رتبه نازل ایران در شاخص سرمایه انسانی

بررسی اتاق بازرگانی ایران از وضعیت بحرانی کشور در شاخص «سرمایه انسانی»  برمبنای گزارش مجمع جهانی اقتصاد نشان می‌دهد، باوجود پیشرفت روزافزون فناوری، همچنان بخش قابل‌توجهی از ذخیره سرمایه انسانی جهان بلااستفاده مانده است، به‌طوری ‌که در حال حاضر تنها 62درصد از این سرمایه مورد بهره‌برداری کامل قرار گرفته است.  در گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران با کسب 54.97 امتیاز از 100 امتیاز ممکن، رتبه نازل 104 را از لحاظ شاخص سرمایه انسانی در بین 130کشور مورد بررسی به خود اختصاص داده است. ایران در این رتبه‌بندی حتی در قیاس با کشورهای کم‌درآمدتری مانند تاجیکستان، فیلیپین، غنا و کامرون امتیاز کمتری کسب کرده و طبیعتا جایگاهی نازل‌تر از آنها را به دست آورده است. در مقایسه با کشورهای خاورمیانه نیز ایران از بین 12کشور مورد بررسی در رتبه 11 قرار گرفته است.  مجمع جهانی اقتصاد برای برآورد شاخص سرمایه انسانی از 4 زیرشاخص متمایز استفاده کرده است: زیرشاخص ظرفیت (Capacity) که سطح کنونی تحصیلات گروه‌های سنی مختلف را شامل می‌شود و امتیاز ایران در این زیرشاخص 66.78 بوده است.

زیرشاخص استقرار نیروی کار (Deployment) که به‌کارگیری و انباشت مهارت‌های کارکنان در محیط کار را مدنظر قرار می‌دهد؛ امتیاز ایران در این زیرشاخص 40.50 بوده است.  زیرشاخص توسعه (Development) که به کمیت و کیفیت برنامه‌های در حال اجرا به ‌منظور گسترش آموزش‌های عمومی و مهارتی برای محصلان و جمعیت «در سن کار» مربوط می‌شود؛ امتیاز ایران در این زیرشاخص 67.03 بوده است.  زیرشاخص چگونگی استفاده از مهارت‌های تخصصی (اصطلاحا  Know-How) که با وسعت و عمق استفاده از مهارت‌های تخصصی در محیط کار ارتباط دارد؛ امتیاز ایران در این زیرشاخص 45.58 بوده است.  ایران از لحاظ دارا بودن نیروی انسانی تحصیل‌کرده در سطحی نزدیک به متوسط قرار دارد و روند کنونی آموزش در ایران نیز با وجود مشکلات غیرقابل ‌انکارش می‌تواند در آینده جایگاه کشور در زمینه سرمایه انسانی را بهبود بخشید. در مقابل استفاده مناسب از ظرفیت‌های نیروی کار امری است که به‌شدت مغفول مانده و در صورت ادامه این روند شاید بهبود مستمر اشتغال و بهره‌وری در بخش‌های مختلف اقتصاد ایران به یک آرزوی دست‌نیافتنی بدل شود؛ کما اینکه جایگاه بسیار نازل ایران در این دو زیرشاخص، خود به ‌منزله هشدار جدی برای اقتصاد کشور است.  بر اساس گزارش مجمع جهانی اقتصاد حدود 57.1 میلیون نفر از جمعیت 80.3 میلیون نفری ایران در سن کار قرار دارند؛ نرخ مشارکت نیروی کار 38.2 درصد و نرخ بیکاری 11.1درصد است. از طرفی 34.4 درصد از جمعیت جوان کشور نه شاغل هستند و نه مشغول تحصیل یا گذراندن دوره‌های مهارتی (فنی و حرفه‌یی). همچنین سرانه تولید ناخالص داخلی بر مبنای قدرت خرید 16010دلار و تولید ناخالص داخلی به ازای هر نفر نیروی کار (بر مبنای قدرت خرید) نیز 57086 دلار برآورد شده است.  این واقعیت که حتی پیشرفته‌ترین کشورهای جهان نیز نتوانسته‌اند، نمره‌یی حتی بالاتر از

80 را کسب کنند به خوبی نشان می‌دهد که از نظر مجمع جهانی اقتصاد، جهان هنوز هم راه درازی تا بهره‌گیری کامل از سرمایه انسانی خود در پیش دارد.