ماجرای 160 فروند بویینگ
مجید اعزازی
دبیر مسکن و شهرسازی
اگرچه مفاد قرارداد خرید هواپیماهای برجامی از بویینگ و ایرباس افشا نشده است و طی یکی، دو روز گذشته نیز مسوولان صنعت هوایی ایران به نوعی از اظهارنظر درباره ضمانت اجرایی شدن این قراردادها، به‌ویژه در صورت تصویب قانون منع فروش هواپیما به ایران طفره می‌روند؛ اما در ظاهر، شرایط ایرلاین‌های ایرانی خریدار بویینگ و ایرباس، دست‌کم روی کاغذ نه تنها بد نیست بلکه دست آنها برای مقابله و مواجهه با بدعهدی احتمالی امریکایی‌ها بسته نیست. اول اینکه ایران در قبال 330 میلیون دلاری که بابت خرید هواپیماها پیش پرداخت کرده، ضمانتنامه رسمی دریافت کرده است. آن‌گونه که علی‌اصغر فخریه‌کاشان قائم‌مقام وزیر راه و شهرسازی اوایل هفته گذشته اعلام کرد: «در قراردادهای خرید هواپیما تمام جوانب کار را لحاظ کردیم و در جریان این قراردادها، بویینگ و ایرباس برای نخستین‌بار در قبال دریافت پیش‌پرداخت‌های ایران، ضمانتنامه رسمی صادر کردند که یک بانک در عمان آن را تایید کرد و ایران هم نوسان‌های آن را با معادل‌سازی ریال عمان با دلار مدیریت کرد.»
از سوی دیگر، مسوولان وزارت راه و شهرسازی در روزهای پایانی فروردین ماه سال جاری از صدور مجوز اوفک برای 180 فروند هواپیمای برجامی شامل 100 فروند ایرباس و 80 فروند بویینگ خبر دادند. این در حالی است که دو متممی که برای اضافه شدن به لایحه بودجه دفاعی سال 2018 امریکا هفته گذشته از سوی مجلس نمایندگان این کشور پیشنهاد شده و باید به تصویب سنا و به امضای رییس‌جمهور امریکا نیز برسد، حتی اگر نهایی شده و به قانون تبدیل شود، صرفا در سال 2018 قابلیت اجرا دارد و عطف به ماسبق نمی‌شود.
در همین حال، تصویب چنین مصوبه‌یی در مجلس نمایندگان امریکا، با سیاست‌های اقتصادی دونالد ترامپ مبنی بر فراهم آوردن زمینه‌های رونق تولید و اشتغال امریکا در تضاد آشکار است. به عبارت دیگر، در صورتی که قراردادهای هوایی ایران به هر ترتیبی لغو شوند، ضرر و زیان مستقیم آن متوجه کارخانه بویینگ و قطعه‌سازان هوایی امریکا خواهد بود که چند ده هزار فرصت شغلی را از دست می‌دهند، چراکه ایران‌ایر به تنهایی قرارداد خرید 80 فروند هواپیما به ارزش 16.6 میلیارد دلار را با بویینگ امضا کرده است. شرکت‌های هواپیمایی آسمان، کیش‌ایر و قشم‌ایر نیز به‌ترتیب قرارداد خرید 60، 10 و10 فروند بویینگ را امضا کرده‌اند. در واقع تقاضای 160 فروند هواپیما برای شرکتی که در پی بحران مالی سال 2008 تضعیف شده و طی چند ماهه گذشته حدود 1000 نفر از کارگران خود را اخراج کرده است، برای اقتصاد امریکا موضوعی نیست که به‌راحتی از کنار آن بگذرد.
در شرایطی که طی هفته اخیر، دولت تازه به قدرت رسیده ترامپ، تلاش کرده راهی برای رهایی از «برجام» بیابد، روزنامه امریکایی نیویورک تایمز که به حزب جمهوری‌خواه این کشور نزدیک است، پنجشنبه 14 سپتامبر برابر با 23 شهریور در تحلیلی نوشت که دونالد ترامپ رییس‌جمهور امریکا، تحت تاثیر اعضای کابینه خود تمایل دارد توافق هسته‌یی با ایران را حفظ کند. نیویورک تایمز گزارش داد که تمدید تعلیق تحریم‌های ایران از سوی ترامپ که روز پنجشنبه انجام شد، نشان می‌دهد او رویکردی را اتخاذ کند که برجام حفظ شود. در همین حال، اتحادیه اروپا همچنان با قدرت از توافق هسته‌یی با ایران دفاع می‌کند به‌گونه‌یی که شرایط انزوای امریکا در این فقره جهانی را فراهم کرده است. روزنامه گاردین نیز روز پنجشنبه در گزارشی که از کنفرانس مطبوعاتی مشترک «بوریس جانسون» و «رکس تیلرسون» وزیران خارجه بریتانیا و امریکا منتشر کرده، به نقل از وزیر خارجه بریتانیا تاکید کرده که این کشور تمایل دارد توافق هسته‌یی با ایران حفظ شود. از این روبه نظر می‌رسد هم از نظر حقوقی و هم از نظر سیاسی، تهران نسبت به مخالفان امریکایی برجام و فروش هواپیما به ایران در موقعیت بهتری قرار دارد. چه آنکه سال گذشته هم اقدام مشابهی از سوی مجلس نمایندگان این کشور صورت گرفت، اما به قانون تبدیل نشد، ضمن اینکه مجلس نمایندگان امریکا نوامبر گذشته هم طرح‌های مجزایی را به تایید رسانده‌اند تا مجوزهای تامین مالی فروش هواپیما به ایران را متوقف کنند، اما این طرح در سنا رای نیاورد.
