گرما آلودگی هوا را تشدید کرد

چند روزی است که گرمای هوا شهروندان تهرانی را کلافه کرده و هر چند شهروندان این گرما را بی‌سابقه می‌دانند اما به گفته سازمان هواشناسی هنوز رکورد گرمای هوا در تهران نداشته‌ایم. البته این گرمای بی‌سابقه فقط شامل تهران نیست و شهر اهواز در روزهای اخیر با گرمای بالای 50 درجه سانتیگراد یکی از گرم‌ترین نقاط دنیا شناخته شد.  در تهران آلودگی هوا نیز مزید بر علت شده و تنفس در هوای گرم و آلوده را سخت کرده است. آلودگی هوای تهران مربوط به فصل و ماه خاصی نیست. هر چند معمولا در فصول سرد سال به دلیل وارونگی هوا میزان آلاینده‌ها افزایش می‌یابد اما این تصور که در فصل‌های گرم سال هوای پاک بیشتری داریم نیز صحیح نیست.

به گفته محمد رستگاری، معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست استان تهران یکی از انواع آلودگی هوا در تابستان، وجود ذرات گردوغبار است همچنین افزایش غلظت ازن جزو آلودگی‌های مختص فصول گرم سال محسوب می‌شود.

رستگاری در گفت‌وگو با «تعادل» توضیحاتی در این باره ارائه کرد و گفت: در فصل گرما بیشتر بحث آلودگی‌ها مربوط به گرد و غبار است. در واقع در ماه‌های گرم به دلیل خشک شدن سطح زیادی از بیابان‌های اطراف و نیز از بین رفتن پوشش گیاهی به دلیل کم آبی و چرای بیش از اندازه دام شاهد پدیده گرد و غبار خواهیم بود.

وی درباره افزایش غلظت ازن نیز توضیحاتی ارائه داد و تصریح کرد: به طور معمول غلظت ازن در تابستان بیشتر از سایر فصول است. افزایش غلظت ازن به تابش نور خورشید بستگی دارد. هر چند گرمای هوا نیز ناشی از تابش نور خورشید است اما اشعه خورشید نیتروژن را تبدیل به ازن می‌کند. ازن یک آلاینده ثانویه است و در روزهایی که تابش خورشید زیاد می‌شود، امکان افزایش غلظت ازن را به وجود می‌آورد. البته این اتفاق در کل تابستان نمی‌افتد و فقط در برخی روزها شاهد این پدیده هستیم. برای مثال 3روز پیش غلظت ازن از حد معمول بالاتر بود اما طی دو روز گذشته این مشکل وجود نداشت.

زمانی ‌که آلاینده معیار هوای تهران ازن باشد، این آلاینده موجود در هوایی که تنفس می‌کنیم، می‌تواند به سلامتی ما آسیب برساند. وی تصریح کرد: این پدیده که با عنوان ozone exceedance شناخته می‌شود به طور معمول کمتر رخ می‌دهد اما حتی میزان نسبتا پایین ازن نیز می‌تواند باعث بروز عوارض بر سلامتی انسان شود.  به گفته معاون پایش و نظارت اداره کل محیط زیست استان تهران میزان آلایندگی هوا در فصل‌های سرد به مراتب بیشتر از فصول گرم است. وی ادامه داد: ازن هم یک آلاینده جدی است و زمانی که غلظت آن افزایش می‌یابد قطعا افرادی که مشکلات و بیماری‌های تنفسی و حساسیت دارند باید از رفت و آمد در فضای آزاد خودداری کنند. البته این اتفاقی است که در روز می‌افتد و هنگام شب وجود ندارد.

گاز ازن یک اکسید‌کننده بسیار قوی است، حد استاندارد آن 0.125 قسمت در میلیون(ppm) از حجم هواست. یعنی اگر متوسط غلظت این آلاینده در ساعت کمتر از این مقدار باشد به لحاظ این آلاینده هوا سالم است و اگر بیشتر بود بسته به میزان غلظت، هوا را در شرایط ناسالم برای گروه‌های حساس، ناسالم، بسیار ناسالم یا خطرناک قرار می‌دهد. گاز ازن یکی از مهم‌ترین آلاینده‌های هوا محسوب می‌شود که با افزایش آن، سوزش چشم و ریه اتفاق می‌افتد. در واقع لایه ازن نماینده واکنش فتوشیمیایی اتمسفر است که طیف آلاینده‌های دیگر را هم به همراه دارد.

همچنین به گفته یوسف رشیدی، سرپرست مرکز ملی هوا و تغییر اقلیم سازمان حفاظت محیط زیست در شرایط مساوی اگر تابش خورشید زیاد باشد، لایه ازن در مناطق شرقی شهر تهران افزایش پیدا می‌کند. البته میزان خطرناک بودن آن بستگی به شاخص آلودگی هوا دارد که در حد استاندارد قرار دارد یا خیر. همچنین مناطق حاشیه شهر تهران در طول فصل‌های گرم سال با افزایش آلاینده ازن مواجه می‌شوند.

آلاینده ازن شاخصی برای سنجش میزان ترکیبات واکنش‌های فتوشیمیایی و آلاینده‌های سرطان‌زایی مانند پروکسی استیل نیترات همچنین عامل اصلی افزایش غلظت ازن ترکیبات هیدروکربنی نسوخته ناشی از احتراق خودروها با اکسیدهای ازت است.

میزان آلاینده ازن معمولا در ساعات 12تا 16 به میزان قابل توجهی افزایش می‌یابد از این رو توصیه می‌شود، شهروندان مناطقی که میزان آلاینده ازن آن بیش از حد مجاز است در این ساعات از تردد در سطح شهر خودداری کنند.

 تاثیرات افزایش غلظت ازن بر سلامتی

به گزارش«تعادل» براساس گزارش‌های سازمان بهداشت جهانی، تنفس ازن می‌تواند انواع مشکلات سلامتی ازجمله درد قفسه سینه، سرفه، سوزش گلو و گرفتگی ریه را ایجاد کند. همچنین می‌تواند برونشیت، آمفیزم(نوعی بیماری ریوی که منجر به از بین رفتن خاصیت ارتجاعی ریه و از بین رفتن دیواره آلوئول‌های ریه می‌شود) و آسم را بدتر کند. گاز ازن در سطح زمین همچنین می‌تواند ریه‌ها را برای عفونت مستعدتر کرده، عملکرد ریه را کاهش داده و موجب التهاب جدار ریه‌ها شود و حتی در زمان ناپدید شدن علائم، آسیب به ریه را ادامه می‌دهد. قرار گرفتن در معرض ازن به طور مکرر و طولانی‌مدت ممکن است باعث ایجاد زخم دایم در بافت ریه و سرطان ریه شود.

 چه باید کرد؟

در صورتی که غلظت ازن بالاتر از حد مجاز سلامت باشد، کودکان و بزرگسالان فعال و افراد مبتلا به بیماری‎های ریوی مانند آسم باید از مواجهه طولانی‌مدت در فضای باز اجتناب کنند و در صورتی که میزان این گاز در شرایط ناسالم قرار گیرد، بقیه افراد ازجمله کودکان باید حضور خود را فضای باز محدود یا در صورت نیاز متوقف کنند. نکته قابل توجه اینکه برخی از دستگاه‌های تصفیه هوای خانگی با تولید گاز ازن به تصفیه هوا می‌پردازند و با توجه به خطرات ناشی از ازن، استفاده از این دستگاه‌ها به هیچ‌وجه توصیه نمی‌شود.  به غیر از گرما و وارونگی هوا، شرایط هواشناسی اثر قابل ملاحظه‌یی در مساله آلودگی هوا دارد. پارامترهای هواشناسی تاثیرگذار بر مساله آلودگی هوا را می‌توانیم به دو دسته اولیه و ثانویه تقسیم‌بندی کنیم. پارامترهای اولیه عبارتند: از جهت و سرعت باد، دما، ارتفاع آمیختگی و پارامترهای ثانویه عبارتند از بارش، رطوبت، تابش و دید. این پارامترها به طور قابل ملاحظه‌یی تابع عرض جغرافیایی، فصل و توپوگرافی هستند. همانطوری که شرایط آب و هوایی بر شدت آلودگی تاثیر می‌گذارد، آلودگی هوا نیز شرایط آب و هوایی را تغییر می‌دهد. مثلا آلودگی هوا سبب کاهش دید، افزایش فراوانی و مدت مه‌های غلیظ(fog) و کاهش تابش ورودی خورشید شود همچنین بارندگی و رطوبت نسبی در شهرها ممکن است به ترتیب بیشتر و کمتر شود.