شکست «جیایسیاف» در جلب توجه جهانی
پوتین: تمدید توافق کاهش تولید حداقل باید تا پایان 2018 باشد
وزرای نفت ایران و ونزوئلا از گفت‌وگوها برای کاهش بیشتر تولید خبر دادند
گروه انرژی
مجمع کشورهای صادرکننده گاز (جیایسیاف) در سال‌های اخیر تلاش کرده است که به بازیگری تاثیرگذار در بازار جهانی گاز تبدیل شده و به عبارت دیگر نقش سازمان کشورهای صادرکننده نفت (اوپک) را در بازار گاز طبیعی ایفا کند.
اما حقیقت امر این است که در عمل این مجمع در سطح جهانی تقریبا جدی گرفته نمی‌شود. به عبارت دیگر اگر روز گذشته و در نوزدهمین نشست وزارتی جیایسیاف، تصمیم به نابودی این مجمع گرفته می‌شد، کوچک‌ترین خللی متوجه بازار جهانی گاز نمی‌شد، چرا که اساسا کشورهای تولیدکننده و مصرف‌کننده گاز این نهاد را در معادلات خود وارد نکرده‌اند. موید این موضوع، نحوه برگزاری نوزدهمین نشست جیایسیاف است. نشستی که قرار بود در آن اعضا در رابطه با جایگزینی محمدحسن عادلی دبیرکل فعلی این سازمان تصمیم‌گیری کنند. اما روز گذشته هیچ‌گونه اطلاعاتی در رابطه با کاندیداهای این پست یافت نمی‌شد و تنها چیزی که در این رابطه می‌دانستیم، این بود که دو کاندیدا از روسیه و لیبی خواهان تصاحب این پست هستند.
در واقع نشست روز گذشته جیایسیاف به‌طور کامل تحت تاثیر برگزاری کنفرانس «هفته انرژی روسیه» قرار گرفته بود. کنفرانسی که روز گذشته و در پنل اصلی آن، شخص محمدحسن عادلی دبیرکل مجمع کشورهای صادرکننده گاز در کنار ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه و محمد بارکیندو دبیرکل اوپک نیز حضور داشتند.
فارغ از اینکه جیایسیاف از زمان تاسیس خود هیچ‌گونه تاثیرگذاری روی بازار گاز نداشته است، مهم‌ترین نشست دو سال اخیر آن نیز به صورت مهجورانه در مسکو برگزار شد و هیچ‌کس نمی‌داند که در دل نشست وزرای عضو این مجمع چه گذشت.
بنابراین این ادعا که جیایسیاف می‌تواند تبدیل به اوپک گازی شود، بیشتر به رویایی دست‌نیافتنی شبیه است و مهم‌تر آنکه این ادعا که عادلی در دوران زعامت خود بر این مجمع توانست آن را در عرصه‌های جهانی شناسانده و تثبیت کند نیز بیشتر به شوخی شبیه است. نشان به این نشان که تعداد دنبال‌کنندگان صفحه رسمی جیایسیاف در توییتر تنها 73نفر هستند.
حاشیه‌های اوپکی جیایسیاف
طبیعی بود که در بی‌خبری روز گذشته از نشست مجمع کشورهای صادرکننده گاز، حاشیه‌های مربوط به اوپک و توافق کاهش تولید نفت پررنگ‌تر از متن نشست باشند. هریک از خبرنگاران حاضر در محل سعی داشتند تا از فرصت دورهم آمدن وزرای نفت و انرژی که برخی از آنها عضو اوپک هستند، استفاده کنند. البته بیش از آنکه اتفاقات مربوط به جیایسیاف از جمله انتخاب دبیرکل جدید برای خبرنگاران اهمیت داشته باشد، آنها به دنبال این بودند که خبر داغی در رابطه با تمدید توافق اوپک منتشر کنند. بیشترین تمرکز در این رابطه روی بیژن زنگنه وزیر نفت ایران و مقامات روس از جمله الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه بود. زنگنه همانند همیشه مواضع خوش‌بینانه و در عین حال مبهمی در رابطه با توافق کاهش تولید اوپک اتخاذ کرد.
وی در مواجهه با پرسش رویترز در رابطه با چشم‌انداز تمدید توافق پس از مارس 2018 به این پاسخ بسنده کرد: «ما هنوز در این رابطه با یکدیگر گفت‌وگویی نکرده‌ایم. اما به نظر می‌رسد که تمام اعضای اوپک باور دارند که باید در بازار ثبات ایجاد کنیم. در واقع همگی آمادگی دارند تا هر آنچه در این وضعیت نیاز است را انجام دهند.» وزیر نفت ایران همچنین افزود: «تصمیم در رابطه با تمدید توافق یا تعمیق آن بستگی به تصمیم جمعی و فضای حاکم بر اوپک دارد اما من فکر می‌کنم که مخالفتی در برابر این پیشنهاد وجود نداشته باشد.»
سماجت خبرنگار رویترز برای شفاف کردن صحبت‌های وزیر کلی‌گوی ایران در نهایت منجر به این شد که زنگنه اذعان کند که وی در حال گفت‌وگو در رابطه با کاهش بیشتر تولید در توافق است. او همچنین در پاسخ به خبرگزاری پلاتس در رابطه با پایبندی ایران به توافق گفت: «هیچ فشاری بر ایران برای پیوستن به این توافق وجود نداشت. وضعیت پایبندی ما بسیار مناسب بوده و میانگین درصد پایبندی ایران بالای 100درصد است.»
اما مهم‌ترین اظهارنظر روز گذشته از زبان ولادیمیر پوتین رییس‌جمهور روسیه شنیده شد. روسیه کشوری است که این روزها علاوه بر نشست مجمع کشورهای صادرکننده گاز، میزبان رویداد مهم‌تری به نام هفته انرژی روسیه است. در پنل اصلی این کنفرانس پوتین در پاسخ به پرسشی در رابطه با چارچوب زمانی تمدید توافق کاهش تولید نفت خام گفت: «ما هنوز در این رابطه چیزی نمی‌دانیم. اما زمانی که ما تصمیم بگیریم که این توافق را تمدید کنیم یا خیر، در رابطه با چارچوب زمانی آن نیز تصمیم خواهیم گرفت. به صورت کلی اگر تصمیم به تمدید توافق گرفته شود حداقل باید تا پایان سال 2018 باشد.»
پوتین همچنین در پاسخ به پرسشی در رابطه با امکان پیوستن روسیه به اوپک پس از همکاری دوطرف در کنترل تولید نفت اظهار کرد: «موفقیت توافق کاهش تولید ذهنیت من را در رابطه با پیوستن روسیه به اوپک تغییر نداده است.»
البته در این میان روز گذشته الکساندر نواک وزیر انرژی روسیه اعلام کرد که در حال حاضر بحث درباره کاهش شدیدتر تولید نفت ضرورتی ندارد. همچنین خبرگزاری ایتارتاس روسیه نیز گزارش داد که به گفته نواک، وزیران نفت و انرژی کشورهای عضو اوپک در حاشیه «هفته انرژی روسیه» که این هفته و هفته آینده در این کشور برگزار می‌شود، درباره اجرای توافق جهانی کاهش تولید نفت بحث می‌کنند.
گستراندن سفره توافق کاهش تولید نفت
یکی از جالب توجه‌ترین اظهاراتی که روز گذشته از مسکو مخابره شد، متعلق به ایلوگیو دل‌پینو وزیر نفت ونزوئلا بود. این کشور بحران‌زده که شدیدترین نیازهای سال‌های اخیر به درآمدهای نفتی را پیدا کرده است به دنبال جلب هرچه بیشتر همکاری‌های تولیدکنندگان مختلف جهان برای محدود کردن عرضه و کاهش مازاد عرضه جهانی و افزایش قیمت نفت است.
از همین رو وزیر نفت این کشور از هفته‌های اخیر دیپلماسی فعال خود را در این زمینه آغاز کرده است. در این رابطه دل‌پینو روز گذشته اعلام کرد که وزرای کشورهای عضو اوپک در حال بررسی امکان تعمیق بیشتر توافق کاهش تولید در سطح بالاتر از یک‌میلیون و 800هزار بشکه در روز هستند. به گفته وی، گزینه دیگر تمدید همین توافق فعلی است. وی همچنین از دعوت 10 تا 12 کشور دیگر از امریکای‌‌جنوبی و آفریقا برای پیوستن به توافق کاهش تولید اوپک و برخی کشورهای غیراوپکی خبر داد.
امضای 2 تفاهمنامه نفتی با لوک‌اویل
سفر زنگنه به مسکو این فرصت را فراهم آورد تا مذاکرات و تفاهمنامه‌هایی نیز با شرکت‌های روسی صورت پذیرد. در همین رابطه شرکت ملی نفت ایران و شرکت لوک اویل روسیه برای ارزیابی زمین‌شناختی در دریای خزر ۲ تفاهمنامه همکاری امضا کردند.
این تفاهمنامه‌ها شامگاه روز سه‌شنبه و در حضور بیژن زنگنه وزیر نفت و واگیت الکپروف مدیرعامل لوک اویل و پیش از آغاز دیدار دو جانبه آنان در مسکو امضا شد. به گزارش شانا، این اسناد پس از چند ماه مذاکره درباره اکتشاف‌های زمین‌شناختی در بخش جنوبی دریای خزر امضا شده‌اند.
بیژن زنگنه وزیر نفت که بعدازظهر روز سه‌شنبه
(۱۱ مهرماه) به منظور شرکت در نوزدهمین نشست وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز تهران را به مقصد روسیه ترک کرده بود، شامگاه سه‌شنبه در مسکو با واگیت الکپروف مدیرعامل لوک اویل دیدار و گفت‌وگو کرد. در این مذاکرات که با حضور مهدی سنایی سفیر ایران در روسیه انجام شد، دو طرف بر گسترش همکاری‌ها در حوزه‌های مختلف نفتی تاکید کردند. مدیرعامل لوک اویل تاکید کرد که برای گسترش همکاری‌های نفتی در بخش‌های مختلف، علاقه دوجانبه وجود دارد. زنگنه نیز با تاکید بر اهمیت همکاری‌های نفتی ایران و روسیه، نشست جی‌یی‌سی‌اف در مسکو و همچنین هم‌افزایی دو کشور در این عرصه‌ها را برای تقویت همکاری‌ها تاثیرگذار برشمرد.
از جیایسیاف چه می‌دانیم
اگر نگاهی به تاریخچه این سازمان بیندازیم، می‌بینیم همان‌طور که در تشکیل اوپک، ایران جزو بازیگران اصلی بود در تشکیل جیایسیاف که به کنایه «اوپک گازی» نیز خوانده می‌شود باز این ایران است که نقش اصلی را ایفا می‌کند. در اسفند سال 1379 (مارس 2001) نخستین اجلاس کارشناسان عالی‌رتبه کشورهای دارنده ذخایر گاز در تهران و با حضور کشورهای الجزایر، برونئی‌دارالسلام، اندونزی، مالزی، عمان، قطر، روسیه و ترکمنستان برگزار شد که نتیجه آن برگزاری اجلاسی در اردیبهشت 1380 در تهران با حضور وزرای کشورهای دارنده ذخایر گاز بود که نهایتا سنگ بنای مجمع کشورهای صادرکننده گاز گذاشته شد.
این سازمان در ابتدا حالتی غیررسمی داشت و محلی برای تبادل نظرات و اطلاعات بین کشورهای عضو بود و گاه‌گداری نیز پروژه‌هایی در قالب این سازمان اجرا می‌شد که بیشتر حالت داوطلبانه داشت و معمولا هزینه آن توسط کشور پیشنهاددهنده تامین می‌شد. در نتیجه غیررسمی بودن این سازمان، کشورهای عضو هزینه‌یی به‌عنوان حق عضویت پرداخت نمی‌کردند و در نتیجه از زیر بار تامین هزینه‌های جاری و تحقیقاتی این سازمان شانه خالی می‌کردند تا اینکه در ششمین اجلاس وزارتی که در فروردین سال 1386 در دوحه قطر برگزار شد، کمیته‌یی تحت عنوان «کمیته عالی‌رتبه مجمع کشورهای صادرکننده گاز» به سرپرستی روسیه تشکیل شد که ماموریت آن تهیه پیشنهاد مدون و جامع برای تغییر ساختار سازمان بود.
در نهایت، نتیجه بررسی‌های این کمیته پس از برگزاری جلسات متعدد منجر به این شد که در دی‌ماه 1387 و در هفتمین اجلاس وزارتی مجمع کشورهای صادرکننده گاز در مسکو اساسنامه این سازمان به تصویب برسد. اساسنامه GECF از سوی وزیران کشورهای عضو شامل: الجزایر، بولیوی، مصر، گینه‌استوایی، ایران، لیبی، نیجریه، قطر، روسیه، ترینیدادوتوباگو و ونزوئلا امضا شد و قزاقستان و نروژ نیز به‌عنوان اعضای ناظر به این مجمع پیوستند. همچنین مصوب شد تا شهر دوحه قطر به‌عنوان محل استقرار دبیرخانه دایمی مجمع انتخاب شود.
در حال حاضر این مجمع دارای ١٨عضو اصلی و ناظر است که کشورهای ایران، روسیه، قطر، الجزایر، بولیوی، مصر، گینه‌استوایی، لیبی، نیجریه، ترینیدادوتوباگو و امارات از اعضای اصلی مجمع هستند و کشورهای هلند، قزاقستان، ونزوئلا، عراق، نروژ، پرو و عمان نیز به‌عنوان عضو ناظر در مجمع کشورهای صادرکننده گاز در این مجمع حضور خواهند داشت.
نخستین دبیرکل این سازمان نیز در آذر سال 1388 انتخاب شد. لئونید بوخانوفسکی گزینه معرفی شده توسط وزارت انرژی روسیه بود که در رقابت با نامزدهایی از ایران، ترینیدادوتوباگو، لیبی، مصر و نیجریه موفق به احراز سمت دبیرکلی GECF شد. پس از بوخانوفسکی، در آبان 92 و در جریان برگزاری پانزدهمین اجلاس وزارتی این سازمان، محمدحسین عادلی از ایران به‌عنوان دبیرکل این مجمع انتخاب شد.
