تقلای نفت برای رسیدن به تعادل جدید
گروه انرژی حمید مظفر
از زمان آغاز ماجرای استقلال اقلیم کردستان عراق از حکومت مرکزی این کشور، این مساله تبدیل به مهم‌ترین عامل ژئوپلیتیک تاثیرگذار بر بازار جهانی نفت شده است. روز گذشته نیز قیمت نفت خام با انتشار اخباری مبنی بر افزایش صادرات نفت از کردستان عراق برای ساعاتی با اندکی کاهش مواجه شد. هفته پیش بود که جبار اللعیبی به فعالان بازار نفت اطمینان داد که وضعیت تولید و صادرات نفت از اقلیم کردستان از یک‌شنبه هفته جاری به روند باثبات خود باز خواهد گشت. همان موقع فعالان بازار حرف‌های وزیر نفت عراق را باور کرده و رشد قیمت نفت منبعث از نگرانی‌ها در رابطه با وضعیت نفت اقلیم متوقف شد. صحبت‌های اللعیبی در عرصه عمل نیز رنگ واقعیت به خود گرفت و اخبار منتشر شده حاکی از رسیدن تولید نفت اقلیم به 300هزار بشکه در روز است. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز، یکی از منابع صادراتی اعلام کرد که روز سه‌شنبه تولید نفت اقلیم تقریبا حدود 50هزار بشکه در روز افزایش یافت. با وجود این هنوز هم این سطح از تولید حدود نصف تولید نفت اقلیم پیش از افتادن میدان‌های نفتی کرکوک به دست نیروهای حکومت مرکزی عراق است.
هرچند افزایش تولید نفت از شمال عراق رشد چشم‌گیری نداشته به نظر می‌رسد که تاثیر روانی خود را بر بازار گذاشته است. تاماس وارگا تحلیلگر کارگزاری پی‌وی‌ام در گفت‌وگو با رویترز در این باره می‌نویسد: «رشد (تولید نفت کرکوک) حداقلی است و فاصله زیادی با رقم 600هزار بشکه در روز دارد. با این‌حال فعالان بازار این رشد اندک در تولید را به فال نیک گرفته‌اند.»
البته در ادامه معاملات روز گذشته، اثر روانی اندک افزایش تولید نفت شمال عراق مجددا جای خود را به نگرانی‌های ژئوپلیتیکی داد و قیمت نفت مجددا افزایش یافت. این افزایش قیمت در حالی اتفاق می‌افتد که با پایان توفان‌های سهمگین در جنوب و جنوب شرقی امریکا و با بازگشت واحدهای تولیدی واقع در خلیج مکزیک، صادرات نفت خام این کشور مجددا افزایش یافته است. اما این افزایش صادرات هم نتوانست بر نگرانی‌های فعالان بازار از آنچه در شمال عراق می‌گذرد، فائق آید. به گزارش «تعادل» و به نقل از مارکت‌واچ، مارتین رتس تحلیلگر موسسه مورگان استنلی در این باره اظهار می‌کند: «با توجه به افق ریسک‌های ژئوپلیتیکی که در بازار به وجود آمده است، قیمت‌ها کماکان از درجه‌یی از حمایت‌های جاری برخوردار هستند.»
همچنین احسان اولحاق کارشناس موسسه ریسورس اکونومیست در تحلیل خود از تقابل ریسک‌های ژئوپلیتیکی خاورمیانه و افزایش تولید و صادرات امریکا اظهار می‌کند: «بازار در حال حاضر کمی نگران مسائل ژئوپلیتیکی است اما همین حالا نیز حجم قابل توجهی از نفت خام امریکا در حال خروج از این کشور به مقاصد صادراتی‌اند. همین مساله فشار رو به پایینی را بر قیمت‌ها ایجاد کرده است. در واقع بازار هم‌اکنون به دنبال یافتن تعادل جدیدی است.»
تا لحظه نگارش این گزارش، قیمت نفت خام برنت دریای شمال با 33سنت افزایش به بشکه‌یی 57دلار و 70سنت و قیمت نفت خام وست‌تگزاس اینترمدییت نیز با 39سنت افزایش به سطح 52دلار و 23سنت در هر بشکه رسید.
هدف‌گذاری اوپک برای کاهش 160میلیون بشکه‌ای ذخایر
اختلال در تولید نفت عراق به عنوان دومین تولیدکننده بزرگ اوپک در کنار تداوم پایبندی اعضای این کارتل به توافق کاهش تولید نفت دو اهرمی بودند که در هفته‌های اخیر قیمت طلای سیاه را کمی بالا بردند. هرچند به نظر می‌رسد عامل افزایشی نخست یعنی صادرات عراق کم‌کم در حال از دست دادن اثر تقویتی خود بر بازار است، اما عامل دوم کماکان فاکتوری معنادار در تعیین قیمت نفت به حساب می‌آید. اوپکی‌ها از ابتدای سال 2017 به‌طور داوطلبانه تولید خود را کاهش دادند تا از شر مازاد ذخایر جهانی نفت خلاص شده و آن را به میانگین پنج‌ساله نزدیک کنند.
بر اساس آخرین اظهارات وزیر انرژی عربستان سعودی و رییس دوره‌یی سازمان کشورهای صادرکننده نفت، اوپکی‌ها تقریبا در نیمه راه رسیدن به هدف خود هستند. به گزارش رویترز، خالد الفالح اعلام کرد که مطابق آخرین آمارهایی که به وی ارائه شده است، ذخایر جهانی نفت به میزان 160میلیون بشکه با میانگین 5ساله فاصله دارد. وی گفت: «ما تاکنون 180میلیون بشکه از ذخایر را کاهش داده‌ایم و براساس ارقامی که اخیرا دیده‌ام باید 160میلیون بشکه دیگر را نیز کاهش دهیم.»
رییس دوره‌یی اوپک مانند همیشه در رابطه با استراتژی آینده سازمان نیز بسیار روشنفکرانه اظهارنظر می‌کند و معتقد است اوپکی‌ها انعطاف زیادی برای اخذ تصمیمات مورد نیاز بازار دارند. الفالح در این رابطه گفت: «ما بسیار انعطاف‌پذیر هستیم. ما تمام گزینه‌ها را روی میز داریم و آن را بررسی می‌کنیم. ما مقرر کرده‌ایم که هر آنچه برای رساندن ذخایر جهانی به میانگین متوسط 5ساله لازم است را انجام دهیم.» او اضافه کرد که اوپکی‌ها تا دستیابی به اهداف خود در زمینه تعادل بازار به تلاش‌های خود ادامه خواهند داد اما از ایجاد هر شوک از طریق کاهش بیش از حد کاهش تولید اجتناب خواهند کرد. این مقام نفتی سعودی همچنین بر این باور است که توافق اوپک و تاثیر آن بر کاهش عرضه، سرمایه‌گذاران نفتی را به پای کار بازگردانده است.
قطر هم پای کار است
تاثیر این اظهارات الفالح بر بنیان‌های بازار البته بیش از یک اظهارنظر فردی است، اعضای کشورهای صادرکننده نفت در یکی، دو سال اخیر ثابت کردند هنگامی که کار به منافع مشترک خود یعنی قیمت و درآمد نفتی برسد، ماشین اختلافات سیاسی را پشت در اوپک پارک می‌کنند و تنها به مساله بازار نفت می‌پردازند. بنابراین دیدیم که در اواخر سال 2016 وزرای نفت و انرژی کشورهایی همچون روسیه، عربستان و ایران که تقریبا سر هیچ مساله‌یی با یکدیگر اتفاق‌نظر ندارند، بر سر طلای سیاه با یکدیگر توافق کردند و به آن پایبند ماندند. این خاصیت نفت است که می‌تواند در منزلی بالاتر از چالش‌های سیاسی قرار گیرد.
در چند ماه اخیر عربستان‌سعودی، امارات متحده عربی و مصر با قطر به اختلافات شدیدی برخوردند و کار را به محاصره هوایی و زمینی این جزیره کوچک در خلیج‌فارس کشاندند. اما آیا دوحه اختلافات سیاسی خود با ریاض و ابوظبی را به کارتل نفتی کشانده و قصد دارد با ترک توافق نفتی انتقام‌گیری کند؟ پاسخ منفی است. قطری‌ها از همان ابتدا پای تعهد خود به توافق ماندند و روز گذشته وزیر انرژی این کشور باز هم از این توافق حمایت کرد. به گزارش رویترز، محمد الساده وزیر انرژی قطر که پیش از همتای سعودی خود رییس دوره‌یی اوپک بود، اعلام کرد که کشورش از تمدید توافق جهانی کاهش تولید نفت حمایت خواهد کرد البته اگر به چنین کاری نیاز باشد. الساده اظهار کرد: «تصمیم در رابطه با تمدید کاهش تولید در نشست آتی اوپک در اواخر نوامبر مورد موشکافی قرار خواهد گرفت و اگر اعضای کنفرانس منفعت را در تمدید توافق ببینند، قطر از آن حمایت خواهد کرد.»
این مقام قطری سطح پایبندی اوپکی‌ها و همچنین کشورهای غیراوپکی به سهمیه‌های مشخص شده را در ماه سپتامبر حدود 120درصد اعلام کرد و گفت: «این رقم نشان می‌دهد که اوپکی‌ها و غیراوپکی‌ها در مسیر اجرای توافق هستند و به همین دلیل بازار در حال دستیابی مجدد به تعادل است.»
اوپکی‌ها به دنبال این هستند که با کاهش مازاد عرضه در بازار، قیمت نفت خام را به نصف سطحی برسانند که در نیمه‌های 2014 به آن رسیده بود. علاوه بر آمار و ارقامی که روز گذشته از سوی مقامات اوپکی منتشر شد، داده‌های منتشر شده از واشنگتن نیز نشان‌دهنده این موضوع است که مازاد عرضه بازار نفت کماکان در حال کاهش یافتن است. به گزارش «تعادل» و به نقل از رویترز، انتظار می‌رود که تنها در یک هفته اخیر ذخایر نفت خام ایالات متحده به میزان 2میلیون و 500هزار بشکه کاهش یافته باشند. آمار رسمی در این زمینه قرار است، شامگاه سه‌شنبه از سوی موسسه نفت امریکا (API) و روز چهارشنبه از سوی اداره اطلاعات انرژی (EIA) منتشر شود.
تردید در ذخایر نفت چین
روز گذشته همچنین خبر متفاوتی در رسانه‌ها منتشر شد که به پیچیدگی‌های بازار نفت افزود. بلومبرگ در گزارشی فاش کرد که براساس گزارشی که بانک بارکلیز منتشر کرده است، تصاویری که از سوی ماهواره‌ها که توسط یک شرکت فضایی خصوصی به نام «اورسا اسپیس سیستم» منتشر شده نشان می‌دهد که ذخایر واقعی نفت چین کمتر از آن چیزی است که مقامات دولتی این کشور ادعا می‌کنند و لذا فعالان بازار تقاضای نفت چین در سال‌های آتی را دست‌کم گرفته‌اند. مایکل کوهن و وارن راسل، دو تحلیلگر بازار نفت در یادداشتی درباره این موضوع اظهار کردند: «اگر داده‌های جمع‌آوری شده توسط ماهواره‌ها دقیق باشد، تبدیل به عاملی صعودی در بنیان‌های بازار خواهد شد. این تصاویر بدین معنی است که فعالیت پالایشگاه‌های چین و مصرف آنها به درستی مورد محاسبه قرار نگرفته‌اند.»
