مبادلات بین‌المللی، دستخوش پروژه‌های پتروشیمی منطقه
گروه انرژی
«چین به دنبال آن است که یک مجموعه پتروشیمی 4میلیارد دلاری در خاک پاکستان بسازد. بر اساس برنامه‌ریزی‌ها این پالایشگاه در بندر جنوبی پاکستان، کراچی و با ظرفیت تولید 10میلیون تنی ساخته خواهد شد.» این سخن را یکی از مقام‌های رسمی صنعت پاکستان اعلام کرد. اما تاثیر چنین اقدامی در قدرت منطقه‌یی ایران و صادرات محصولات پتروشیمی چه خواهد بود؟
براساس گزارش پایگاه خبری محلی پاکستان، «داون» رییس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنایع پاکستان (FPCCI)، زوبیر‌ام توفیل پس از دیدار با نمایندگان چینی به رهبری لی‌جیال، مدیر شرکت مهندسی تیاچن به جمع‌بندی نتایج این دیدار پرداخت و آن را امیدوارکننده دانست.
لی‌جیال و توفیل روی مسائل اولیه برای سرمایه‌گذاری و گسترش روابط تجاری دو کشور به توافق رسیدند. پیشنهاد چینی‌ها برای راه‌اندازی یک پالایشگاه به همراه مجتمع پتروشیمی پایین‌دستی آن به تدریج به روند مثبت خود ادامه می‌دهد. تاکنون درخواست 200 تا 400 هکتار زمین برای احداث این واحدها تایید و تقدیم دولت‌های ایالتی سند و بلوچستان شده است. در این مجموعه از واحدهای صنعتی ساحلی، پالایشگاهی با ظرفیت 10 میلیون تنی و واحدهای فرآوری پایین‌دستی برای نفتا و سایر اجزای شیمیایی در نظر گرفته شده است.
توفیل درباره اهمیت این واحدها برای پاکستان اعلام کرد: «ما در حال حاضر این مواد شیمیایی را با ارزشی 2میلیارد دلاری از خاورمیانه وارد می‌کنیم و با شروع به کار این مجتمع می‌توانیم از کسری تراز تجاری پاکستان بکاهیم.»
وی افزود: ساخت این مجتمع بین 4 تا 5سال به طول خواهد انجامید. لی‌جیال هم در ارتباط با این توافق عنوان کرد که شرکت تحت مدیریت او مایل است تا در پاکستان سرمایه‌گذاری کرده و به این صورت فرصت‌های تجاری خود را افزایش دهد.
او همچنین گفت: چین رفیق همیشگی پاکستان بوده و همکاری‌های خود را در بخش‌های اقتصادی مختلف با این کشور توسعه داده است. به تازگی هم شاهد «جهش ناگهانی» در این روابط بوده‌ایم که در راستای منافع هر دو کشور بوده است.
رییس فدراسیون اتاق‌های بازرگانی و صنایع پاکستان عنوان کرد که این کشور از تجربه گسترده شرکت چینی در پالایش نفت، انرژی، مجتمع‌های شیمیایی و سایر پروژه‌ها نفع خواهد برد و به دنبال فرصت‌های سرمایه‌گذاری دیگری هم خواهد بود که منافع دو کشور را تامین کند. توفیل در مورد واگذاری زمین مورد نیاز برای احداث واحدهای مدنظر هم عنوان کرد: هر دو دولت ایالتی گفته شده، مایل به همکاری در این پروژه هستند اما باید دید که در مورد زمین مورد نیاز سرمایه‌گذاران چینی چگونه توافق صورت می‌گیرد.
تغییر در مراودات بین‌المللی؟
این نخستین‌بار نیست که چین دنبال احداث پالایشگاه در خاک پاکستان است. کمتر از 2سال پیش هم در ادامه توسعه صنعت پالایشگاه پاکستان، شرکت ملی نفت چین (CNPC) اعلام کرد که به دنبال احداث یک مجتمع پالایش نفت و پتروشیمی به ارزش 1.47میلیارد دلار در ایالت بلوچستان پاکستان است. ضمن اینکه چنین همکاری‌هایی را می‌توان در بخش‌های اقتصادی دیگر مانند صنعت و معدن هم مشاهده کرد. گسترش این روابط را می‌توان هم از منظر چین بررسی کرد و هم از منظر پاکستان.
از منظر چین چنین اقداماتی کاملا در راستای اهداف بلندمدت آنها برای احیای خط ابریشم جدید و تبدیل شدن به یک ابرقدرت در ساختار جهانی جدید است که البته براساس شواهد می‌توان آن را به شکل جنگی سرد با امریکا دید. چین در حال حاضر کریدور اقتصادی چین-پاکستان (CPEC) را هم در دست ساخت دارد که بخشی از لایحه بلندپروازانه چندین میلیارد دلاری رییس‌جمهور چین، شی‌جینگ‌پینگ است که از آن با نام لایحه «کمربند و جاده» یاد می‌شود.
بر اساس برنامه‌ریزی‌های بلندمدت چین که تاسیس بانک سرمایه‌گذاری زیرساخت‌های آسیا هم جزیی از آن بود و با واکنش امریکا در سال‌های گذشته همراه بوده است، قرار است با این پروژه راه ارتباط جهان شرق و غرب از طریق خطوط ریلی، دریایی و بزرگراه‌های فراوان هموار شود. در صورت موفقیت این پروژه مراودات اقتصادی نیمی از جمعیت کره زمین، بیش از پیش خواهد شد. اما کشورهای شاخصی که در این مسیر قرار ندارند، کشورهای قاره امریکا، هند و افغانستان است. افغانستان شاید به دلیل ناامنی در برنامه چین جایی ندارد و امریکا هم به دلیل موانع طبیعی، اما نبودن هند به صورتی به معنای بالاگرفتن رقابت‌های منطقه‌یی دو کشور است. از منظر پاکستان می‌توان این افزایش همکاری‌ها با چین را ناشی از محدودیت‌های این کشور دانست. پاکستان مدت‌هاست که با هند بر سر مساله کشمیر مشکل دارد و این مساله سیاسی، راه را بر سایر همکاری‌ها هم بسته است. افغانستان هم تنها کشوری بود که به عضویت پاکستان در سازمان ملل رای نداد و باعث شروع اختلافات با همسایه جنوبی خود شد. وجود گروه‌های تندرو در پاکستان و اختلاف‌های قومیتی آنها با ایران باعث شده تا نتوانند همکاری چندانی با ایران هم داشته باشند تا چین با وجود راه دشوار ارتباطی‌اش، آخرین دستاویز پاکستان برای همکاری باشد.
جبهه هند-ایران
ایران علاوه بر آنکه در مسیر جاده ابریشم قرار دارد، در سال‌های گذشته از رقابت‌های چین و هند هم به فرصتی برای توسعه و رشد بیشتر موقعیت خود دست یافته است. هند چند سالی است که به‌طور جدی به دنبال سرمایه‌گذاری در توسعه چابهار است تا به این صورت آن را به جای گوادر پاکستان، تبدیل به هاب دریایی منطقه کند. در برنامه توسعه چابهار، یک خط ریلی تا افغانستان و آسیای میانه هم دیده شده که در صورت اتمام پروژه آن، جایگاه استراتژیک ایران را به خوبی تقویت خواهد کرد تا مثلث قدرت ایران-هند-افغانستان در مقابل قدرت‌طلبی‌های چین شکل بگیرد.
علاوه‌بر این موارد در چابهار واحدهای صنعتی مختلفی مانند کارخانه فولاد و نیروگاه و مجتمع‌های شیمیایی (مانند اوره) هم احداث خواهند شد. با این حال اختلاف‌های ایران و هند بر سر مسائلی مانند پروژه «فرزاد ب» تردیدهایی را درباره آینده همکاری‌های دو کشور به وجود آورده که البته ایران به تنهایی هم قادر خواهد بود تا چابهار را تبدیل به بندری صنعتی و پتروشیمی در منطقه کند.
