد کمتری نگهداری شود، مقدار سرمایه‌گذاری بیشتر می‌شود بنابراین بر بازده اثرگذار است.

4- آیا بازده صندوق در هر دوره تحت تاثیر سن صندوق قرار می‌گیرد؟ عمر صندوق‌ها می‌تواند نقش موثری بر عملکرد آنها داشته باشد. صندوق‌های نوپا در سال‌های اولیه شکل‌گیری خود از هزینه‌های بیشتری برخوردار هستند. در صندوق‌های جوان علاوه بر اینکه هزینه‌های بازاریابی بالاست، جریان‌های نقدی اولیه نیز بار وزنی زیادی بر هزینه‌های معاملاتی صندوق ایجاد می‌کند. همچنین شاهدی وجود دارد مبنی بر اینکه با گذشت دوره یادگیری عملکرد صندوق‌های سرمایه‌گذاری بهبود می‌یابد (گریجوری و همکاران، 1997).

یادداشت: با توجه به ارتباط صندوق‌های سرمایه‌گذاری با اقتصاد واقعی در جامعه ایران به نوعی می‌توان متغیرهای کلان اقتصادی را پیش‌بینی و با بازده بازار ارتباط معناداری برقرار کرد.

لازم به ذکر است، می‌توانیم عملکرد و اندازه صندوق‌های سرمایه‌گذاری با توجه به نقش آنها در اقتصاد و بازار‌های مالی را نیز تحلیل کنیم.

به طور کلی در ارتباط با صندوق‌های سرمایه‌گذاری می‌توان تحلیل‌های زیر را انجام داد: 1) سرمایه‌گذاران از صندوق‌هایی که به صورت مداوم بازده پایین دارند، اجتناب کنند. 2) صندوق‌ها با بازده بالا در سال گذشته انتظار بازده بالاتر از متوسط را در یک سال بعد دارند ولی نه برای سال‌های دوم به بعد 3) صندوق‌ها با هزینه بالا، هزینه‌های نقل و انتقال و کارمزد بالا برای سرمایه‌گذاری مناسب نیستند.