اما و اگرهای ساماندهی تشکل‌ها
گروه تشکل‌ها سمیه سایش
براساس ماده 5 قانون اتاق ایران و تبصره‌های مربوط به آن، اتاق ایران موظف است در راستای ساماندهی تشکل‌ها، گام بردارد. در این ماده فراهم شدن زمینه ادغام، شبکه‌سازی، یکپارچه‌سازی و انسجام تشکل‌های موازی نیز مورد تاکید قرار گرفته است. در همین راستا، نمایندگان پارلمان بخش خصوصی بر ارزیابی و رتبه‌بندی تشکل‌های زیرمجموعه به عنوان یکی از اولویت‌ها مدنظر اتاق تاکید دارند. طی هفته گذشته سرپرست معاونت تشکل‌های اتاق ایران خبر از آغاز روند ارزیابی و رتبه‌بندی تشکل‌ها را داد. خبری که برخی را نگران و برخی دیگر را به دلیل ارتقای وضعیت کلان تشکل‌ها خوشحال کرد. با اعلام خبر آغاز رتبه‌بندی وارزیابی تشکل‌ها آن هم از سوی پارلمان اتاق ایران عده‌یی به فکر تجزیه شدن تشکل‌هایشان افتادند و عده دیگری نیز به بهبود شرایط اعتقاد داشتند؛ این موضوع درحالی است که در همان روز نخست معاونت تشکل‌های اتاق ایران برای به جمع‌بندی رسیدن این طرح خطاب به نمایندگان تشکلی اعلام کرد که افراد نگران این طرح نباشند؛ چرا که او معتقد است که هدف از این اقدام انحلال تشکل‌ها نیست بلکه هدف ارتقای وضعیت تشکل‌ها در سطح کلان را دنبال می‌کند.
حال نمایندگان پارلمان بخش خصوصی قرار است که نحوه ارزیابی و رتبه‌بندی تشکل‌ها را در چند گام مورد بررسی قرار دهند؛ در گام نخست این پروژه، موضوع خوداظهاری تشکل‌ها ملاک است و هر یک از تشکل‌ها و ذی‌نفعان دراین راستا باید با مراجعه به پرتال طراحی شده و طبق تعاریف و شاخص‌های مطرح شده، اطلاعات خود را وارد کنند. حال در این باره برخی نمایندگان بخش خصوصی بر موضوع انحلال تشکل‌های ضعیف تاکید دارند و برخی افراد به نگاه دیگری مبنی بر تجمیع تشکل‌های ضعیف به یک تشکل فرادستی معتقد هستند.
از سوی دیگر فعالان اقتصادی می‌گویند در ارزیابی و رتبه‌بندی تشکل‌های بخش خصوصی قرار است، توانمندی‌ها، نقاط قوت و فرصت‌های بهبود تشکل‌ها شناسایی شود. «تعادل» در این باره به سراغ دو نماینده تشکلی رفته تا دیدگاه آنها را در راستای رتبه‌بندی و ارزیابی تشکل‌ها مورد بررسی قرار دهد.
ضرورت حضور یک تشکل فرادستی
دبیرکل فدراسیون صادرات انرژی و صنایع وابسته ایران درباره رتبه‌بندی و ارزیابی تشکل‌ها به «تعادل» گفت: رتبه‌بندی و ارزیابی تشکل‌ها آن هم از سوی معاونت اتاق کمک می‌کند تا ما به یک تشکل فرادستی دست یابیم و تشکل‌ها بتوانند به‌طور تخصصی‌تر به امور واقف شوند و مطالبات را به‌طور علمی‌تر به نهادهای دولتی اطلاع‌رسانی کنند. در این راستا ما شاهد بسیاری از سندیکاها و اتحادیه‌هایی هستیم که به‌طور تخصصی امور را دنبال می‌کنند اما با رتبه‌بندی تشکل‌ها این فعالیت‌ها روند بهتری را به خودخواهد گرفت. حمیدرضا صالحی با اشاره به نقش تشکل‌ها اظهار کرد: تشکل‌ها واسطه میان دولت هستند و در راستای نحوه فعالیت‌های اقتصادی به دولت پیشنهادهایی را ارائه می‌دهند؛ بنابراین برای مشاوره دادن به دولت تشکل‌ها باید به قاعده فعالیت‌های خود پابرجا باشند و روند فعالیت خود را ارتقا دهند.
وی در ادامه اظهار کرد: تشکیل و نحوه فعالیت تشکل‌ها قاعده‌یی دارد و دراین امر تشکل‌گرایی دبیرها مورد توجه هستند؛ چراکه بخش تشکل‌گرایی در برابر دولت قرار دارد و از این‌رو باید نحوه فعالیت تشکل‌ها ظرفیت‌سنجی شود تا در حین رتبه‌بندی، آنها در جایگاه مناسبی قرار گیرند.
اعمال نگاه کلان بر نحوه رتبه‌بندی تشکل‌ها
از سوی دیگر یک نماینده تشکلی درباره اقدام اخیر اتاق مبنی‌بر رتبه‌بندی و ارزیابی تشکل‌ها به «تعادل» گفت: چنانچه این اقدام اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی براساس سیاست‌های کلان انجام گیرد، کار درستی و قابل قبولی خواهد بود.
نغمه تخشا در ادامه عنوان کرد: متاسفانه گاهی اوقات نگاه کلان برای انجام امور و اجرای قوانین برای مدیران دستگاه‌ها وجود ندارد و همین موضوع‌ها منجر به آن می‌شود که قوانین در سطح کلان به درستی اجرا نشود. خیلی اوقات روش ارزیابی برای تشکل‌های موازی تغییر می‌کند و با نگاه دیگری این عمل انجام می‌شود که این نوع نگاه‌های غیرکارشناسی جایگاه تشکل‌ها را به سمت تعارض و انحلال می‌کشاند.
بنابراین ما در پارلمان اتاق بازرگانی چنانچه قصد اجرای قوانین را داریم نباید براساس اسم تشکل‌ها ارزیابی و رتبه‌بندی را در دستور کار قرار دهیم بلکه باید براساس میزان فعالیت و دستاوردهایی که تشکل‌ها برای نظام اقتصادی کشور به دنبال داشته‌اند، این اقدام انجام شود.
این کارشناس تشکلی همچنین با اشاره به عملکرد اتاق ایران گفت: متاسفانه طی سنوات گذشته اتاق بازرگانی، صنایع، معادن و کشاورزی ایران تنها بر مسائل زیرساختی و اصلاحات در بخش بازرگانی تمرکز داشت که همین موضوع باعث شده که این اتاق تنها بر سیاست‌های این بخش توجه داشته باشد؛ این موضوع درحالی است که در کنار این تشکل (مادر تشکل‌ها یعنی اتاق‌های بازرگانی) خانه‌های صنعت، معدن و تجارت وجود دارد که رسالت اصلی این تشکل نیز توجه به بخش صنایع و معادن کشور است. در واقع یکی از اقدام‌های اصلی خانه‌ها بررسی مباحث کلان در بخش صنایع و معادن است. تخشا با اشاره به علت تشکیل خانه‌های صنعت، معدن و تجارت اظهار کرد: یکی از دلایل تشکیل این NGO رسیدگی به معضلات بخش صنعت و ارائه راهکار از سوی متولیان آن است، به واقع باتوجه به اینکه مادر تشکل‌ها یعنی اتاق ایران توجه به بخش صنعت را در اولویت آخر امور خود قرار داده بود این خانه‌ها با هدف رسیدگی به معضلات بخش صنعتگران و معدنکاران تشکیل شد.
وی در ادامه عنوان کرد: بنابراین چنانچه قرار باشد که این نهاد مردمی را به دلیل موازی‌کاری با فعالیت‌های اتاق منحل کنند، این اقدام اصولی و درست نیست؛ چرا که صنعتگران در این شرایط زمانی نیاز به متولی دارد تا بتوانند امور آنها را در دستور کار قرار دهد.
به واقع نبود این خانه‌ها خلأیی برای صنعتگران و معدنکاران ایجاد کرده بود که امیدواریم فعالیت خانه‌ها بتواند صدای واحد آنها را به گوش مسوولان دولتی برساند. وی با اشاره به ضرورت رتبه‌بندی و ارزیابی تشکل‌ها افزود: در این شرایط زمانی ما شاهد فعالیت‌های موازی‌کارانه برخی تشکل‌ها در نظام اقتصادی کشور هستیم، بنابراین رتبه‌بندی و طبقه‌بندی تشکل‌ها یک نیاز است. برخی معتقدند که تشکیل یک سری خانه‌های صنعت موازی با فعالیت‌های اتاق بازرگانی است و ایجاد تشکل‌های اینچنینی اتلاف انرژی را به دنبال دارد؛ این موضوع درحالی است که بارها خانه‌ها ماهیت فعالیت‌شان را برای اثبات دیگر فعالان اقتصادی روشن کرده‌اند و فعالیت خانه‌ها تا به امروز براساس سیاست‌های کلان بانکی و مالیاتی بوده است.
بنابراین باید اشاره کرد که ادغام تشکل‌های موازی اقدامی کارشناسی است. به گفته وی؛ در راستای تشکیل رتبه‌بندی و ارزیابی تشکل‌ها باید نهادهای مردمی درصدد تشکیل انجمن تخصصی برآیند و مابقی تشکل‌ها را براساس میزان فعالیت و دستاوردهای آنها رتبه‌بندی کنند.
تخشا همچنین با اشاره به فعالیت موازی‌کارانه تشکل‌های فلزی گفت: متاسفانه ما شاهد فعالیت انجمن‌هایی همچون آهن، ریختگری، فولاد و... هستیم؛ درحالی که نحوه فعالیت این نهادها موازی با امور یکدیگر است و به نظر می‌رسد که این تشکل‌ها باید زیر سقف یک نهاد فلزی به امور خود ادامه دهند تا نقاط ضعف آنها اصلاح و سطح کیفی آنها افزایش یابد و براین اساس تمام تشکل‌ها به‌طور تخصصی زیرنظر پارلمان بخش خصوصی ایران فعالیت کنند. این کارشناس تشکلی خاطرنشان کرد: پارلمان بخش خصوصی ایران باید شاخص‌ها و مدل‌های بحث رتبه‌بندی تشکل‌ها را به‌طور دقیق مورد ارزیابی قرار دهد و آنها را تدوین کند و براین اساس نظر تشکل‌ها را در این باره جویا شود تا با برنامه‌ریزی درست تشکل‌ها به مرحله تعامل دست یابند و به یک تشکل فرادستی تبدیل شوند.
