تبعات بلاتکلیفی واگذاری فرزاد B
گروه انرژی| نادی صبوری|
هر قدر به نتیجه رسیدن مذاکرات شرکت ملی نفت ایران و شرکت نفت و گاز پارس به عنوان تابعه NIOC با کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال، سریع رخ داد، بحث و مذاکره میان ایران و شرکت ONGC هندوستان هر روز وارد ابعاد جدیدی شده و با وجود اینکه بیش از 8 سال از مطالعه میدان گازی فرزاد B از سوی هند می‌گذرد هنوز نقطه‌یی مشخص که هر دو طرف امکان تکیه کردن به آن را داشته باشند، ایجاد نشده است. در چند ماه اخیر، پینگ پنگ میدان گازی فرزاد B که میدانی مشترک میان ایران و عربستان به حساب می‌آید، بارها در رسانه‌های دو طرف ایرانی و هندی، از قول مسوولان به تصویر کشیده شده است. در واقع اگر همگان بر این باور هستند که انعقاد قرارداد ایران با کنسرسیومی به رهبری شرکت فرانسوی توتال، پیام مهمی را به جامعه اقتصادی اروپا و آسیا ارسال می‌کند، کش‌دار شدن و نیافتن نقطه‌یی بر مذاکرات بی‌پایان ایران و هند بر سر میدان گازی فرزاد B نیز پیامی را به طیف دیگری از جامعه اقتصادی جهان که شاید برای سرمایه‌گذاری به اندازه «توتال» قدرت ریسک ندارند را ارسال می‌کند؛ پیام گیر افتادن در یک مخمصه.
روز سه‌شنبه و در حالی که صنعت نفت و گاز ایران، بیش از هر چیز به قرارداد بزرگ تجاری با کنسرسیومی به رهبری شرکت توتال فرانسه می‌اندیشید، پایگاه خبری «اویل پرایس» نوشت که کنسرسیوم هندی به رهبری شرکت او‌ان‌جی‌سی، پیشنهادی 11میلیارد دلاری را برای توسعه میدان گازی فرزاد B به ایران ارائه کرده است. این خبر در حالی مطرح می‌شد که ایران پیش از این‌بارها عنوان کرده بود از مدل مالی که هند برای توسعه این میدان ارائه کرده است، رضایت ندارد.
اما اویل پرایس بدون اشاره به اینکه آیا این رقم مربوط به مدل مالی سابق بوده یا به تازگی هند در آن تغییری ایجاد کرده است، نوشت که البته طرف هندی این پیشنهاد مالی را منوط به دریافت سود منطقی کرده است. سودی که طبق محاسبات مالی این شرکت 18درصد است.
اما محمد مشکین‌فام مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس که پیش از این در نشست خبری خود در پاسخ به «تعادل» اختلاف ایران و هند بر سر مدل مالی را تایید کرده بود، در مورد آخرین وضعیت ایران و هند بر سر توسعه میدان گازی فرزاد B به «تعادل» می‌گوید: «مذاکره با هند اکنون نیز در جریان است اما هنوز به نتیجه‌یی که باید نرسیدیم.» او در پاسخ به این پرسش که آیا مدل مالی همچنان دچار مشکل است، اظهار کرد: «بله، مشکلات بر سر مدل مالی و چالش‌های آن همچنان وجود دارد و به همین واسطه ما خودمان نیز به صورت مجزا در حال کار کردن روی طرحی برای توسعه این میدان گازی هستیم.»
اشاره مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس به دیگر برنامه‌های ایران برای توسعه این میدان گازی مشترک با عربستان، موضوع باز شدن پای شرکت روسی گازپروم به این معادله را که چند ماه پیش توسط بیژن زنگنه وزیر نفت مطرح شد، مورد اشاره قرار می‌دهد. مساله‌یی که اویل پرایس در گزارش خود به عنوان هیزمی در آتش ایران و هند از آن یاد کرده است.
اما این مساله که شرکت گازپروم تا چه اندازه در ارائه پیشنهادی برای توسعه میدان گازی فرزاد برنامه‌های ایران برای توسعه این میدان گازی مشترک با عربستان، موضوع باز شدن پای شرکت روسی گازپروم به این معادله را که چند ماه پیش توسط بیژن زنگنه وزیر نفت مطرح شد، مورد اشاره قرار می‌دهد. مساله‌یی که اویل پرایس در گزارش خود به عنوان هیزمی در آتش ایران و هند از آن یاد کرده است.
اما این مساله که شرکت گازپروم تا چه اندازه در ارائه پیشنهادی برای توسعه میدان گازی فرزاد B جدی است، تاکنون مشخص نبود. محمد مشکین‌فام مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس در پاسخ به این پرسش «تعادل» اظهار کرد: «با خیلی‌ها در مورد میدان فرزاد B مذاکره کرده‌ایم اما این مذاکرات هنوز جدی نشده است. در مورد گازپروم نیز این مساله صدق می‌کند. این شرکت آمده و درباره توسعه این میدان گازی صحبت کرده اما هنوز جدی نشده است.»
بیژن زنگنه وزیر نفت فروردین ماه امسال به «تعادل» گفته بود: «ما درحال گرفتن مشاور و آماده شدن برای واگذاری این میدان در قالب مناقصه هستیم. این مناقصه حتی ممکن است منجر به قرارداد EPCF شود.» او همچنین بیان کرده بود: «قراردادهایی که در ایران به «EPCF» موسوم شده‌اند عموما ریسک بهره‌برداری را به طرف مشارکت‌کننده منتقل کرده و در صورت وجود یک خط اعتباری از کشوری خارجی به مذاق دولت که با محدودیت منابع مالی مواجه است، خوش می‌آید.
این روش که در واقع مخفف «مهندسی، تامین، ساخت و تامین مالی» است، باعث می‌شود که پیمانکار مسوولیت انجام تمام این امور را به تنهایی به عهده گرفته و ریسک را نیز خود تقبل کند. البته شرکت‌های ایرانی نیز می‌توانند از این طریق با شرکت ملی نفت ایران وارد همکاری شوند اما به دلیل محدود بودن توان مالی آنها چنین روشی می‌تواند چندان مفید واقع نشود. بیژن زنگنه، وزیر نفت در آن زمان در پاسخ به این پرسش «تعادل» که آیا ممکن است میدان گازی فرزاد B به شرکت‌های مرتبط با قرارگاه سازندگی خاتم‌الانبیا واگذار شود، عنوان کرد که «فعلا» بحثی در این‌باره مطرح نیست.
اما وزیر نفت در ادامه این صحبت‌ها عنوان کرد که شرکت گازپروم روسیه یادداشت تفاهمی با شرکت ملی نفت ایران امضا کرده و قرار است برای توسعه میدان گازی فرزاد A و فرزاد B به ایران پیشنهاد خود را ارائه کند. این نخستین‌باری بود که مسوولان ایرانی به صورت رسمی به حضور شرکت گازپروم اشاره می‌کردند. واکنش هند به این خبر اما اصرار ورزیدن بیشتر بر کاهش خرید نفت از ایران بود.
اکنون تازه‌ترین صحبت‌های محمد مشکین‌فام مدیرعامل شرکت نفت و گاز پارس با «تعادل» نشان می‌دهد که هر چند آتش دوطرف در صحبت علیه یکدیگر گاهی تند شده است اما همچنان ایران و هند پای میز مذاکره برای توسعه این میدان گازی مهم هستند. مشکین‌فام در پاسخ به این پرسش که تا چه اندازه به نتیجه مذاکرات با هندوستان خوشبین است و چه افقی را برای آن می‌بیند، می‌گوید: «اگر هندی‌ها پیشنهاد خوبی بدهند و مشکلات مدل مالی را حل کنند، افق روشن خواهد بود. ما که با طرف هندی مشکل خاصی نداریم. »
به گزارش «تعادل» میدان گازی فرزاد B معادل 12.2تریلیون فوت مکعب گاز قابل برداشت دارد. این درحالی است که میدان گازی حصبه، مشترک با این میدان در عربستان سعودی تنها نزدیک به 3تریلیون فوت مکعب گاز قابل برداشت در اختیار دارد. با وجود این، این عربستان است که تاکنون در برداشت از این میدان توفیق داشته است. وب‌سایت انرژی «آف‌شور تودی» در تاریخ 23مارس سال گذشته میلادی نوشت که شرکت آرامکو سعودی موفق به تولید روزانه 2.5میلیاردمترمکعب گاز از این میدان شده است. هر چند تولید گاز ایران با عربستان سعودی قابل قیاس نیست اما مشترک بودن این میدان باعث می‌شود تعلل در توسعه فرزاد B هر روز بهای گزاف‌تری پیدا کند.
یکی از مدیران شرکت هندی گفته است که ما بهترین پیشنهادی که می‌توانستیم را برای توسعه میدان گازی فرزاد B ارائه کردیم. اکنون دیگر به تهران بستگی دارد که این موضوع را که ما به سودهای پایه‌یی بیشتری احتیاج داریم در نظر بگیرد.
اهمیت ریسک در جوامع اقتصادی
سرمایه‌گذاری ژاپن برای احداث پتروشیمی ایران-ژاپن (بندر امام فعلی) در ایران، یکی از نمونه‌های متاخر جذب سرمایه خارجی و مشارکت با شرکتی صاحب تکنولوژی در حوزه نفت و گاز ایران است. در ایران هیچ گاه نگاهی جدی و عمیق به دلایل به شکست انجامیدن این همکاری مشترک همزمان با آغاز جنگ تحمیلی نشد اما ژاپنی‌های محتاط، در محیط‌های آکادمیک خود این موضوع را به چالش کشیدند، نمونه این مساله عنوان پایان‌نامه یکی از دانشجویان ژاپنی است که در آن موشکافانه به بررسی دلایل شکست این سرمایه (بندر امام فعلی) در ایران، یکی از نمونه‌های متاخر جذب سرمایه خارجی و مشارکت با شرکتی صاحب تکنولوژی در حوزه نفت و گاز ایران است. در ایران هیچ گاه نگاهی جدی و عمیق به دلایل به شکست انجامیدن این همکاری مشترک همزمان با آغاز جنگ تحمیلی نشد اما ژاپنی‌های محتاط، در محیط‌های آکادمیک خود این موضوع را به چالش کشیدند، نمونه این مساله عنوان پایان‌نامه یکی از دانشجویان ژاپنی است که در آن موشکافانه به بررسی دلایل شکست این سرمایه‌گذاری در ایران پرداخته است. طرح این موضوع از این جهت حایز اهمیت است که مسوولان غرق در شادی قرارداد توتال، اهمیت پیامی که دیگر مذاکرات نیز به جوامع اقتصادی ارسال می‌کنند را نیز دریابند.
