پروژه‌های نفتی زیر ذره‌بین همسایه

 گروه انرژی|مهدی نیکوئی|

همسایگان ایران به‌شدت تحولات صنعت نفت و گاز در ایران را دنبال می‌کنند. آذربایجان که خود نیز دارای ذخایر گاز طبیعی است در این بین بیشترین تمرکز را بر تحولات گذاشته است. خبرگزاری آذرنیوز در گزارشی آخرین وضعیت تولید نفت خام ایران از میادین مهم غرب کارون، آذر و لایه نفتی پارس جنوبی را با جزئیات بررسی کرده است. این گزارش که به قلم دالغا خاتین‌اوغلو نگاشته شده است به این موضوع نیز می‌پردازد که ایران هر چند می‌تواند در این میدان‌ها ظرفیت‌سازی کند اما برای افزایش تولید به مانع توافق اوپک برخورد خواهد کرد که تنها به این کشور اجازه داده است نسبت به ماه اکتبر سال 2016 روزانه 90هزار بشکه افزایش تولید داشته باشد. در انتهای این گزارش، خاتین‌اوغلو نتیجه گرفته است که ایران خواهد توانست با صرف سرمایه 15 میلیارد دلاری تا سال 2021 ظرفیت تولید از میدان‌های غرب کارون را که اکنون روزانه 320هزار بشکه است به یک‌میلیون و 4هزار بشکه در روز برساند. مشروح این گزارش را در ادامه می‌خوانید.

***

ایران 7 میدان نفتی بزرگ را در اولویت توسعه قرار داده است. این میدان‌ها را میادین غرب کارون و همچنین لایه نفتی میدان گازی پارس جنوبی تشکیل می‌دهند. در خلال 7 ماه نخست 2017، ایران میدان‌های آذر و لایه نفتی پارس جنوبی را به بهره‌برداری اولیه رساند. در همین حال، آمارهای وزارت نفت ایران که به وسیله خبرگزاری ترند آذربایجان هم بررسی شده، نشان‌دهنده آن است که 5 میدان نفتی دیگر واقع در غرب کارون هم در حال توسعه هستند.  در حال حاضر ایران در هر روز 20 تا 25 هزار بشکه از لایه نفتی پارس جنوبی استخراج می‌کند و سطح تولیدی در میدان آذر به 15هزار بشکه در روز رسیده است. ایران برنامه دارد تا تولید نفت پارس جنوبی را دوبرابر کرده و میزان تولید میدان آذر را هم به 65 هزار بشکه در روز برساند.  میدان آذر با 2.5میلیارد بشکه ذخیره نفتی درجا و 16درصد ضریب بازیافت تا ماه جولای معادل 69.92 درصد پیشرفت فیزیکی داشته است که این رقم یک ماه پیش از آن (ژوئن)، 68.52 درصد بود.  یکی از پروژه‌های بزرگ در بخش بالادستی نفت، شامل فاز نخست 5 میدان کارون غربی در نواحی غربی ایران است که 66.7میلیارد بشکه ذخیره درجا دارند. این میادین که به صورت اشتراکی متعلق به ایران و عراق هستند، 9.5درصد از کل ذخایر درجای نفت و ذخایر گازی کشور را به خود اختصاص می‌دهند.

آمار رسمی ایران حکایت از آن دارند که «ظرفیت تولید» این میادین در کنار میدان آذر، از روزانه 280 هزار بشکه در ژانویه 2017 به روزانه 320 هزار بشکه در ماه گذشته میلادی رسیده است. با این حال، تولید واقعی نصف این مقدار است؛ چرا که در راستای توافق نفتی اوپک برای کاهش تولیدات، ایران تنها مجاز است روزانه 90 هزار بشکه به تولید 3 میلیون و 790 هزار بشکه‌یی خود در ماه اکتبر 2016 اضافه کند.

بر اساس سندی که توسط وزارت نفت ایران تهیه شده، تولید واقعی تمام این میادین، از جمله میدان آذر در ماه جولای به حدود 200 هزار بشکه در روز رسید که کمتر از مقدار آن در ژوئن است.

ایران قراردادهای بای‌بک با شرکت‌های چینی و داخلی برای توسعه این میادین امضا کرده است. در همین حال آماده می‌شود تا به توافق‌های بیشتری با شرکت‌های خارجی دست یابد؛ توافق‌هایی که براساس شکل جدید قراردادها (که قرارداد نفتی ایران یا IPC نامیده می‌شود) امضا خواهند شد. هدف از قراردادهای جدید، توسعه این میادین و به ویژه افزایش ضریب بازیافت آنهاست که هم‌اکنون به‌طور متوسط کمتر از 10درصد هستند.

 یادآوران

ایران یک قرارداد بای‌بک با شرکت سینوپک چین امضا کرده تا توسعه فاز نخست میدان یادآوران را به آنها بسپارد. این میدان 34 میلیارد بشکه نفت، ذخیره درجا دارد و قرارداد امضا شده به 3 فاز تقسیم می‌شود. با تکمیل فاز نخست این پروژه، تولید نفتی آن به 85 هزار بشکه خواهد رسید و با اتمام فازهای دوم و سوم، تولید نفت آن به ترتیب به 180هزار بشکه و 300 هزار بشکه در روز افزایش خواهد یافت.  براساس سند دولتی انتشار یافته که پیش از این به آن اشاره شد، فاز نخست یادآوران در ماه جولای به 99.34درصد پیشرفت فیزیکی رسید که 0.19درصد پیشرفت را نسبت به ماه قبل نشان می‌داد. اما سطح تولید آن با 6 هزار بشکه تفاوت به حدود 101هزار بشکه در روز کاهش یافته است. فاز نخست این میدان از 2012 نیمه عملیاتی بوده است.

 آزادگان شمالی

ایران برای توسعه میدان آزادگان شمالی یک قرارداد بای‌بک با شرکت چینی CNPCI دارد. فاز نخست این پروژه تا 99.95درصد در ماه جولای پیشرفت کرده بود که 0.94درصد بیش از ژوئن است. میزان تولید نفت از این میدان هم در ماه جولای برابر با 73.2هزار بشکه در روز بود که 2هزار بشکه کمتر از ماه پیش از آن است. ذخیره نفتی درجای آزادگان شمالی به 5.6 میلیارد بشکه می‌‌رسد. در فاز دوم این پروژه، سطح تولید آن دوبرابر شده و به 150هزار بشکه خواهد رسید.

 آزادگان جنوبی

ایران برای توسعه آزادگان جنوبی هم قرارداد دیگری با شرکت CNPCI داشت، اما در سال 2014 و در پی تاخیر طولانی در فرآیند توسعه این میدان، این قرارداد را فسخ کرد. براساس سند رسمی منتشر شده، پیشرفت فاز نخست این پروژه به 38.92درصد در جولای رسید که 0.93درصد بیش از ژوئن است. براساس هدف‌گذاری انجام شده، قرار است فاز نخست این میدان روزانه 320هزار بشکه نفت تولید کند. فاز دوم آن هم 280هزار بشکه دیگر به سطح تولیدی آن اضافه خواهد کرد.  این میدان دارای 25.34میلیارد بشکه ذخیره درجای نفت است و ضریب بازیافت آن بسیار پایین و در سطح 6.6درصد قرار دارد. در حال حاضر و براساس توافق‌های محرمانه، 5 شرکت خارجی از جمله شرکت فرانسوی توتال و شرکت ژاپنی اینپکس در حال مطالعه میدان آزادگان و راه‌های افزایش ضریب بازیافت آن هستند.

 یاران شمالی

دولت ایران با همکاری شرکت‌های داخلی (و در راس آنها، شرکت توسعه صنعت نفت و گاز پرشیا) در حال توسعه میدان یاران شمالی است که 73درصد از پروژه را براساس قراردادهای بای‌بک در اختیار خود گرفته‌اند. بقیه پروژه هم به شرکت‌های خارجی واگذار شده است. یاران شمالی در ماه جولای به پیشرفت 95.08 درصدی رسید که 0.07 درصد بیش از ژوئن است. ایران در جولای 16.8هزار بشکه در روز از این میدان استخراج کرد که حدود 12هزار بشکه کمتر از ماه پیش از آن است. ظرفیت تولید نهایی پروژه، 30 هزار بشکه است.

 یاران جنوبی

مانند یاران شمالی، میدان یاران جنوبی هم به وسیله شرکت‌های داخلی توسعه یافته و قرار بوده تا تولید روزانه نفت آن تا جولای 2017 به 50 هزار بشکه برسد. با این حال، توسعه فیزیکی این پروژه [تنها] به 81.82درصد رسیده که 0.82درصد بیش از ماه ژوئن و 1.78درصد بیش از ژانویه 2017 است. ذخایر کل تخمینی از میادین یاران شمالی و جنوبی حدود یک‌ میلیارد بشکه است.

پس از اتمام فازهای میادین نفتی ذکر شده، ظرفیت تولید آنها به روزانه 1.04میلیون بشکه تا سال 2021 خواهد رسید. ایران به 15میلیارد دلار دیگر نیاز دارد تا بتواند پروژه‌های غرب کارون را تکمیل کند.