ترامپ تنها برنده دشمنی ریاض و دوحه

مناقشات میان عربستان سعودی و قطر زمان اندکی پس از نخستین سفر دونالد ترامپ، رییس‌جمهوری امریکا به منطقه آغاز شد و حالا پس از گذشت چند ماه از بحران به نظر می‌رسد، ترامپ تنها برنده این درگیری‌هاست. تحریم قطر از سوی عربستان و متحدان این کشور بیش از همه بر بازارها و تجارت‌های اروپایی تاثیر منفی داشته است چراکه این بازارها و تجارت‌ها در سال‌های پس از بحران مالی 2008 برای ترمیم زخم‌های به جا مانده از بحران به‌ شدت به سرمایه‌گذاران کشورهای حاشیه خلیج فارس تکیه کرده بودند؛ و اکنون شرایط به‌ گونه‌یی است که هر چه دشمنی بین دو کشور همسایه در حاشیه خلیج‌فارس بیشتر طول بکشد، شرایط تجارت‌ها در غرب وخیم‌تر می‌شود.

به گزارش بلومبرگ، آل سعود با آغاز مناقشات و برای دستیابی به امتیاز‌های مورد نظر خود به‌ دنبال تحریم کامل زمینی و هوایی قطر بود اما نتوانست دسترسی این رقیب ژئوپلیتیک را به مواد غذایی، سوخت و منابع مالی قطع کند؛ با این حال فشارهای اقتصادی ناشی از تحریم‌ها سبب شد، صندوق ثروت ملی قطر یا همان «نهاد سرمایه‌گذاری قطر» از یک خریدار در سطح جهانی به مدافع تمام‌ عیار اقتصاد داخلی تبدیل شود. از آغاز بحران در منطقه تاکنون این نهاد سرمایه‌گذاری حدود 40میلیارد دلار از سپرده 340میلیارد دلاری خود را برای حمایت از اقتصادهای داخلی به بازار تزریق کرده است. این صندوق همچنین برای افزایش نقدینگی خود در جهت فروش سهام‌ در شرکت‌های لوکسی همچون جواهرات «تیفانی» در امریکا و گروه «سوییس کردیت» اقدام کرده است. همانطور که ناظران و تحلیل‌گران در ماه ژوئن هشدار دادند، روند همیشگی جاری‌ شدن سرمایه از قطر به سوی غرب اکنون بالعکس عمل می‌کند.

 همه بازندگان بحران

ارزش شاخص‌های سهام قطر از ماه ژوئن که تحریم‌های تحت رهبری عربستان آغاز شد به تدریج کاهش یافت؛ اما شرایط هنوز به ‌اندازه‌یی وخیم نشده که سرمایه‌گذاران را به فروش نومیدانه سهام‌ وادار کند. در حقیقت این سهام شرکت‌های مطرح اروپایی هستند که در این بحران در معرض خطر قرار گرفته‌اند. صندوق ثروت ملی قطر در سال‌های گذشته میزان قابل ‌توجهی در شرکت‌های بزرگ اروپای غربی همچون فولکس واگن، زیمنس، بارکلیز و رویال داچ شل سرمایه‌گذاری کرده و با توجه به تصمیم نهاد سرمایه‌گذاری قطر به افزایش نقدینگی، سهام این شرکت‌ها هستند که به سرعت به فروش گذاشته می‌شوند و هر چه بر شدت بحران افزوده شود، فروش سهام‌ نیز با جدیت بیشتری دنبال خواهد شد.

اقتصاد قطر پیش‌تر در پی کاهش قیمت انرژی آسیب دیده بود و با توجه به تحریم‌های اعمال‌ شده علیه این کشور، کارشناسان اقتصادی پیش‌بینی کرده‌اند که میزان افزایش تولید ناخالص داخلی قطر امسال به کمترین میزان از سال 1995 تاکنون برسد. همین مساله صندوق ثروت ملی را تحت فشار قرار داده و سبب شده این نهاد سرمایه‌گذاری اقتصاد داخلی را در اولویت قرار دهد و بدین‌ترتیب سرمایه‌گذاری در اروپا در وهله دوم اهمیت قرار گرفته است.

اما تجارت سهام تنها زمینه‌یی نیست که در مناقشات آسیب دیده است. بانک‌های بین‌المللی اعلام کردند که از آنها خواسته شده در این مناقشه یکی از طرفین را انتخاب کنند و این بدین معنی است که بانک‌ها در هر حال بخشی از درآمدهای خود را از دست می‌دهند. صنعت گردشگری نیز در نتیجه ممنوعیت پروازها و به طور عمده تحریم‌ها آسیب دیده است. هزینه‌های مصرف‌کنندگان نیز همانند سابق نیست و با توجه به ثروتمندی کشورهای درگیر در مناقشه، این بحران احتمالا به‌ ویژه در سطوح بالای جوامع احساس خواهد شد. بزرگ‌ترین و لوکس‌ترین هتل‌های لندن که با قطر ارتباط داشته‌اند، گفته‌اند که از سوی ثروتمندان کشورهای رقیب در حاشیه خلیج‌فارس تحریم شده‌اند و در فهرست سیاه قرار گرفته‌اند. برند لوکس ایتالیایی پرادا «تنش‌های ژئوپلیتیک» را به عنوان عامل کاهش فروش در 6‌ ماهه اول سال جاری میلادی در خاورمیانه معرفی کرده است. شرکت لوکس تیفانی نیز در معرض آسیب است و از کاهش قابل ‌توجه فروش در امارات متحده عربی در 3ماهه دوم سال خبر داده است. این درحالی است که فروش سهام‌ تیفانی از سوی صندوق ثروت ملی قطر پس از یک دوره 5 ساله سوددهی این شرکت صورت گرفت.

در آن سوی ماجرا به نظر نمی‌رسد که عربستان نیز تاکنون سود چندانی از مناقشه برده باشد. اگرچه محمد بن سلمان، ولیعهد جاه‌طلب و خشونت‌گرای 32ساله این کشور از حمایت منطقه‌یی و قدرت مالی برخوردار است اما ظاهرا مجبور شده برای جلوگیری از به‌ خطر افتادن موقعیت سیاسی خود در اصلاحات در داخل کشور وقفه ایجاد کند. شاید بتوان همین مساله را یکی از دلایل به تعویق افتادن معرفی سهام آرامکو که بهشت ایمن سرمایه‌گذاران محسوب می‌شود در بازارهای لندن و نیویورک دانست. همانند قطر، کاهش قیمت نفت بر اقتصاد عربستان نیز تاثیرات منفی داشته و در شرایط کنونی سیاست‌گذاری‌های غیرقابل پیش‌بینی می‌توانند در تعهد این کشور به گشودن درهای اقتصاد به روی سرمایه‌های خارجی خلل ایجاد کنند و این درحالی است که مخالفت محافظه‌کاران داخلی با جذب سرمایه خارجی همواره یکی از نگرانی‌های اصلی دولت محسوب می‌شده است.

 پیروزی بزرگ ترامپ

مناقشه در حاشیه خلیج فارس به طور قطع بازندگان زیادی در منطقه و حتی در اروپا دارد و شاید بتوان گفت که تنها برنده این بحران دونالد ترامپ بوده است. به عقیده کریستوفر دیویدسون، نویسنده و تحلیل‌گر مسائل خاورمیانه، اگر قرار باشد این بحران یک برنده داشته باشد به طور قطع آن ترامپ است؛ قطر در شرایط کنونی سود و زیان دارایی‌های خود در غرب را سبک و سنگین می‌کند اما حتی حالا هم حاضر به چشم‌پوشی از رقابت با عربستان در سرمایه‌گذاری در امریکا نخواهد بود. دو کشور سرمایه‌گذاری در بخش زیرساخت‌ها در امریکا را تضمین‌کننده حمایت نظامی و مالی کاخ سفید می‌دانند و در جایی که بازارهای اروپایی با تسریع در فروش سهام‌مواجه شده‌اند، دو کشور همچنان به خرید سهام‌امریکایی می‌اندیشند.