آغاز سفرهای آخرین شاه قاجار به اروپا
مسافرت شاهان به اروپا از زمان ناصرالدین شاه شروع شد. او و فرزندش مظفرالدین شاه هر کدام 3 مسافرت پرهزینه و بیثمر به اروپا داشتند ولی محمدعلی شاه به دلیل اوضاع بعد از انقلاب مشروطه و مدت کوتاه سلطنت، این فرصت را پیدا نکرد. احمد شاه، آخرین شاه قاجار هم به دلیل سنتی که ایجاد شده بود و هم به دلیل جوانی، آرزوی رفتن به اروپا را داشت و شاید اقامت در آنجا را بر سلطنت پر ماجرایی که در ایران داشت، ترجیح میداد. طبق شواهد تاریخی، نخستین سفر او به اروپا در هجدهم مرداد 1298 بود. این مسافرتهای چند ماهه درحالی صورت میگرفت که فقر و تبعیض در جامعه بیداد میکرد. دولتهایی که بر سر کار میآمدند بیش از آنکه در فکر رفع معضلات و مشکلات جامعه ایرانی باشند بیشتر در پی کسب رضایت انگلیس و روسیه، قدرتهای بزرگ آن دوره بودند. در دوره زمامداری آخرین شاه سلسله قاجار، ایران روزهای پرفراز و نشیبی را تجربه میکرد. وقوع جنگ جهانی اول و تجاوز به ایران با توجه به اعلام بیطرفی دولت و مجلس، انعقاد قراردادهای تجاری که جز تامین منافع بیگانه اثر و ثمری نداشت، رقابت و زدوبندهای بیامان کارگزاران حکومت و وابستگان دربار و وقوع قحطی و خشکسالی وحشتناک از رخدادهای مهم این دوره بود. احمدشاه طبعی نازک داشت. با اندک ناملایمتی کاسه صبرش لبریز میشد و حتی میخواست در نخستین روزهای آغاز جنگ جهانی اول پایتخت را ترک کند و به اصفهان برود. کاری که البته با اصرار و التماس درباریان و مجلس در نهایت انجام نشد. احمدشاه آخرین زمامدار سلسله قاجار در آبان 1302 سفری بیبازگشت را به اروپا شروع کرد. شاه جوان که در دوران فرمانرواییاش تسلطی بر امور دربار و مسائل جاری مملکت نداشت در اواخر دوره سلطنتش بارها روی کارآمدن کابینههای متعدد را تجربه کرد. در نهایت در جریان سفرهای بعدی احمدشاه، رضاخان توانست بر اوضاع تسلط یابد و شاه جوان را از کار برکنار کند. قرائن فراوانی نشان میدهد که رضاخان در پی بهانههایی برای ربط دادن نابسامانیهای اقتصادی و سیاسی به آخرین شاه سلسله قاجار است. شاه در این زمان در یکی از حومههای شهر پاریس به سر میبرد و با وجود اینکه اخباری مبنی بر تحریکات رضاخان و دوستانش برای یکسره کردن کار سلسله قاجار به گوش میرسید، اقدامی نکرد. شاید خودش هم دل و دماغی برای این کار نداشت. عاقبت در نهم آبان ۱۳۰۴ با رای مجلس شورای ملی، احمدشاه از پادشاهی خلع و سلسله قاجاریه منقرض اعلام و به سلطنت 16ساله او پایان داده شد. مجلس موسسان که متعاقبا گشایش یافت، رضاخان را با نام رضاشاه پهلوی پادشاه ایران اعلام کرد. احمدشاه این اقدام مجلس را مغایر قانون اساسی و غیرمشروع دانست اما در عمل نتوانست اقدامی برای مقابله با خلع خود انجام دهد. احمدشاه در نهم اسفند ۱۳۰۸ در پاریس درگذشت و در کربلا دفن شد.