واکاوی روابط تجاری تهران - دوحه
تعادل
نزدیک به 3 ماه از تحریم قطر می‌گذرد؛ تحریمی که توسط 5 کشور«عربی، شامل عربستان، امارات، بحرین، مصر و لیبی» کلید خورد. تهدید قطر از سوی کشورهای عربی فرصتی است برای بازار ایران. همزمان با تحولات منطقه خلیج فارس و قطع روابط دیپلماتیک برخی از کشورهای عربی با قطری‌ها، این سوال مطرح بود که آیا ایران می‌تواند به شریک مهم تجاری قطر تبدیل شود؟ وقتی موضوع اختلاف قطر با عربستان و دولت‌های عربی به اوج رسید، جدا از نقش سیاسی ایران در مسائل منطقه‌یی، عده‌یی به دنبال پررنگ شدن تعامل دو جانبه اقتصادی ایران و قطر تامل کردند. از همان زمان شروع تحریم، ایران صادرات کالا به قطر را از راه دریایی و هوایی شروع کرد؛ اگرچه آمارها ارزش دلاری مبادلات برون‌مرزی ایران و قطر را بسیار پایین و حداقلی می‌خوانند اما در این میان این فرصت برای ایران فراهم است تا در کنار سایر رقبا، سهم خود را در مبادلات غیرنفتی با قطر به خصوص در گروه کالاهایی چون«چدن، آهن، فولاد، محصولات شیمیایی آلی، گچ، آهک، سیمان، محصولات لبنی و دیگر محصولات غذایی» افزایش دهد. در کنار این موارد، همکاری در حوزه انرژی، سرمایه‌گذاری‌های مشترک، جذب سرمایه‌های سرمایه‌گذاران قطری، تعاملات دو جانبه بخش خصوصی ایران و قطر، فعالیت در حوزه کشاورزی و توسعه تعاملات گردشگری از دیگر زمینه‌های همکاری با قطری‌ها به حساب می‌آید.
به گزارش پایگاه خبری اتاق ایران، رییس اتاق شیراز در همین رابطه می‌گوید: بخش خصوصی برای صادرات کالای خود با قطر با مشکلات متعددی روبه‌روست؛ بروکراسی زاید، موانع گمرکی، هزینه بالای حمل و نقل، نوع بسته‌بندی و کیفیت محصولات. همان مشکلی که در بازار روسیه رخ داد، ما با ادامه همین روند بازار قطر را از دست خواهیم داد.
جمال رازقی‌جهرمی ادامه می‌دهد: دولت باید به وظایف خود عمل کند و بخش خصوصی هم وظایفی دارد؛ اما آنچه مشخص است، این است که مشکلات جدی بر سر راه تجارت ایران با قطر قرار گرفته است. این عضو هیات‌مدیره کانون عالی کارفرمایان معتقد است که مشکلات صادرات یا به طور کلی روابط اقتصادی با قطر در چند سطح قابل بررسی است؛ هزینه حمل و نقل، بسته‌بندی محصولات، نبود یک استراتژی منسجم صادراتی و بروکراسی‌های اداری. به گفته او، دولت باید در زمینه حمل و نقل به بخش خصوصی سوبسید دهد. اگر واقعا ایران قصد دارد که در بازار قطر نقش جدی ایفا کند باید از بخش خصوصی خود حداقل در گام اول حمایت جدی داشته باشد. اما در اینجا ممکن است این پرسش مطرح شود که استراتژی بخش خصوصی چه باید باشد، رازقی‌جهرمی در پاسخ به آن تاکید می‌کند که بخش خصوصی باید کالای با کیفیت و با بسته‌بندی مناسب ارئه دهد. بازار قطر کالای لوکس و گران را پذیراست نه کالای فله‌یی و ارزان‌قیمت؛ راهی که ما به دلیل قیمت بالای حمل و نقل و هزینه تمام شده تولید در پیش گرفته‌ایم.» او به حمل بار با لنج اشاره می‌کند: «اگر هندوانه‌های ایرانی به دلیل نوع بسته‌بندی برگشت داده می‌شود در عوض محصولات ترک یا امریکایی با قیمت بالا و بسته‌بندی لوکس، جای این کالاها را گرفته است.
او به بروکراسی‌های زاید هم نگاهی انتقادی دارد و تصریح می‌کند که همین چند روز قبل شنیده شد که در شیراز گمرک برای صادرات محصولات لبنی مجوز صادر نمی‌کند؛ یا اینکه وزارت صنعت، معدن و تجارت با وزارت جهاد کشاورزی درباره متولی بودن این مساله اختلاف نظر دارند. همین اختلاف‌ها باعث شده که مجوز صادرات لبنیات داده نشود. این همان مساله‌یی است که ما باید بگوییم راه و اصول تجارت خارجی را هنوز نیاموخته‌ایم. تجارت با سرعت همراه است نه با بروکراسی زاید. رییس اتاق شیراز می‌گوید: سیاست باید به کمک اقتصاد بیاید نه اینکه سیاست برای اقتصاد مانع‌تراشی کند؛ ما باید بتوانیم از روابط مثبت سیاسی خود به نفع گسترش بازارهای اقتصادی بهره بگیریم. حال باید دید که با وجود شرایط حاکم بر منطقه آیا ایران می‌تواند به شریک مهم تجاری قطر تبدیل شود یا خیر. با توجه به میزان واردات قطر و تامین نیاز این کشور از کشورهای عربی که این روزها قطر را تحریم کرده‌اند، فرصت‌های جدیدی برای ورود به بازار قطر در اختیار سایر شرکای تجاری آن قرار گرفته است. ایران نیز یکی از کشورهایی است که می‌تواند در کنار ترکیه و عمان از این فرصت استفاده کند. اما ایران تجربه مشابه‌یی بین ترکیه و روسیه در پیش دارد و در آن زمان نتوانست از فرصت پیش آمده برای اقتصاد خود بهره بگیرد. اگرچه روسیه هم در این مسیر سنگ‌اندازی زیادی می‌کرد و این فرصت به دلیل وجود برخی چالش‌ها از بین رفت و صادرکنندگان ایرانی نتوانستند از فرصت طلایی به دست آمده، استفاده کنند.
رازقی‌جهرمی در این زمینه بر این باور است که اختلاف قطر با کشورهای عربی تا ابد ادامه نخواهد داشت و ما باید از این فرصت پیش آمده بهترین بهره را می‌بردیم ولی در عمل این‌گونه نبود. همان اتفاقی که در گذشته درباره روسیه افتاده بود در اینجا هم درحال تکرار شدن است.
حال با توجه به ائتلافی که علیه قطر در بین برخی از کشورها شکل گرفته، بازاری کوچک‌تر از بازار روسیه پیش روی ایرانی‌ها قرار دارد و فرصتی دیگر برای صادرکنندگان مهیا شده است. قطر چهاردهمین شریک تجاری ایران است اما پتانسیل خوبی برای افزایش مراودات تجاری بین دو کشور موجود است.
به گفته او، ایران ارسال کالا به قطر را شروع کرده است؛ بوشهر، شیراز، بندر لنگه و اصفهان در ردیف نخستین جاهایی است که برای تامین نیاز قطر اقدام کرده است؛ اما آیا موانع بر سر راه تجارت با قطر به سرعت مرتفع می‌شود؛ زیرساخت‌ها در این حوزه نیاز به بازنگری دارند. در مجموع باید این موضوع را در نظر داشت که بازار قطر فرصتی برای اقتصاد ایران است، نباید این فرصت طلایی از دست برود؛ باید برای حفظ این بازار تصمیم جدی گرفت.
