پیش‌بینی رهاورد روحانی از پنجمین سفر به نیویورک
رییس‌جمهوری و هیات همراه امروز راهی نیویورک می‌شوند
گروه ایران| مهدی بیک |
سرانجام پس از فراز و نشیب‌های فراوان و اخبار ضد و نقیضی که درباره پنجمین سفر روحانی به نیویورک مطرح می‌شد روز گذشته خبر رسید که رییس‌جمهوری کشورمان و هیات همراه او جهت حضور در هفتاد و دومین مجمع عمومی سازمان ملل یک‌شنبه تهران را به مقصد نیویورک ترک می‌کند. سفری که بدون شک با توجه به حضور ترامپ به عنوان مستاجر کاخ سفید بازتاب‌های فراوانی در سطح بین‌الملل خواهد داشت و نگاه بسیاری از رسانه‌ها را به خود جلب می‌کند.
رییس‌جمهوری کشورمان برای نخستین بار در سال 92 راهی نیویورک شد تا پیام تغییر در ایران و اجرای سیاست تنش‌زدایی را در سطح بین‌الملل مطرح کند. ماجرای تماس تلفنی باراک اوباما با روحانی و مکالمه 15دقیقه‌یی دو رییس‌جمهوری، دور تازه‌یی از مناسبات ارتباطی سازنده را پیش روی دو کشور گشود. دوره‌یی که از دل آن سند بین‌المللی برجام میان ایران و کشورهای 1+5 بیرون آمد و شکل تازه‌یی از مناسبات بین‌المللی مبتنی بر حاصل‌ضرب برد- برد به جای درگیری و تنش آغاز شد. با گذشت 4 سال از آن روزها، روحانی یک بار دیگر در ماه‌های آغازین تشکیل دولتش راهی نیویورک می‌شود تا پیگیر منافع ملی کشورمان از مهم‌ترین ساختار بین‌المللی باشد. تنها تفاوت این سفر با سفرهای قبلی حضور کاراکتر پیچیده‌یی مانند ترامپ است که از زمان حضور در کاخ سفید روزی را بدون تهدید کشورمان به شب نرسانده است. پرسشی که با این مقدمات به ذهن خطور می‌کند آن است که در چنین شرایطی مهم‌ترین دستور کاری که رییس دولت دوازدهم در جریان سفر به نیویورک دنبال می‌کند، چیست و رهاورد این سفر برای دیپلماسی، اقتصاد و سیاست ایران زمین چه مواردی خواهد بود؟
به گفته رییس دفتر رییس‌جمهوری، روحانی قرار است در سفر کوتاه و فشرده خود علاوه بر سخنرانی در مجمع عمومی سازمان ملل با ایرانیان مقیم نیویورک و جمعی از مسلمانان و نخبگان سیاسی این کشور دیدار داشته باشد. دیدار و گفت‌وگوی دو جانبه با تعدادی از روسای کشورهای مهم همچنین انجام مصاحبه با اصحاب رسانه و مطبوعات ازجمله دیگر برنامه‌های روحانی در حاشیه پنجمین حضور خود در شمایل رییس‌جمهوری ایران در مجمع عمومی سازمان ملل است.
بازخوانی سفر روسای جمهوری ایران به نیویورک
ماجرای سفر روسای جمهور کشورمان به مقر سازمان ملل متحد در نیویورک از همان سال‌های ابتدایی انقلاب اسلامی با حساسیت‌ها و پیچیدگی‌های خاصی همراه بود. از یک طرف مواجهه غیردوستانه ایالات متحده با دگرگونی‌های سیاسی و اجتماعی ایران پس از انقلاب و از سوی دیگر نگرشی که مردم و سیاستمداران ایرانی از عملکرد امریکایی‌ها داشتند، سفر روسای جمهور ایران به نیویورک را به یک سفر متفاوت بدل کرده بود. از سفر شهید رجایی به نیویورک در سال59 تا سفر مقام معظم رهبری در قامت ریاست‌جمهوری وقت ایران در سال66 و از سفر رییس دولت اصلاحات در سال77 تا سفرهای مستمر و پرحاشیه احمدی‌نژاد و در نهایت دیدارهای روحانی از نیویورک همگی در دایره سفرهایی قرار می‌گیرند که با اهداف و اولویت‌های متفاوتی به انجام می‌رسیدند. اما به نظر می‌رسد، سفر امسال رییس‌جمهور کشورمان به مقر سازمان ملل با توجه به حضور کاراکتر غیرقابل پیش‌بینی و حاشیه‌سازی چون ترامپ یک تفاوت عمده با سفرهای قبلی خواهد داشت. براساس اظهارنظر چهره‌های نزدیک به رییس‌جمهوری مهم‌ترین دستور کار رییس‌جمهوری و هیات همراه او در این سفر دفاع از برجام به عنوان یک سند تاثیرگذار بین‌المللی و حفاظت از منافع ملی کشورمان در مواجهه با زیاده‌خواهی‌های دولت امریکاست.
ماجرای یک تماس تلفنی
حسن روحانی سال ۱۳۹۲ در نخستین حضور خود در مجمع عمومی سازمان ملل پیشنهاد طرح «جهان علیه خشونت و افراطی‌گری» را مطرح کرد که با اجماع اعضا به تصویب رسید. روحانی در جریان سخنرانی خود در مقر سازمان ملل و در روزهایی که هنوز داعش سایه وحشت دامنه‌دار خود را بر سر منطقه نگسترده بود درباره زمینه‌هایی که منجر به ظهور خشونت و افراطی‌گری در جهان می‌شود، هشدار داد. در کنار این موضوع رییس‌جمهور در این سفر با ۱۱نفر از روسای دولت‌ها و مقامات ارشد بین‌المللی ازجمله بان کی مون دبیرکل وقت سازمان ملل متحد، فرانسوا اولاند رییس‌جمهوری فرانسه و کریستین لاگارد رییس صندوق بین‌المللی پول دیدار و گفت‌وگو کرد. اما مهم‌ترین اتفاق سفر اول روحانی نه در صحن علنی سازمان ملل متحد که در پای پله‌های فرودگاه نیویورک به وقوع پیوست. زمانی که باراک اوباما از طریق گوشی جان کری اقدام به برقراری یک مکالمه تاریخی با رییس‌جمهور کشورمان کرد. مکالمه مستقیمی که از سال1979 مسکوت باقی مانده بود و برای ورود به دوره تازه‌یی از مناسبات ارتباطی میان دو کشور ضروری به نظر می‌رسید. اگرچه بسیاری از تحلیلگران امریکایی دلیل علاقه اوباما به برقراری این تماس را ثبت یک عملکرد موثر دیپلماسی در پرونده کاری‌اش ارزیابی می‌کردند اما به هر حال در این تماس دو طرف ضمن احترام به یکدیگر، تلاش کردند خطوط کلی برای حل موفقیت‌آمیز مساله هسته‌یی ایران را مشخص کنند.
سفر دوم؛ ادامه رایزنی‌ها برای توافق هسته‌ای
روحانی دومین سفر خود به نیویورک را در شرایطی در سال93 کلید زد که موضوع رایزنی‌های سطح بالا درباره برجام مهم‌ترین اولویت آن روز کشور را تشکیل می‌داد. روحانی در دومین سفر خود به نیویورک و در حاشیه شصت و نهمین مجمع عمومی سازمان ملل با روسای جمهور، نخست‌وزیران و برخی مقامات بین‌المللی ازجمله دبیرکل سازمان ملل، رییس شورای اروپایی و روسای جمهور فرانسه، ترکیه، عراق، سوییس، بولیوی، اتریش، اسلوونی، ونزوئلا و گینه و نخست‌وزیران انگلیس، ژاپن، گرجستان، عراق، لبنان و وزیر امور خارجه آلمان دیدار و گفت‌وگو کرد. دیدار روحانی با دیوید کامرون، نخست‌وزیر انگلیس که روابط دیپلماتیکش با ایران قطع بود از دیدارهای مهم این سفر محسوب می‌شود. این نخستین دیدار مقامات اجرایی عالیرتبه دو کشور جمهوری اسلامی ایران و پادشاهی انگلیس بعد از پیروزی انقلاب اسلامی به حساب می‌آمد.
روحانی در شصت‌ونهمین مجمع عمومی سازمان ملل و نشست سران در زمینه تغییرات آب و هوا شرکت کرد و علاوه بر حضور در جمع مدیران رسانه‌های امریکایی، مصاحبه‌هایی با شبکه‌های تلویزیونی nbc، cnn وpbc انجام داد.
سفر سوم؛ دوگانه منا و برجام
امضای برجام و فاجعه منا دوگانه‌یی بود که سایه خود را کاملا بر سومین سفر روحانی به نیویورک انداخته بود. براساس روایتی که وزیر امورخارجه مدتی بعد ارائه کرد، درست در لحظه‌یی که هواپیمای رییس‌جمهور کشورمان در فرودگاه جان اف کندی نیویورک به زمین می‌نشیند، ظریف تلفنی روحانی را در جریان فاجعه منا و شهادت جمعی از ایرانیان در این حادثه گذاشت. بازتاب این فاجعه غم بار در سخنرانی رییس‌جمهوری در سازمان ملل این‌گونه منعکس شد:«من به نمایندگی از سوی ملت بزرگی سخن می‌گویم که امروز در غم از دست دادن هزاران زائر مسلمان و صدها نفر از هموطنان خود به سوگ نشسته است. سالمندان، جوانان، زنان و مردانی که برای انجام مناسک مذهبی در گردهمایی عظیم معنوی و جهانی حج شرکت کرده بودند؛ ولی متاسفانه قربانی بی‌کفایتی و سوءمدیریت مجریان شده‌اند.» در کنار این موضوع رییس‌جمهوری در سخنرانی‌اش برجام را نمونه‌یی موفق از انتخاب گفت‌وگو به جای درگیری دانست. انجام 12دیدار با سران و مقامات بلندپایه کشورهای حاضر در مقر سازمان ملل نیز ماحصل سومین سفر روحانی به نیویورک بود. رییس‌جمهوری در حاشیه هفتادمین مجمع عمومی سازمان ملل متحد در دیدارهای خود با دبیرکل سازمان ملل، رییس شورای اروپا و سران کشورهای فرانسه، ترکیه، ایتالیا، ژاپن، برزیل، سوئد، بولیوی، اکوادور، افغانستان، سنگال و ... مسائل مهم منطقه‌یی و بین‌المللی را مورد توجه قرار داد.
سفر چهارم؛ ظهور ترامپ
روحانی چهارمین تجربه‌اش از حضور در مقر سازمان ملل متحد را درحالی آغاز کرد که ترامپ در آن روزها به عنوان یکی از نامزدهای انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا انتقادات فراوانی را درباره برجام مطرح می‌کرد. شخصیتی که هر چند ابتدا کسی به حرف‌هایش توجه نمی‌کرد اما به سرعت توانست در فضای غبارآلود تبلیغات انتخابات ریاست‌جمهوری امریکا خود را به صدر برساند و در مسیر اجرایی کردن همه وعده‌های عجیبی قرار بگیرد که پیش از این آنها را مطرح کرده بود.
رییس دولت یازدهم در آخرین سفر خود به نیویورک در نخستین دوره ریاست‌جمهوری‌اش با روسای‌جمهور فرانسه، سوییس، ترکیه، اسلوونی و بلغارستان و نخست‌وزیران بریتانیا، ایتالیا، ژاپن، سوئد، نروژ، یونان، پاکستان و عراق و دبیرکل سازمان ملل متحد درباره مسائل مهم دوجانبه و منطقه‌یی و بین‌المللی دیدار و گفت‌وگو کرد. با عبور از این دوران پرفراز و نشیب به نظر می‌رسد که روحانی در قامت رییس دولت دوازدهم این بار در خلال دیدارهایش با سران کشورهای قدرتمند جهان و تثبیت جایگاه ارتقا یافته ایران، تلاش می‌کند تا بر برنامه‌های امریکا برای به بن بست کشاندن برجام فائق بیاید تا فضای تولید، تجارت، فناوری و... ایران امکان استفاده از ابزارهای اقتصادی و ارتباطی بین‌المللی را بیشتر از قبل به دست بیاورد.
رهاوردی که ممکن است به روحانی کمک کند در ماه‌های آغازین دولت دوازدهم پایه‌های دولت دومش را مستحکم کند و فضای بین‌المللی را برای تحقق وعده‌هایی که پیش از این برای پایان بخشیدن به همه تحریم‌های اقتصادی داده است، مهیا کند.
