نیم‌قرن در آرزوی صنعتی شدن

تعادل

«ایدرو» 50 ساله شد؛ سازمانی که در نیم قرن گذشته 250طرح صنعتی را در کشور اجرایی کرده و هم‌اکنون نیز 18طرح صنعتی را برای سال جاری در دست اجرا دارد؛ اگرچه ایدرو در تمام این سال‌ها نقش پررنگی در ورود بسیاری از صنایع مادر و نوسازی آنها برعهده داشته اما بعضا نیز مورد انتقاد قرار گرفته است. اکنون با گذشت نیم قرن از فعالیت «ایدرو» این سوال مطرح است که این نهاد صنعتی چه نقشی برای توسعه صنعت در آینده ایفا خواهد کرد؟. مسعود نیلی تهیه‌کننده سند استراتژی توسعه صنعت در پاسخ به این پرسش می‌گوید: واکاوی نقش ایدرو در توسعه آینده صنعتی کشور از دو جهت چندان ساده به نظر نمی‌رسد؛ از یک ‌سو، کشور همچنان از نبود یک مدل توسعه صنعتی رنج می‌برد که این خود یک خلأ بزرگ در اقتصاد کشور به شمار می‌رود. این در شرایطی است که با وجود تدوین سند استراتژی توسعه صنعتی از سال ۸۰ به بعد هنوز راه به جایی نبردیم. از سوی دیگر نزدیک به دو دهه است که هنوز اتفاق نظری در مورد ماموریت‌های این سازمان وجود ندارد. به گفته مشاور اقتصادی رییس‌جمهور، صنعت ایران طی دهه‌های مختلف بین دو مرز استراتژی جایگزینی واردات و خودکفایی حرکت کرده است. نیلی، کوچک شدن بازار و کاهش تقاضای بازار داخلی را علل کاهش رشد صنعت می‌داند و معتقد است که مشکل واحدهای صنعتی جدی‌تر از تامین نقدینگی است. حال ‌آنکه مشکل ثابت ماندن تقاضا، جدی‌تر از مشکل نقدینگی است. از این رو تنها راهکار ممکن، اتخاذ رویکرد صادرات و برونگرایی است. البته این دگردیسی از نگاه نیلی به‌صورت طبیعی و خودبه‌خود رخ نمی‌دهد و نیاز است تا از منظر دیپلماسی اقتصادی و سیاست‌گذاری کلان اقتصادی بستر برای این تغییرات هموار شود. پرسش دیگر که در این زمینه قابل طرح است اینکه چه تحولاتی باید صورت گیرد و متولی این امر کیست؟ نیلی همچنین در پاسخ به آن، خواهان بازسای و تغییر بازنگری در اهداف و ماموریت این نهاد صنعتی است و بر این باور است که برخی ماموریت‌ها که اکنون در ایدرو جاری است تناسبی با چرایی تاسیس آن ندارد؛ حال چنانچه این سازمان خود را از بند این ماموریت‌های فرعی جدا کرده و روی دو رسالت اصلی؛ یعنی به همرسانی کسب‌وکارها در صنعت داخلی و جذب سرمایه‌گذاری خارجی به‌منظور اصلاح ساختار، ارتقای سطح تکنولوژی و بهبود ساختار اداره بنگاه‌ها» متمرکز شود، می‌تواند صنعت کشور را از تله‌ای که به آن دچار شده که در آینده ممکن است به تله فقر مبدل شود، نجات دهد.

 مدیران ناکارآمد، صندلی خود را واگذار کنند

مراسم پنجاهمین سالگرد تاسیس سازمان گسترش روز گذشته با حضور مشاور اقتصادی رییس‌جمهور، وزیر صنعت، معدن و تجارت و متولی ایدرو برگزار شد. این سازمان درحالی نیم قرن از عمر و فعالیت را پشت سر می‌گذارد که در روزهای ابتدایی تاسیس رسالت ایجاد صنعت در کشور را داشت؛ اگرچه در سال‌های پس از آن برخی نقش سیاسی به ایدرو نسبت دادند اما به گفته محمدرضا نعمت‌زاده باید اجازه دهیم تا این سازمان وظیفه خود را ایفا کند.

وزیر صنعت، معدن و تجارت با اشاره به اینکه در قانون رفع موانع تولید، رقابت‌پذیری به تصویب رسید که سازمان توسعه‌یی در قالب اساسنامه قانونی خود انجام وظیفه کنند به مدیران توصیه کرد که وظیفه اصلی خود را فراموش نکنند.

وی ادامه داد: قوانین برای این است که مسوولان بتوانند به وظیفه‌شان عمل کنند. در سال 93 حدود 35مورد از مصوبات دولت قبل را اصلاح یا لغو کردیم که مانع کسب وکار بخش خصوصی و دولت بود و در قالب رفع موانع تولید نیز مواردی را اضافه کردیم و مجلس نیز برخی موارد را اضافه کرد که بعضی از آنها مفید بود و بعضی نیز مفید نبود. وزیر صنعت ادامه داد: از مجلس می‌خواهیم که در قالب‌ اقتصاد مقاومتی اگر موانعی برای کسب وکار مردم وجود دارد آن را برطرف کند.

نعمت‌زاده با تاکید بر اینکه بخش خصوصی باید توانمند باشد، گفت: ما باید مکمل بخش خصوصی باشیم ولی به عنوان دستگاه دولتی نیز باید کمک کنیم که بخش خصوصی توانمند شود. دیدگاه رقابت با بخش خصوصی یا کار کردن موازی با این بخش را باید کنار بگذاریم.

وی در ادامه به دستور مقام معظم رهبری برای اختصاص 25درصد از درآمد نفتی کشور به صندوق توسعه ملی و کمک به توانمندسازی بخش خصوصی از طریق این صندوق اشاره کرد و گفت: چند وقت پیش نیز رهبری در جلسه‌یی باز هم بر استفاده بخش خصوصی از تسهیلات این صندوق تاکید کردند. وزیر صنعت ادامه داد: گاهی با عوض کردن یک کلمه می‌توانیم کارها را پیش ببریم؛ مثلا در گذشته با تغییر کلمه «کمک به بخش خصوصی» به «پشتیبانی از بخش خصوصی» توانستیم کارها را جلو ببریم و مدیران کشور باید راهی برای انجام کارها پیدا کنند.

نعمت‌زاده همچنین با اشاره به انتقادات مطرح‌ شده از سوی رییس سازمان گسترش مبنی بر وجود برخی انتقادات و ایجاد مانع برای انجام بخشی از کارهای سازمان گسترش گفت: اینکه بگوییم فلانی ایراد گرفته و ما نیز کار نکنیم، درست نیست. باید کار کنیم و الا باید میز و صندلی خود را به دیگران بسپاریم. وی همچنین با بیان اینکه صنعتی که با خارجی‌ها رقابت کند نداریم، گفت: در سال‌های پیش عنوان کردیم که با روش‌های سنتی نمی‌توانیم صنعت را رشد دهیم به همین دلیل با دانشگاه هاروارد صحبت کردیم و پس از آن موسسه‌یی برای پرورش مدیران آینده بخش خصوصی ایجاد شد.

وزیر صنعت با تاکید بر اینکه فقط کتاب خواندن انسان را مدیر نمی‌کند، گفت: قبلا گفتیم که باید مدیر صادراتی وارد کشور کنیم اما عده‌یی انتقاد کردند. نعمت‌زاده اظهار کرد: مثلا در رشته‌های پیشرفته‌یی مانند خودروسازی، مدیر صادراتی نداریم که این مساله را عنوان کردیم ولی عده‌یی پنبه در گوششان گذاشتند و نمی‌شنوند. وی تاکید کرد: جایی که بلد نیستیم باید برای یادگیری تلاش کنیم.

از سوی دیگر متولی ایدرو هم که در این مراسم حضور یافته بود از ایجاد ۳۷۱۱شغل مستقیم و 8هزار شغل غیرمستقیم در سال جاری خبر داد و گفت: درحال حاضر سازمان گسترش و نوسازی‌سازی صنایع ایران(ایدرو) ۱۸طرح صنعتی با بودجه ۶۱۰۰ میلیارد تومانی در دست اجرا دارد که برای سال ۱۳۹۶ تعداد ۳۷۱۱شغل مستقیم ایجاد می‌کند که این عدد با در نظر گرفتن پروژه‌های پیمانکاری به طور غیرمستقیم به 8 هزار شغل خواهد رسید.

به گفته منصور معظمی محدودیت‌های این سازمان زیاد است درحالی که نباید آن قدر دست و پای ما را ببندند. امروز چیزی که اتفاق می‌افتد، نظارت نیست؛ نمی‌شود هم کار کرد هم فحش خورد. معظمی این را هم گفت که ما نمی‌خواهیم از منابع دولتی استفاده کنیم؛ اما باید بگویم میلیاردها تومان طلب داریم که امیدواریم به زودی پرداخت شود.

او همچنین گفت که طی 50 سال گذشته حدود 250طرح صنعتی توسط این سازمان اجرا شده و حالا در مرحله دوم عمر ایدرو نیازمند بازتعریف در وظایف سازمان هستیم. معظمی با اشاره به مشکلات سازمان گسترش گفت که امروز سازمان‌های توسعه‌یی وارث بدهی شرکت‌های خود هستند که در این رابطه باید گشایش‌هایی ایجاد شود.

در سال‌های ۸۰ به بعد سازمان‌های دولتی به جای خصوصی‌سازی به شبه‌دولتی‌ها یا خصولتی‌ها واگذار شدند. او همچنین از دولت و مجلس شورای اسلامی درخواستی داشت که در ماموریت‌های جدید سازمان‌های توسعه‌یی همکاری لازم را داشته باشند. به عقیده او نباید به سمت ایجاد واحدها رفت؛ بلکه در این زمینه باید مدل مشارکتی را دنبال کرد؛ چراکه در این مدل سهم مدیریتی هم با شرکت‌های خصوصی است.

همچنین در این مراسم از مدیران قبلی سازمان گسترش تقدیر شد. مصطفی هاشمی‌طبا، بهزاد نبوی، علی‌اکبر ترکان، ابوالحسن خاموشی، رضا ویسه، مهدی مفیدی، احمد قلعه‌بانی، مجید هدایت‌زاده، غلامرضا شافعی و رضا نوروززاده به عنوان مدیران سابق سازمان گسترش مورد تقدیر قرار گرفتند همچنین در این مراسم از تمبر ایدرو رونمایی شد.