اقتصاد مقاومتی و تجارت خارجی در ایران

کتاب«اقتصاد مقاومتی و تجارت خارجی در ایران؛ چالش‌ها و امکان‌ها» اثر «بابک افقهی» یکی از آثاری است که اقتصاد مقاومتی را از زوایای گوناگون بررسی کرده است. این اثر به تازگی از سوی انتشارات دانشگاه جامع امام حسین(ع) منتشر شده است.

به گزارش ایرنا، رهبر معظم انقلاب در بهمن ماه 1392 سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی را ابلاغ کردند. سیاست‌هایی که اجرای آنها می‌تواند بسیاری از تهدیدها را به فرصت تبدیل و موجباتی فراهم کند که کشور ما بر اغلب مشکلات اقتصادی فائق ‌آید و بنیه اقتصادی خود را به نحوی مستحکم کند.

اقتصاد مقاومتی سیاست‌گذاری منسجم، پویا و اجرای برنامه‌های اقتصادی مولد و رقابت‌پذیر با تاکید بر صادرات و اقتصاد دانش بنیان، معطوف به پایداری در همه سطوح جهت کاهش آسیب‌پذیری و مقاوم‌سازی اقتصاد کشور با فرض فشار همه‌ جانبه نظام سلطه است. با اتکا به سیاست‌های عینی همچنین با مد نظر قرار دادن شقوق نظری و عمل در اقتصاد مقاومتی باید به سوی اقتصادی پیش رفت که در عین اینکه منفعل نیست در برابر بحران‌ها نمی‌شکند و با اقتصاد جهان نیز تعامل دارد.

در واقع باید گفت هر اقدامی که در جهت تقویت صادرات کشور و افزایش درآمدهای ارزی ناشی از آن و نیز مدیریت موثر واردات و کاهش تجارت غیررسمی یا قاچاق انجام گیرد و از وابستگی به فروش نفت بکاهد به تقویت بنیه اقتصادی کشور و تحقق اهداف سیاست‌های کلی اقتصاد مقاومتی کمک خواهد کرد.

این کتاب به عنوان یکی از آثاری که به صورت تخصصی به موضوع اقتصاد مقاومتی پرداخته، درصدد است تا با تکیه بر نقشی که تجارت خارجی در ایران در مقاوم‌سازی اقتصاد ایفا می‌کند، گامی در جهت شناخت مولفه‌های اقتصاد مقاومتی و اجرای موفق آن در زمینه تجارت خارجی ایران بردارد.

کتاب حاضر در 5 فصل به بررسی مباحث اقتصاد مقاومتی«تحریم‌های اقتصادی، اقتصاد مقاومتی؛ تعاریف و مفاهیم»، «تجربیات جهانی در مقاوم‌سازی اقتصادی»، «تجارت خارجی و اقتصاد مقاومتی»، «جایگاه اقتصاد دانش بنیان در اقتصاد مقاومتی» و «راهکارهای پیشنهادی برای اجرای اقتصاد مقاومتی» پرداخته است.

نویسنده در مقدمه کتاب می‌نویسد: تجربه چند دهه اخیر در آسیا، آفریقا و امریکای لاتین نشان داده است کشورهایی که می‌خواهند به استقلال اقتصادی و سیاسی به طور کامل دست یابند و از خط‌مشی‌ها و سیاست‌های استکبار جهانی و قدرت‌های سلطه‌گر پیروی نکنند و در اردوگاه آنان قرار نگیرند با انواع توطئه‌ها، تهدیدها، محدودیت‌ها و محرومیت‌های اقتصادی و بازرگانی مواجه می‌شوند تا نتوانند به رشد توسعه اقتصادی ادامه دهند.

بر این اساس تحریم‌های اقتصادی جمهوری اسلامی ایران ظرف چند دهه اخیر و ممانعت از عضویت این کشور در برخی از سازمان‌های اقتصادی بین‌المللی و بهره‌گیری از اصل دول کامله الوداد در تجارت خارجی و جلوگیری از ورود سرمایه‌گذاری‌های کلان خارجی و انتقال فناوری‌های پیشرفته به ایران و ده‌ها محرومیت یا محدودیت مشابه گواه صادقی بر این مدعاست.

همان‌گونه که از عنوان کتاب برمی‌آید، توجه به محدودیت و امکان‌های تجارت خارجی در اقتصاد مقاومتی نقش مهمی دارد. بر این اساس تجارت خارجی یکی از بخش‌های مهم اقتصاد جهانی است و سهم آن در تولید ناخالص داخلی دنیا از 56 درصد فراتر می‌رود. هنگامی که یک کشور به هر علتی مورد تحریم قدرت‌های سلطه‌گر قرار می‌گیرد یا دشمنان کوشش می‌کنند که به اقتصاد آن ضربه بزنند در وهله نخست بخش تجارت خارجی را هدف قرار می‌دهند. این اقدام اثرات عمیق و پُر دامنه‌یی بر سایر بخش‌های اقتصادی می‌گذارد.

بر این اساس طرح و به کارگیری سیاست‌های کلی موجود در اقتصاد مقاومتی می‌تواند به تقویت تجارت خارجی کشور مدد رساند. در واقع با به کارگیری این سیاست‌ها تا زمانی که نسبت به توسعه کارآفرینی، افزایش سهم تولید و صادرات محصولات، خدمات دانش بنیان و تقویت رقابت‌پذیری اقتصاد حساس هستیم، شالوده نظام اقتصاد مقاومتی را پی ریخته‌ایم.

یکی از زمینه‌های مقوم اقتصاد مقاومتی، جایگاه اقتصاد دانش بنیان است. بر این اساس اقتصاد دانش بنیان نقش موثری در مقاوم‌سازی اقتصاد از یک سو و تقویت اقتصاد ملی و تجارت خارجی از سوی دیگر ایفا می‌کند. مولف در این زمینه می‌نویسد: بخش گسترده‌یی از اقتصاد دانش بنیان بر توسعه و توزیع دانش و فناوری و پیوندی که خلق ایده‌های نو با بدنه اصلی اقتصاد دارند، بنا می‌شود. در عین حال، بخش دیگری که در تقویت نقش اقتصاد دانش بنیان در شکل دادن به اقتصاد مقاومتی نیز وجود دارد، صادرات با تاکید بر محصولات و خدمات فناورانه است. فصل پایانی کتاب با عنوان راهکارهای پیشنهادی برای اجرای اقتصاد مقاومتی به نوعی نتیجه‌گیری و پیشنهادها را شامل می‌شود.

مولف در این فصل در زمینه تقویت صادرات غیرنفتی و مدیریت واردات می‌نویسد: یکی از مواردی که در مقاوم‌سازی اقتصاد ایران تاثیر بسزایی دارد، برداشتن تمرکز از روی اقتصاد نفتی و تقویت صادرات غیرنفتی  همچنین عقلانی بودن واردات و مدیریت کردن حوزه واردات در اقتصاد است.