تردید در عنوان بازار کارا برای بورس‌های کشور
گروه بورس علی رمضانیان
رکن اصلی بازار سرمایه شفافیت است و براساس میزان انتشار اطلاعات این بازار را کارا یا غیرکارا می‌نامند. بازار سرمایه کارا که از قرن نوزدهم مطرح شده همواره به عنوان معیاری برای سنجش بازارهای دنیا در نظر گرفته شده است اما به عقیده بسیاری از کارشناسان، بازار سرمایه ایران کارآیی لازم را براساس این تعریف از دست داده و انتشار اطلاعات آن شفافیت و زمان‌بندی لازم را ندارد.
به گزارش «تعادل»، براساس نظریه موجود در علم اقتصاد سه نوع کارآیی برای انواع بازارها وجود دارد که عملیاتی، اطلاعاتی و تخصیصی (تخصیص بدون انحصار کالا) است. در حوزه بورس، بازار کارا، بازاری بزرگ و دارای خاصیت نقدشوندگی است. اطلاعات نیز از لحاظ در دسترس‌بودن و هزینه باید در هر زمان در اختیار سرمایه‌گذارها باشند.
همچنین «هزینه معاملات» باید کمتر از «سود مورد انتظار از سرمایه‌گذاری» باشد و سرمایه‌گذارها باید منابع مالی کافی در اختیار داشته باشند تا از موارد ناکارایی تا زمانی که وجود دارند، استفاده‌کنند. سرمایه‌گذاران در بازار کارآ نمی‌توانند به سود غیرعادی و بالایی دست پیدا کنند و تنها راه آن خرید سهام با ریسکی بالاتر است.
اطلاعات محور اصلی بازار سرمایه کارا
براساس این تعاریف بازار کارا دارای شرایطی مانند شرایط بازار رقابتی، سرعت انتشار با حداقل هزینه، سرعت بخشیدن به انتشار اطلاعات تاثیرگذار، دسترسی یکسان اطلاعات از سوی ذی‌نفعان و تعدیل قیمت‌ها با سرعت بالاست. اما محوریت بازار سرمایه با انتشار اطلاعات است.
در همین رابطه، علیرضا کدیور کارشناس ارشد بازار سرمایه نیز با تاکید بر محوریت انتشار اطلاعات به «تعادل» گفت: براساس دستورالعمل‌های منتشر شده در بازار سرمایه ایران مشخص شده است که باید چه شرکت‌هایی، چه اطلاعاتی را در چه زمانی منتشر کنند؛ چه شرکت‌هایی به سهامی عام و خاص مرتبط است، زیرا شرکت‌های خاصی که متعلق به شرکت‌های سهامی عام هستند نیز باید اطلاعات خود را منتشر کنند.
وی ادامه داد: در زمینه اطلاعاتی نیز باید گفت که هرگونه اطلاعاتی که در ارزش سهام یا سودآوری شرکت تاثیر دارد باید مدنظر قرار گیرد و نهایتا درباره اصل چه زمانی نیز شارع مشخص کرده است که اطلاعات دوره‌یی و هرگونه اطلاعات تاثیرگذار قبل از اینکه در دسترس افراد خاص قرارگیرد، باید به اطلاع همه ذی‌نفعان با شرایط مساوی قرار گیرد.
کدیور در ادامه صحبت‌هایش با اشاره به تعریف بازار کارا اظهار کرد: با توجه به این مسائل بازار کارآ در خصوص انتشار اطلاعات می‌گوید که باید اطلاعات با سرعت و کیفیت بالا و به‌طور مساوی برای همه منتشر شود تا تاثیرگذاری آن مشخص باشد. وی اضافه کرد: مهم‌ترین موضوع در این بخش تاثیرگذاری است زیرا در انتشار اطلاعاتی که در ارزش سهام یا سودآوری شرکت تاثیر می‌گذارد باید دستورالعمل‌ها را به‌‌صورت دقیق رعایت کرد. این کارشناس اقتصادی در خصوص اثرگذاری اطلاعات منتشره گفت: در گذشته فضای اطلاع‌رسانی متفاوت بود و بسیاری از افراد به‌طور یکسان به اطلاعات دسترسی نداشتند اما در حال حاضر فضای رسانه‌ها و فضای مجازی تفاوت کرده و همه با شرایط مساوی توان دسترسی به اطلاعات را دارند. وی تصریح کرد: البته باز هم به دلیل ضعف تحلیلگری در عصر حاضر این اطلاعات تاثیر مناسب خود را ندارند و به همین منظور سازمان بورس فضای جدیدی مانند شرکت‌های مشاوره و تحلیلگری راه‌اندازی کرده تا بتواند عمق تحلیلگری را در میان فعالان بورسی افزایش دهد اما همچنان سیستم تحلیلگری ما با مشکل روبه‌روست.
کدیور در خصوص کیفیت اطلاعات نیز گفت: دو نهاد ناظر بر اطلاعات منتشره شرکت‌های بورسی نظارت دارند، نخست سازمان بورس است که اطلاعات با اهمیت شرکت‌ها را بررسی می‌کند و دوم اینکه سازمان حسابرسی به عنوان نماینده سهامداران تمامی صورت‌های مالی شرکت‌ها را بررسی کرده و نسبت به صحت و سقم آنها نظر می‌دهد، بنایراین اگر اطلاعاتی مخدوش است باید از این 2 نهاد پرسش کرد ولی در هر صورت در 2 سال گذشته سعی شده است تا انتشار اطلاعات به موقع و با کیفیت باشد.
رقابت‌پذیری عنصر اصلی ابزار کارا
براساس این گزارش، شرط لازم برای کارآیی، وجود رقابت است. در همه بازارهای عمده مالی جهان، غیر از تعداد زیاد معامله‌کننده، تعداد زیادی هم دلال و کارگزار و واسطه متخصص خرید و فروش سهام وجود دارند. اینها افراد کارشناس در خرید و فروش هستند و غیر از تخصص، سازمان‌هایشان هم سرمایه کافی دارند که به حساب خود و برای بهره خودشان سهام و اوراق بهادار دیگر بخرند. علاوه‌بر این بازار باید در معرض جریان دوطرفه اطلاعات باشد؛ به‌عبارت دیگر، بازار کارآمد چنان است که در هر مقطعی از زمان، عده‌یی در آن خریدارند و عده‌یی فروشنده نیز وجود دارند، اما با وجود دامنه نوسان و حجم مبنا زمانی اتفاق می‌افتد که در بازار فروشنده یا خریدار وجود ندارد و همه روی یک نماد در صف فروش یا خرید در انتظار ایستادند که این خود از کارآیی بازار که نقدشوندگی است، می‌کاهد. براین اساس، کارشناسان معتقدند که در بازار کارآ عده‌یی باید بر این باور باشند که خرید به نفع آنهاست و عده‌یی هم براین باورند که فروش به نفع آنهاست که در بازار کارآی سرمایه، ابزارهای مالی بسیار گسترده‌یی وجود دارد که هریک از آنها نقش خاصی در بازار دارد و شکافی را در بازار پر می‌کند؛ یعنی بازار کارآمد سرمایه، بازاری پیچیده است که ابزارهای پیچیده مالی در آن وجود دارد؛ مثلاً وجود اوراق اختیار معامله و نقش معینی که این اوراق در بازار به عهده دارد، بازار را کارآتر می‌کند، و تعادل مناسب‌تری بین عرضه و تقاضا به وجود می‌آورد.
در همین ارتباط معاون بورس اوراق بهادار تهران اعتقاد دارد که سازمان بورس و ارکان بورسی بر افزایش کارآیی بازار تمرکز دارند اما با وجود چندصد شرکت بورسی ممکن است از سوی برخی شرکت‌ها انتشار اطلاعات و شفافیت قانون رعایت نشود که البته چنین مسائلی از سوی نهادهای ذی‌ربط پیگیری خواهد شد. تا رقابت‌پذیری در بازار سرمایه خدشه‌دار نشود.
روح‌الله حسینی مقدم در ادامه به «تعادل» گفت: انتشار اطلاعات در بین شرکت‌های بورسی باید تنها از درگاه سامانه انتشار اطلاعات ناشران نشر پیدا کند، بر این اساس حتی اگر انتشار اطلاعات از طریق رسانه زودتر از کدال انجام شود، تخلف صورت گرفته است. وی افزود: مهم‌ترین مساله در میان شرکت‌های بورسی بحث شفافیت است، براین اساس هرگونه تعللی در این زمینه به معنی آن است که بازار سرمایه در حال از دست دادن کارآیی خود است زیرا رکن اصلی یعنی شفافیت تحت‌الشعاع قرار گرفته است.
