تشکل‌ها را در تصمیم‌سازی‌ها دخالت دهیم
محمدرضا مرتضوی
رییس خانه صنعت، معدن و تجارت تهران
ناکارآمدی بدنه بروکراسی به دلیل وجود یک وزارت خانه یا دو وزارت خانه نیست. دلیل ناکارآمدی، طرز فکری است که تمرکز امور در بروکراسی را دنبال می‌کند. دیدگاه‌های مختلفی درباره تفکیک یا ادغام وزارتخانه‌ها مطرح‌شده است. گروهی فکر می‌کنند که اگر وزارت بازرگانی مستقل تشکیل شود، همه اختیارات بازرگانی وزارتخانه‌ها از کشاورزی تا صمت در آن تجمیع می‌شود و یک وزارت خانه تخصصی برای بازرگانی شکل می‌گیرد که می‌تواند با تمرکز روی بازار به نتایج بهتری برسد. از سوی دیگر وزارتخانه‌های دیگر هم می‌توانند روی زمینه خودشان تمرکز کنند: وزارت جهاد کشاورزی بر زراعت و وزارت صنعت و معدن بر این دو بخش مهم و در نهایت به انسجام بیشتری در این زمینه‌ها می‌رسیم. گروهی دیگر از فعالان بخش خصوصی معتقدند که مشکل ما یک وزارت خانه و دو وزارتخانه داشتن نیست. باید هر وزارتخانه‌یی اقتصادی، به وظایفش درست عمل کند. به‌طورکلی این فعالان، دخالت دستگاه‌های اداری درزمینه تجارت را زمینه‌ساز تضعیف بازرگانی کشور می‌بینند. در این دیدگاه نیازی به دخالت دستگاه‌های اداری در زمینه تجارت نیست و این امور باید چه در تجارت خارجی و چه در بازرگانی داخلی به بخش خصوصی واگذار شود و دولت فقط نقش ناظر را ایفا کند و برای تنظیم بازار در برخی موارد خاص به میدان بیاید. در واقع در این دیدگاه نقش تشکل‌های مردم‌نهاد برجسته می‌شود و بازرگانی در دستگاه‌های دولتی به وزارت خانه نیاز ندارد بلکه یک معاونت در وزارت صنعت و معدن هم برای آن کافی است. در این دیدگاه دخالت‌های بی‌حدوحصر دولت موردانتقاد قرار می‌گیرد.
گروه دیگری از فعالان معتقدند هفت سال پیش ادغام به‌عنوان یک ضرورت شناخته‌شده و تصمیم به تجمیع گرفتیم اما الآن حرف از تفکیک می‌زنیم درحالی‌که ادغام به‌درستی انجام نشد و وزارتخانه‌ها هیچ نیرویی کم نکردند. حالا تفکیک هم به همان ترتیب انجام می‌شود و این اقدام هم دردی را دوا نمی‌کند. درواقع این دسته منتقد طرز فکر آدم‌ها هستند و می‌گویند مشکل تجارت و بخش‌خصوصی این است که دولت بزرگ‌شده و سهم بزرگی در اقتصاد کشور دارد. از سوی دیگر نهادهای غیردولتی وابسته به حاکمیت هم در اقتصاد سهم زیادی دارند درنتیجه ادغام یا تفکیک وزارتخانه کمکی نمی‌کند درحالی‌که همان طرز فکر بر متصدیان و مدیران حاکم است. من فکر می‌کنم ناکارآمدی بدنه بروکراسی به دلیل وجود یک وزارتخانه یا دو وزارتخانه نیست. دلیل ناکارآمدی طرز فکری است که تمرکز امور در بروکراسی را دنبال می‌کند. تا این طرز فکر اصلاح نشود و این در کشور حاکم باشد، تفکیک و ادغام وزارتخانه‌ها دردی را دوا نمی‌کند. تفکیک وزارتخانه‌ها یا ادغام آنها کمکی به کوچک‌سازی دولت نمی‌کند تا زمانی که دولت امور را به مردم واگذار نکند. باید بگویم که من نه از تفکیک طرفداری می‌کنم و نه تجمیع. حرف این است که تمرکز امور در ساختار بروکراتیک و ناکارآمد دولت یک طرز فکر است و متاسفانه با وجود این طرز فکر راه به‌جایی نمی‌بریم. در همه کشورهای دنیا ثابت شده که باید کار را به خود مردم بسپاریم و تشکل‌های مردم‌نهاد را در تصمیم‌سازی‌ها دخالت دهیم. دولت باید نقش نظارتی و هدایت امور را در دست بگیرد. بنابراین این مردم هستند که باید کار را پیش ببرند.
