در سر سعودی‌ها چه می‌گذرد؟
جولیان لی|بلومبرگ|
ترجمه: حمید مظفر|
فرض کنید شما دارنده بزرگ‌ترین ذخایر متعارف و ارزان‌قیمت نفتخام در دنیا هستید و به این مساله باور دارید که به علت کمبود سرمایه‌گذاری، چشم‌انداز عرضه در سال‌های آینده به صورت فزاینده‌یی نگران‌کننده است. طبیعتا عقل سلیم حکم می‌کند که شما با افزایش ظرفیت تولید، خود را آماده نگه دارید تا در شرایط افزایش قیمت نفتخام بر اثر رشد تقاضا و کمبود عرضه، دست به نقد باشید. اما به نظر می‌رسد که آرامکو چنین نظری را ندارد.
امین ناصر، مدیرعامل شرکت ملی نفت عربستان سعودی هفته گذشته در کنگره جهانی نفت در استانبول به ایراد سخن پرداخت و برنامه‌های کمپانی تحت مدیریتش برای سرمایه‌گذاری 300میلیارد دلاری در 10سال آینده را تشریح کرد. اما (در کمال شگفتی) عربستان پول زیادی را روانه افزایش نرخ تولید و استخراج بیشتر نفتخام از زیر زمین نخواهد کرد. این سیاست‌گذاری در حالی صورت گرفته است که پیش‌بینی می‌شود در 5سال آینده نیاز به افزایش 20میلیون بشکه‌یی نفتخام برای پاسخگویی به رشد جهانی تقاضا و افت طبیعی میدان‌های جاری خواهد بود. عربستان قصد دارد، سطح تولید خود را در حد فعلی نگه دارد و در عوض عربستان تمرکز ویژه خود را بر سرمایه‌گذاری در حوزه گاز طبیعی بگذارد و تولید خود را به دوبرابر برساند.
بن‌بست ذخایر
ذخایر عربستان‌سعودی در سال 1998 رشدی 85میلیارد بشکه‌یی را تجربه کرد. اما از سال 1990 رشد شگفت‌انگیزی در ذخایر این کشور به وجود نیامده و حداکثر افزایش ذخایری که از آن سال به بعد در این کشور ثبت شده است به سال 2004 باز می‌گردد که رشدی یک‌میلیارد و 600میلیون بشکه‌یی به ثبت رسید.
در حال حاضر سعودی‌ها روی بیش از 266میلیارد بشکه ذخایر اثبات شده نفتخام زندگی می‌کنند. اگر نفتخام فوق سنگین «اورینوکو بلت» ونزوئلا را کنار بگذاریم، ذخایر نفت عربستان‌سعودی از هر کشور دیگری بیشتر است. برآورد می‌شود که هزینه استخراج نفتخام عربستان کمتر از 9دلار در هر بشکه باشد که جزو پایین‌ترین هزینه‌های استخراج در جهان به حساب می‌آید. اگر از من بپرسید می‌گویم: «عزیزم، تا جایی که می‌توانی حفاری کن!»
عربستان حتی باید پا را فراتر گذاشته و درهای بخش بالادستی خود را به روی سرمایه‌گذاران خارجی یا بخش خصوصی داخلی خود باز کند، البته تحت شرایط دقیق کنترل شده! اگر مکزیک بعد از 80سال می‌تواند این کار را بکند چرا عربستان نتواند؟ البته قطعا مسائلی همچون غرور ملی و خاطرات ناخوشایند قراردادهای انحصاری در دهه‌های 30، 40 و 50 میلادی وجود دارند، اما اینها درگیری‌های مربوط به گذشته است.
فرصت‌های سرمایه‌گذاری خارجی
سرمایه‌گذاری خارجی به عراقی‌ها کمک کرده تا در سالیان اخیر، 2میلیون بشکه به ظرفیت تولید خود اضافه کند. فقط نگاهی به تاثیری که سرمایه‌گذاری خارجی بر عراق داشته است، بیندازید و به این فکر کنید که چه فرصت‌های سرمایه‌گذاری در عربستان‌سعودی وجود دارد و این فرصت‌ها چه ضربه‌یی می‌توانند به جذابیت فرصت‌های سرمایه‌گذاری در ایران بزنند.
اما چرا عربستان‌سعودی چنین موقعیتی را پس می‌زند و از این فرصت عبور می‌کند؟ برای پاسخ به این پرسش چند احتمال وجود دارد. احتمال نخست این است که سعودی‌ها از پس انجام این کار بر نمی‌آیند و آن قدر منابع مالی در اختیار ندارند که بتوانند افزایش ظرفیت تولید بالادستی خود را بر دیگر برنامه‌ها مقدم کنند. این احتمال بعید به نظر می‌رسد. با وجود اینکه عربستان ضربات سنگینی را از افت قیمت سال 2014 خورده، اما کماکان دارای ذخایر مالی قابل توجهی است و می‌تواند بخشی از این ذخایر را به توسعه ذخایر نفت خود اختصاص دهد. احتمال دوم این است که ذخایر نفت عربستان، آن‌طور که گزارش می‌شوند، بزرگ نیستند.
اثبات این ادعا تنها در بلندمدت امکان‌پذیر است. انتظار نداشته باشید که مدیران آرامکو این مساله را به صورت کامل شفاف‌سازی کنند. نفتی که در زیر زمین است، دارایی پادشاه حساب می‌شود و امکان هیچ ممیزی کاملی از ذخایر نفتخام این کشور در آینده نزدیک وجود ندارد. سومین احتمالی که وجود دارد، این است که نرخ‌های افت در میدان‌های موجود به قدری بالاست که آرامکو فقط باید با تمام سرعت بجنبد تا این نرخ را ثابت نگه دارد. این احتمال را اگر 10سال پیش یا زمانی که مت سیمونس کتاب «شفق در صحرا» (Twilight in the desert) را منتشر کرد مطرح می‌کردیم، یک ایده قابل بحث و محبوب بود. اما اکنون از محبوبیت این نظریه کاسته شده و طرفداران کمتری دارد.
بنابراین می‌توان گفت که شاید مدیرعامل آرامکو به آن چیزی که خود در استانبول در رابطه با اختلال آتی در عرضه نفت گفت و اینکه در سال‌های آینده به نفت عربستان نیاز خواهد شد، باور ندارد؛ بنابراین نیازی نیز به سرمایه‌گذاری در آن دیده نمی‌شود. البته مدیرعامل آرامکو تنها کسی نیست که احتمالا چنین باوری را دارد. دراماندرا پرادهان وزیر نفت هند نیز در همین کنگره جهانی نفت در استانبول اظهار کرد: «اکنون قیمت نفت برای همه معقول است.»
