ازدواج کودکان زیرسایه فقر و ضعف قانون
گروه اقتصاد اجتماعی|
کودکان در ایران فقط بازی نمی‌کنند، بسیاری از آنها به سختی کار می‌کنند و حتی خیلی زودتر از آنکه کودکی‌شان را درک کنند، ازدواج می‌کنند. حداقل سن ازدواج برای دختران در ایران 13 سال و برای پسران 15 سال است. فعالان حقوق کودک می‌گویند این سن هم برای دختران و هم برای پسران بسیار پایین است و سن ازدواج حداقل باید 18سال باشد. در بسیاری موارد همین سن قانونی پایین هم رعایت نمی‌شود و والدین کودکان خود را در سن‌های بسیار پایین‌تر وادار به ازدواج می‌کنند.
حالا رییس فراکسیون زنان مجلس از تلاش برای افزایش حداقل سن ازدواج دختران از ۱۳ سال به ۱۵ سال خبر داده است. به گفته پروانه سلحشوری روند طولانی و فرسایشی بروکراسی در کشور، یکی از دلایل اصلی تاخیر در حصول نتیجه در این مورد است. البته موضوع افزایش سن ازدواج کودکان بارها مورد توجه نمایندگان مجلس قرار گرفته اما از این توجه‌ها و تلاش‌ها چیزی برای کودکان حاصل نشده است. در واقع آمارها نشان می‌دهد ازدواج کودکان در سال‌های اخیر نه تنها کاهش پیدا نکرده که افزایش هم داشته است. این را شهلا اعزازی مدیر بخش مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران اعلام کرده است. او گفته برخلاف تصور عموم ازدواج کودکان در شهرها بیشتر از روستاها است و تعداد ازدواج کودکان در حال افزایش است به‌طوری که سال 94 نسبت به سال قبل‌تر، آمار ازدواج کودکان در ایران ۱۰هزار نفر بیشتر شده و به مراتب طلاق در سن ۱۰ تا ۱۸ سالگی در کشور هم بیشتر شده است.
اعزازی این موضوع را یادآور شده که کودک تا ۱۸ سالگی نمی‌تواند به لحاظ حقوقی قراردادی را امضا کند با این حال خانواده‌ها در مسائل شخصی کودکان خود از جمله ازدواج، تحصیل، کار و مسافرت نظارت دارند و دختران در هر سنی نیاز به اجازه پدر برای ازدواج دارند. او علت افزایش ازدواج کودکان را «ناآگاهی والدین و فقر فرهنگی» دانسته و گفته مسوولان باید به این پرسش که چرا کودکان «دچار معضل ازدواج» می‌شوند پاسخگو باشند. به گفته مدیر بخش مطالعات زنان انجمن جامعه‌شناسی ایران در این نوع ازدواج‌ها، کودک قربانی شده و دچار ضربه و خطر می‌شود و بهتر است بگوییم که کودکان قربانی بی‌توجهی جامعه، مسوولان و خانواه‌هایشان می‌شوند.
فقر، یکی از دلایل ازدواج کودکان
اما موضوع ازدواج کودکان آنچنان که پروانه سلحشوری می‌گوید بسیار پیچیده است. به گفته او در این مقوله، از یک طرف ازدواج کودکان برای عده‌یی مثل ما، مساله و اشکال است و از طرفی دیگر، برای عده‌یی یک امر واجب تلقی می‌شود و ممکن است نه تنها این کار را ازدواج کودک ندانند که حتی بر این باور و عقیده باشند که این امر در واقع ازدواج دختری است که به سن شرعی رسیده است و ازدواج در چنین سنی، باید در قانون لحاظ شود.
رییس فراکسیون زنان مجلس همچنین گفته در این رابطه با علما صحبت شده و برخی از آنها هم نظر مثبتی در این باره داشته‌اند. اما این همه ماجرا نیست چون به گفته او در بسیاری از مناطق ایران خانواده از سر «فقر» تن به ازدواج می‌دهد و وضعیت الان به گونه‌یی است که کودکان 15ساله مطلقه در کشور وجود دارند. با این همه لازمه تغییر فرهنگ ازدواج کودکان تغییر قانون است. حقوقدان‌ها بر این نکته تاکید دارند که اصلاح قوانین یکی از راه‌های مقابله با خشونت است. ازدواج کودکان هم یکی از اشکال خشونت محسوب می‌شود و در کنوانسیون‌های بین‌المللی دولت‌ها موظف به جلوگیری از آن از راه اصلاح قوانین شده‌اند. حسین مهرپور، حقوقدان در این رابطه می‌گوید یکی از مصادیق خشونت، قوانین تبعیض‌آمیز است. به گفته او یکی از راه‌های مقابله با خشونت این است که قوانین اصلاح شود. به گفته او کشورها باید سن معقول و متعارفی را به عنوان سن قانونی ازدواج تعیین کنند و ازدواج کودکان از مصادیق خشونت به شمار می‌رود. در قوانین ایران حق کار و تحصیل زنان به مردان واگذار شده است. همچنین زنان از حق طلاق محرومند و برای سفر به اجازه شوهر یا ولی نیاز دارند. حضانت کودکان هم بعد از هفت سال بر عهده پدر یا ولی مذکر کودک است. مجموع این نوع قوانین که دست مردان و پدران را برای تصمیم‌گیری همه‌جانبه درباره زندگی فرزندان باز می‌گذارد در نهایت به پدیده‌هایی مانند ازدواج کودکان ختم می‌شود.
کمک 4تریلیون دلاری با
ریشه‌کن کردن ازدواج کودکان
پایان‌دادن به ازدواج کودکان نه فقط پایان‌دادن به یک آسیب اجتماعی نیست بلکه آثار اقتصادی مهمی هم دارد. براساس مطالعه‌یی که بانک جهانی و مرکز بین‌المللی مطالعات زنان انجام داده‌اند پایان‌دادن به ازدواج کودکان در جهان می‌تواند ۴هزار میلیارد دلار به اقتصاد جهان کمک کند، رشد جمعیت را کنترل کرده و زندگی میلیون‌ها زن جوان را در سراسر جهان تغییر دهد. ریشه‌کن کردن ازدواج کودکان می‌تواند برای اقتصاد دولت‌ها مفید باشد و دختران جوان را قادر می‌سازد تحصیلات خود را تکمیل کنند و در شغل‌های مناسب‌تری مشغول کار شوند.
ازدواج کودکان نه تنها سالانه بر زندگی ۱۵ میلیون دختر تاثیر مخرب دارد بلکه بر توسعه اقتصادی کشورهایی که این دختران در آنها زندگی می‌کنند هم تاثیر منفی دارد. به همین دلیل ضرورت دارد دولت‌ها و دیگر سیاست‌گذاران، انرژی بیشتری را صرف این موضوع کنند و با اختصاص منابع لازم به معضل ازدواج کودکان تا سال ۲۰۳۰ پایان دهند. براساس این تحقیق با پایان دادن به معضل ازدواجِ کودکان در جهان می‌توان به از بین رفتن فقر کمک و امیدوار بود که تمامی دختران به آینده‌یی روشن‌تر دسترسی خواهند داشت. اگرچه ازدواج کودکان در جهان روندی کاهشی پیدا کرده اما همچنان هر دو ثانیه یک دختر زیر ۱۸ سال ازدواج می‌کند. کشور نیجر از بالاترین نرخ ازدواج کودکان برخوردار است که رقم آن ۷۶درصد اعلام شده است. در هند نیز بیش از ۲۶میلیون دختر پیش از سن ۱۸ سالگی ازدواج کرده‌اند. در میان ۲۵ کشوری که بالاترین نرخ ازدواج کودکان وجود دارد یک‌پنجم زنان ۱۸ تا ۲۲ ساله پیش از سن ۱۸ سالگی صاحب نخستین فرزند خود می‌شوند.
