اصلاحات بانکی محتاج قاطعیت

موضوع خطر ورشکستکی بانک‌ها موضوعی است که در چند سال اخیر بارها در ذهن مردم خطور کرده و هر بار با شایعه‌یی جدید بر این مساله دامن زده می‌شود. اظهارنظرهای متفاوتی درباره وضعیت ورشکستگی بانک‌ها از سوی تحلیلگران اقتصادی شنیده می‌شود. عده‌یی از کارشناسان بر این باورند که نظام بانکی در ایران به شرایط بحرانی خود نزدیک می‌شود اما در مقابل کارشناسان دیگر مشکلات حال حاضر نظام بانکی را با اصلاحات ساختاری قابل حل می‌دانند.

دکتر حمید دیهیم رییس انجمن اقتصاددانان ایران در این باره می‌گوید: پولی که سپرده گذاران نزد بانک دارند بصورت وام‌های چند ساله در اختیار مردم برای فعالیت‌های مختلف قرار می‌گیرد لذا هر شایعه‌یی مبنی بر ورشکستگی بانک‌ها و در ادامه هجوم مردم برای دریافت سپرده‌های خود از بانک‌ها منجر به ورشکستگی آنها خواهد شد.

به گفته وی این اتفاق در قرن نوزدهم در امریکا افتاد و پس از آن نظام بانکداری در امریکا سیاستی را در پیش گرفت که طی آن بانک‌ها موظف شدند بخشی از دارایی خود را به عنوان ذخیره قانونی نزد بانک مرکزی بگذارند تا در شرایط اضطرار این ذخیره بانک‌ها را از ورشکستگی حفظ کند.

دیهیم در ادامه گفت: در ایران بسیاری از تشکل‌های مالی و موسسات غیرمجاز ذخیره قانونی را نمی‌پردازند و در ازای آن مبلغی به عنوان جریمه می‌پردازند. این شکل از تسامح بانک مرکزی در این باره به صلاح مردم و نظام بانکی نیست، چرا که امروز شاهد حضور تعداد بسیار زیادی موسسه مالی غیرمجاز هستیم که چه بخواهیم و چه نخواهیم رقم عمده‌یی از سرمایه مردم را به خود جذب کرده‌اند و برای جلوگیری از عواقب ناخوشایندی چون ورشکستگی باید سیاست‌های احتیاطی بانک را رعایت کنند.

وی خاطرنشان کرد: بانک مرکزی باید بصورت قاطع با موسسات مالی غیرمجاز برخورد کند و اگر نمی‌تواند آنها را تعطیل کند باید همه تلاش خود را به کار ببندد تا آنها را ملزم به اطاعت از قانون کند. ما در بانک مرکزی نیازمند حضور مدیریت شجاع و قاطع هستیم که در این باره شدت عمل نشان داده و از هزینه‌های احتمالی اصلاحات نظام بانکی نهراسد.

حمید دیهیم در ادامه به مبحث بیمه بانکی پرداخت و گفت: بانک مرکزی باید نهادهای مالی را وادار کند که پولی که در اختیار آنهاست را بیمه کند و در صورت عدم رعایت این نکته با نهاد مالی مذکور یا بانک مورد نظر برخورد جدی شود. بیمه تا حدود زیادی امنیت خاطر به سپرده گذار منتقل می‌کند و نگرانی‌های گذرا در این حوزه را برایش رفع می‌سازد. می‌توان برای بیمه سقفی را معین و همه بانک‌ها را ملزم به بیمه سپرده‌ها تا سقف مورد نظر نمود که البته تا امروز من تلاشی برای این اقدام از سوی نظام بانکی ندیده‌ام.

دیهیم افزود: با همه راهکارهای ارائه شده، هنوز موضوع ورشکستگی در همه جای دنیا وجود دارد. ورشکستگی در شرایطی که از هیچ طریقی نمی‌توان مشکلات یک نهاد مالی یا بانک را رفع کرد به صلاح نظام بانکی است و در همه جای دنیا پیش می‌آید اما باید پذیرفت که در ایران نظام بانکی اشکالات بی‌شماری دارد که باید بصورت ریشه‌یی بررسی و رفع شوند.

به گفته وی ما نیازمند دستورالعمل‌های قاطع برای اصلاح مشکلات بانکی هستیم. بارها شاهد صدور دستورالعمل‌های اصلاحی در نظام بانکی بوده‌ایم که با کارشکنی مواجه شده‌اند. مقام ناظر بر اقتصاد و نظام بانکی باید فراتر از هر قدرت دیگری بتواند مصوبات و دستورالعمل‌های اصلاحی در حوزه بانکی را اجرا کند.

 وی در خصوص طرح ادغام بانک‌ها گفت: در هیچ کجای دنیا این تعداد بانک را در یک شهر و یک خیابان نمی‌بینید. تعداد زیاد بانک‌ها در ایران بدل به یک معضل بزرگ شده و سوءاستفاده‌ها در سیستم را افزایش می‌دهد. در امریکا با وجود گردش مالی بسیار عظیمی که در اقتصاد وجود دارد سیاست‌های بانکی با افزایش بانک همسو نیست. نقل و انتقالات و امور بانکی اینترنتی شده و بسیاری از مشکلات و هزینه‌های تعدد بانک‌ها با این روش حل شده است.

دیهیم در پایان سود بانکی موجود در سیستم بانکی را در ایران بلای جان اقتصاد دانست و گفت: تمام کشورهایی که سود بانکی بالایی دارند کشورهای عقب افتاده و دارای اقتصادهای بیمار هستند. سود بالا جلو رشد اقتصادی را گرفته و انگیزه سرمایه‌گذاری را از مردم می‌گیرد. اقتصاد بدون سرمایه‌گذاری نای حرکت ندارد و در خود فرو می‌ریزد. در این باره با وجود بازخورد جامعه باید نفع عموم را در نظر گرفت و بطور جدی سود بانکی را به حداقل رساند.

گفتنی است که مسوولان باک مرکزی تاکنون تاکید زیادی بر عدم ورشکستگی بانک‌ها داشته‌اند. برای مثال اخیرا عباس کمره‌یی، مدیرکل نظارت بانک مرکزی با رد شایعه ورشکستگی بانک‌ها گفته است: درحال‌حاضر برخی بانک‌ها با مشکلاتی نظیر کمبود سرمایه، انباشت دارایی‌های غیر‌مولد و مطالبات غیرجاری بالاتر از استانداردهای بین‌المللی مواجه هستند و در شرایطی قرار دارند که عملکرد آنها در دو سال اخیر با اندکی سود همراه بوده است اما بانک مرکزی به عنوان نهاد ناظر بر عملکرد آنها نظارت داشته و ورشکستگی بانک‌ها به‌سادگی صورت نمی‌گیرد. کمره‌یی در این مصاحبه گفته بود که بانک مرکزی، نظارت بر بانک‌ها و موسسات اعتباری را به‌صورت قاطع شروع کرده و در تصمیم‌گیری‌ها و سیاست‌های تنبیهی و تشویقی، میزان تخلف در نرخ‌های سود را با نمره منفی لحاظ کرده و برای آنها تبعات سنگینی در نظر می‌گیرد.