چرا مسکو، دوحه را به ریاض ترجیح می‌دهد؟

در بحران خلیج فارس در شرایطی که امریکا آشکارا از عربستان حمایت می‌کند، روسیه دست کمک به طرف قطر دراز کرده تا نقش خود را به واشنگتن نشان دهد ضمن اینکه ایران و ترکیه، دو حامی مهم دوحه نیز از متحدان مسکو هستند.

به گزارش تسنیم، روزنامه«نیزاویسیمایا گازیتا» در تحلیلی می‌نویسد: بحران به وجود آمده در منطقه خلیج فارس که روابط دیپلماتیک برخی کشورهای عرب منطقه با قطر را متوقف کرده، این بحران یکی از پربحث‌ترین رویدادها نه تنها در جهان عرب بلکه در جهان بود که روسیه نیز از این امر مستثنا نیست.

مسکو با وجود مواضع متناقض در برخی مسائل مربوط به خاورمیانه علاقه‌مند است تا روابط خود را با هر دو طرف این مناقشه حفظ کند. با وجودی که روسیه از همان روزهای نخست آغاز بحران در خلیج فارس تلاش کرد تا مواضع بی‌طرفانه‌یی اتخاذ کند اما همدردی بیشتری به سمت قطر و برخلاف مواضع عربستان سعودی و متحدانش در اظهارات مقامات روسی دیده می‌شود.

این مساله با توجه به تاریخ روابط دوجانبه روسیه و قطر تا حدودی جای تعجب دارد. طی سال‌های اخیر دوحه در مقایسه با ریاض برای مسکو دردسرسازتر بود. ازجمله این موارد باید به این مساله اشاره کرد که شبکه تلویزیونی«الجزیره» قطر، ولادیمیر پوتین را «دیکتاتور قرن 21» و «روسیه را دشمن شماره یک جهان اسلام» نامیده است. علاوه بر این قبل از سفر ماه ژوئن وزیر امور خارجه قطر به مسکو، این شاهزاده «محمد بن سلمان» ولیعهد کنونی و «خالد الفلاح» وزیر نفت عربستان بودند که در پایتخت روسیه مذاکرات موفقی با مقامات روس داشتند.

با وجود این مسکو و دوحه از همان روزهای نخست آغاز بحران خلیج فارس از گفت‌وگوهای نزدیک در تمامی سطوح برای حل و فصل مشکلات به وجود آمده صحبت به میان آوردند. مساله این است که اولا قطر در بحران کنونی عملا توانست همدردی سیاستمداران و جامعه کارشناسان روسیه را به سمت خویش جلب کند. این مساله می‌تواند به مواضع فعال مقامات دوحه در مورد حمایت از گفت‌وگوهای فعال با مسکو مربوط باشد.

دومین نکته اینکه، کرملین سعی دارد تا دوحه را وارد راهکار خود در زمینه لزوم برقراری توازن کلی بین نقش‌آفرینان اصلی در منطقه خاورمیانه کند که اساس آن مبتنی بر لزوم گفت‌وگوهای سازنده و فعال بین قدرت‌های منطقه‌یی است. در واقع در این جهت‌گیری برای رهبران روسیه، قطر شریک مناسب‌تری در مقایسه با عربستان سعودی است. مواضع منطقی قطر در رابطه با لزوم برقراری روابط دوستانه با جمهوری اسلامی ایران به مواضع مسکو بسیار نزدیک‌تر است تا سیاست بچه‌گانه عربستان که دایما به دنبال بهانه برای رویارویی با تهران است. در واقع قطر نیر مانند روسیه خواستار اصل سودمندگرای در عرصه سیاست خارجی است و تلاش می‌کند تا جای ممکن منافع ملی خود را از اختلافات ایدئولوژیکی جدا کند.

سومین نکته آن است که بعد از به قدرت رسیدن «تمیم بن حمد الثانی» در سال 2013 در قطر، توان بالقوه مثبتی برای همکاری‌ بین مسکو و دوحه به وجود آمد. روسیه و قطر که زمانی رقبای سیاسی یکدیگر بودند همواره خواستار نزدیکی روابط اقتصادی نبودند. قطر اکنون یکی از بزرگ‌ترین سرمایه‌گذاران در طرح‌های روسیه و بزرگ‌ترین سرمایه‌گذار در میان کشورهای خلیج فارس است. این درحالی است که عربستان فعلا فقط وعده سرمایه‌گذاری چندین میلیاردی در اقتصاد روسیه را داده و این وعده طی 10سال گذشته همچنان به روی کاغذ باقی مانده است. در6 ماه نخست سال 2017 حجم سرمایه‌گذاری عربستان در اقتصاد روسیه تنها 0،6 میلیارد دلار بوده درحالی که سهم قطر در این زمینه 2.5میلیارد دلار است.

و نکته آخر نیز اینکه در بحران کنونی در منطقه خلیج فارس، عامل رقابت ژئوپلیتیکی بین روسیه و ایالات متحده امریکا نیز نقش دارد. درحالی که واشنگتن آشکار مواضعی به طرفداری از عربستان سعودی اتخاذ کرده، مسکو از این مساله برای نزدیکی به قطر بهره برده است. علاوه بر این بین کشورهایی که در این بحران از قطر حمایت می‌کنند، ایران و ترکیه در صدر آنها قرار دارند که هر دو کشور دارای روابط متحدانه با روسیه بوده و اخیرا 3کشور به همراه یکدیگر«ضامن صلح و آتش‌بس» در سوریه هستند.

در شرایطی که امریکا درصدد تشدید تحریم‌ها علیه روسیه است بسیار مهم است که به واشنگتن نشان داده شود که باید روی سیاست کرملین نیز حساب کند. بدین‌ترتیب روسیه نقش بیشتری از خود در حل و فصل مناقشات در منطقه خاورمیانه از خود نشان می‌دهد تا غرب تصور نکند به تنهایی می‌تواند نظر خود را در مسائل منطقه به کرسی بنشاند.

ضمن اینکه برخی از مواقع مسکو با کمک خود برای حل و فصل مشکلات، گاهی هم نقشه‌های غرب در این زمینه‌ها را نقش بر آب می‌کند: بدین‌ترتیب در شرایطی که امریکا آشکارا از عربستان سعودی حمایت می‌کند، روسیه دست کمک به سمت قطر دراز کرده تا به واشنگتن نشان دهد که بدون نقش‌آفرینی مسکو، مشکلات در منطقه خلیج فارس هم قابل حل نیست.

البته حمایت مسکو از قطر تا حدود زیادی غیرمستقیم است و روسیه سعی می‌کند با مواضعی محتاطانه خود را زیاد در این بحران درگیر نکند چراکه در روسیه به خوبی می‌دانند که بحران بین قطر و عربستان جنبه موقت داشته و مشکلات در روابط آنها بالاخره حل و فصل خواهد شد. در چنین شرایطی مسکو قصد ندارد با دخالت بیش از اندازه و حمایت از یک طرف این مناقشه به روابط خود با طرف‌های دیگر آن آسیب برساند برای اینکه روسیه برای روابط خود با عربستان سعودی در آینده نقشه‌هایی داشته و قصد ندارد از منافع خود در این عرصه چشم‌پوشی کند.