جاماندگی بنگاه‌ها در برابر تغییرات
رتبه ایران در منطقه منا، 8 گزارش شده است
تعادل|
هیچ کشوری در برابر تغییرات، ایمن نیست و نحوه آمادگی واکنش آنها به شوک‌های ناگهانی بر میزان موفقیت، رفاه جامعه و نهادهای اقتصادی‌شان اثرگذار است.
در همین راستا، یک نهاد بین‌المللی آماده‌ترین کشورها در مقابل تغییرات را معرفی کرد. «شاخص آمادگی برای تغییـر» به‌عنوان ابزاری مهم در شناسایی نقاط قوت و ضعف عملکرد برخی اقتصادها و یافتن راهکارهایی بـرای تقویت آمادگی و مقاومت‌پذیری اقتصادهای ملی قابل استفاده است. جزئیات این تحلیل که از سوی معاونت بررسی‌های اقتصادی اتاق تهران منتشر شده، جایگاه ایران در مقایسه با سایر کشورهای منطقه را مورد ارزیابی قرار داده است. شاخص آمادگی برای تغییر، میزان توانایی کشورها را در مواجهه با تغییرات گوناگون در سه رکن «آمادگی بنگاه، آمـادگی دولت و آمادگی مردم و جامعه مدنی» ارزیابی می‌کند و هر یک از ارکان سه‌گانه شامل 10 زیر شاخص اسـت. داده‌های این تحلیل نشان می‌دهد، کشورهای برتر که رتبه اول تا دهم را در رتبه‌بندی شاخص آمادگی برای تغییر 2017 کسب کرده‌اند، شامل «سوییس، سوئد، امارات‌متحده‌عربی، سنگاپور، دانمارک، نیوزیلند، هلند، فنلاند، آلمان و انگلیس» هستند کـه جزو اقتصادهای با درآمد بالا به‌شمار می‌روند. از سوی دیگر، «ایران» که یکی دیگر از کشورهای منتخب مورد بررسی است، در نخستین سال ورودش با کسب امتیاز 0.644 در جایگاه 90 قرار دارد. بر همین اساس بین ارکان شاخص توانایی تغییر ایران، بهترین رتبه مربوط به رتبه توانایی جامعه برای تغییـر اسـت و ضـعیف‌ترین رتبه مربوط به توانایی بنگاه‌ها در مواجهه با تغییرات است. نتایج این تحلیل نشان می‌دهد، مقایسه رتبه توانایی بنگاه‌ها برای رویارویی با تغییرات و مدیریت آن در ایـران حتـی از رتبـه مشـابه دو کشور «افغانستان و پاکستان» نیز ضعیف‌تر است. این موضوع نشان می‌دهد، باتوجه به مولفه‌های ده‌گانه مربوط به این رکن، بنگاه‌های ایرانی در وضعیت مناسبی از حیث محیط کسب و کار، زیرساخت مالی، بازار کار، موانـع تجـاری، بخـش مـالی، تـوان نوآوری و تحقیق و توسعه و تنوع اقتصادی قرار ندارند که می‌تواند یک سیگنال منفی به فعالان اقتصادی و سرمایه‌گذاران خارجی که قصد ورود به صنعت ایران را دارند، باشد. همچنین براساس این تحلیل، در فهرست 136 کشور مورد بررسی CRI2017، 14 کشور مربوط به منطقه خاورمیانه و شمال آفریقا بـوده کـه کشـور امارات‌متحده‌عربی رتبه اول را بین کشورهای منا داراست و رتبه ایران در این منطقه اقتصادی، 8 گزارش شده است.
شاخص تغییر برای آمادگی
اقتصادهای جهان در برهه‌یی از زمان به‌سر می‌برند که در معرض تحولات قابل‌توجهی در زمینه تغییرات تکنولوژی، تغییرات اقلیمی، تغییرات جمعیتی، حمایت‌گرایی یا انتظارات و تقاضاهای شهروندان قـرار دارنـد و هر یک از آنهـا بـا چالش‌های خاص خود مواجه هستند. در همین راستا، موسسه مشاوره KPMG در گزارش شاخص آمادگی برای تغییـر (CRI) که در ماه جولای 2017 منتشر شد، میزان آمادگی کشورها را در رویارویی با چالش‌ها و میزان توجه و بهره‌برداری از فرصت‌هـا، ارزیابی کرده است. سابقه تهیه این سلسله از گزارشات مربوط به سال 2012 است. در گزارش اخیر 9 کشور از جمله ایران به فهرست کشورهای مورد بررسی اضافه شده و تعداد کشورها به 136 مورد رسیده است. داده‌های شاخص براساس منابع اطلاعات اولیه شامل دریافت نظرات 1372 نفر متخصص در کشورها و منابع ثانویـه، اسـتخراج بیش از 125 متغیر جمع‌آوری و استفاده شده است. شاخص آمادگی برای تغییر، میزان توانایی کشورها را در مواجهه با تغییرات گوناگون در سه رکن «آمادگی بنگاه، آمـادگی دولت و آمادگی مردم و جامعه مدنی» ارزیابی می‌کند که شامل:
1- توانایی بنگاه: در این رکن توانایی سازمان‌های خصوصی و دولتی برای مدیریت تغییـر و رشـد در محـیط اقتصـادی پویا سنجش می‌گردد. 10 مولفه این شاخص شامل بررسی بازارهای کار، تنوع اقتصـادی، بـاز بـودن اقتصـاد، نـوآوری، تحقیق و توسعه، محیط کسب و کار، بخش مالی، حمل و نقل و زیر ساخت، ثبـات بنگـاه، بخـش غیـررسـمی و زیـرساخت تکنولوژی هستند.
2- توانایی دولت: در این رکن میزان توانایی و قابلیت دولت و نهادهای عمومی تنظیم‌کننده مقررات در زمینه مدیریت و اثر‌گذاری تغییر ارزیابی می‌شود. مولفه‌های این شاخص دربرگیرنده چارچوب اقتصـاد کـلان، اداره عمـومی و روابـط کسب و کار و دولت، تنظیم‌گری، بودجه و مالی، حاکمیت قانون، برنامه‌ریزی اسـتراتژیک دولـت، پایـداری و محـیط‌زیست، امنیت غذایی و انرژی، حقوق زمین و امنیت هستند.
3- توانایی مردم و جامعه مدنی: این رکن به بررسی توانایی مردم و جامعه مدنی در مواجهه با تغییر و پاسخ‌دهی بـه فرصت‌ها در قالب 10 مولفه سرمایه انسانی، کارآفرینی، جامعه مـدنی، شـبکه‌های تامین اجتمـاعی، بهـره‌برداری از تکنولوژی، جنسیت، فراگیری رشد، تغییرات جمعیتی، دسترسی به اطلاعات و سلامت می‌پردازد. داده‌های به دست آمده نشان می‌دهد، 8 کشور از مجموع 10 کشور برتر فاقد منابع طبیعی قابل توجه هستند و جمعیت 6 کشور از 10 کشور برتر، کمتر از 10 میلیون نفر گزارش شده است و همچنین در گزارش 2017 CRI، بالاترین امتیاز کسب شده مربوط به کشور سوییس معادل 0.823 و کمترین مربـوط بـه کشـور سومالی معادل 0.22 بوده است. کشورهایی که در گزارش
2017 CRI در رتبه اکتسابی پیشرفت داشته‌اند سه کشور «بوتان، رومـانی و ایتالیـا» را دربر می‌گیرد و کشـورهایی که رتبه آنها تنزل یافته شامل سه کشور «السالوادور، کیپ‌ورد و کامبوج» هستند، می‌شود.
رتبه 9 کشور منتخب
این تحلیل در ادامه به بررسی مقایسه رتبه ایران و برخی کشورهای منتخب در شاخص CRI2017 پرداخته است. داده‌های به دست آمده حاکی از این است که رتبه ایران در مقایسه با کشورهای «افغانستان و پاکستان» بهتـر ارزیابی می‌شود، اما در قیـاس بـا کشـورهایی چون «امـارات‌متحده‌عربی، ترکیه، عربستان‌سعودی و روسیه» ضعیف‌تر گزارش می‌شود. همچنین براساس این تحلیل، «سوییس» از نظر شاخص آمادگی تغییر، بدون تغییر جایگاه نسبت به سنوات گذشته، رتبه یک را از آن خود کرده است؛ رتبه این کشور در زیر شاخص «توانایی بنگاه‌ها» 2، در «توانایی دولت» 4 و در «مولفه توانایی جامعه» رتبه نخست را به دست آورده است.
رتبه «ترکیه» در شاخص تغییر برای آمادگی، 62 گزارش شده که در مقایسه با ایران از وضعیت بهتری قرار دارد. از این رو، بین ارکان شاخص توانایی تغییر ترکیه، بهترین رتبه مربوط به توانایی جامعه و ضعیف‌ترین رتبه مربوط به توانایی دولت در مواجهه با تغییرات است.
داده‌های این تحلیل رتبه «عربستان‌سعودی» را 26 گزارش کرده که بهترین رتبه این کشور در شاخص آمادگی تغییر مربوط به توانایی بنگاه‌هاست و بدترین رتبه مربوط به توانایی جامعه است. این امر نشان از این دارد که جامعه عربستان‌سعودی آمادگی لازم برای تغییرات را ندارد، اما در مقابل بنگاه‌های این کشور در برابر تغییر آماده‌تر هستند. «امارات‌متحده‌عربی» از دیگر کشورهای منتخبی است که از نظر شاخص آمادگی تغییر مورد ارزیابی قرار گرفته است. رتبه این کشور در شاخص مذکور، 3 گزارش شده که در مقایسه با کشورهایی چون «عربستان، ترکیه، ایران، پاکستان و افغانستان» بهتر ارزیابی می‌شود. «ایران» یکی از دیگر از کشورهای منتخب مورد بررسی است که با کسب امتیاز 0.644 رتبه 90 را کسب کرده است. البته با توجه به نبود ایران در فهرست سال‌های گذشته، ارزیابی در مورد ارتقا یا تنزل رتبه ایران نیز ارائه نشده است. همچنین براساس داده‌های این گزارش، رتبه ایران در زیرشاخص توانایی بنگاه‌ها 104، در توانایی دولت رتبه 83 و در زیرشاخص توانایی جامعه رتبه 78 را کسب کرده است. بر همین اساس بین ارکان شاخص توانایی تغییر ایران، بهترین رتبه مربوط به رتبه توانایی جامعه برای تغییـر اسـت و ضـعیف‌ترین رتبه مربوط به توانایی بنگاه‌ها در مواجهه با تغییرات است. داده‌های این تحلیل نشان می‌دهد که رتبه پاکستان در شاخص آمادگی تغییر، 115 بوده است که بدترین رتبه این کشور در شاخص توانایی دولت و بهترین رتبه در توانایی بنگاه‌ها گزارش شده است. افغانستان نیز براساس تحلیل رتبه 127 را به دست آورده که بهترین رتبه را در شاخص توانایی بنگاه‌ها و بدترین رتبه را در توانایی جامعه در برابر چالش‌ها و تغییرات دارد.
چین و روسیه منتخبان دیگری هستند که در شاخص آمادگی تغییر سال 2017 مورد تحلیل قرار گرفته‌اند که براساس داده‌های این تحلیل، رتبه روسیه 72 گزارش شده که بهترین رتبه را در شاخص توانایی جامعه دارد و در مقابل بدترین رتبه مربوط به توانایی بنگاه‌ها در مقابله با تغییرات گزارش شده است.
همچنین براساس این تحلیل رتبه «چین» نیز در شاخص آمادگی تغییر، 36 گزارش می‌شود که بین ارکان شاخص توانایی تغییر «چین»، بهترین رتبه مربوط به رتبه توانایی بنگاه‌ها برای تغییـر اسـت و ضـعیف‌تـرین رتبه مربوط به توانایی جامعه در مواجهه با تغییرات است.
