4معضل مالی بزرگ شهرداری

گروه راه و شهر‌سازی|

محمدعلی نجفی شهردار تهران با حضور در جلسه کمیسیون عمران نمایندگان مجلس شورای اسلامی به بیان مشکلات شهر و طرح دیدگاه‌ها و پیشنهاداتی در خصوص رفع معضلات کلان‌شهر تهران پرداخت. نجفی در این جلسه برای نخستین بار به شکل رسمی بدهی دولت به شهرداری را تایید و میزان آن را 14هزار و 153میلیارد تومان عنوان کرد.

او همچنین با اشاره به کاهش 22درصدی قدرت خرید شهرداری تهران و شکاف یک‌میلیون و 600 هزار تومانی هزینه‌ها و درآمدهای شهرداری به ازای هر یک از شهروندان گفت: با احتساب پروژه‌های نیمه تمام و بدهی 30هزار و 500میلیارد تومانی می‌توان گفت، شهرداری تهران 53هزار میلیارد تومان بدهی قطعی و پروژه نیمه تمام دارد که این رقم بیش از سه‌برابر بودجه یک‌سال شهرداری است. نجفی اظهار کرد: از تاریخ اول فروردین ماه 1385 تا شهریور 1394 مجموع مطالبات شهرداری تهران بر اساس آنچه قانون معین کرده 14هزار و 153میلیارد تومان است که تاکنون پرداخت نشده است. البته این رقم تا شهریور 1394 احصا شده و مابقی مطالبات شهرداری تهران از شهریور 1394 در حال بررسی است تا اطلاعات دقیق مربوط به این مطالبات احصا شود.  شهردار تهران گفت: بر اساس قانون 60‌درصد از تخلفات راهنمایی و رانندگی باید به شهرداری‌ها پرداخت شود، این در حالی است که سهم شهرداری تهران از جرایم راهنمایی و رانندگی به میزان زیادی پرداخت نشده است. همچنین در زمینه یارانه بلیت مترو دولت باید یک‌سوم از بلیت مترو را پرداخت کند اما به دلیل اینکه دولت در سال‌های گذشته سهم خود را پرداخت نکرد، شهرداری تهران این رقم را پرداخت کرده و به حساب مطالبات خود از دولت گذاشته است. شهردار تهران گفت: اکنون بخش عمده‌یی از مطالبات شهرداری تهران از دولت مربوط به عوارض دستگاه‌های دولتی است که در این زمینه باید مکانیسمی طراحی شود تا در قانون بودجه سال 97، عوارض دستگاه‌ها به شهرداری تهران به نحو درستی پرداخت شود. به گزارش «تعادل» محمدباقر قالیباف شهردار قبلی نیز اعلام کرده بود که شهرداری تهران از دولت 14 هزار میلیارد تومان طلب دارد اما تفاوت صحبت‌های قالیباف و نجفی به نوع بدهی‌ها برمی‌گردد. در حالی که نجفی دلیل بدهی‌های دولت را عدم پرداخت یارانه بلیت مترو و عوارض دستگاه‌های دولتی می‌داند اما قالیباف مدعی بود که این بدهی به دلیل عدم پرداخت 50‌درصد سهم دولت در اخذ وام مترو از بانک‌ها بود. به گفته قالیباف زمانی که قرار شد از بانک برای مترو وام گرفته شود، دولت متعهد شد که 50‌درصد بازپرداخت را بر عهده بگیرد، اما زمان تسویه حساب که فرا رسید، بانک به ما اعلام کرد که دولت از پرداخت سر باز زده و به همین علت وام مجدد به مترو داده نمی‌شود.

 اشتغال 68 هزار نفر در شهرداری

شهردار تهران گفت: در زمینه منابع انسانی، هم‌اکنون در مجموع 68هزار و 136نفر در شهرداری تهران به شکل قراردادی، پیمانی و رسمی خدمت می‌کنند. علاوه بر این بیش از 50 هزار نفر کارمند و کارگران شرکت‌های پیمانکاری نیز هستند که فعالیت جاری شهرداری تهران مثل رفت و روب خیابان‌ها را انجام می‌دهند. نجفی با بیان اینکه فعالیت 68هزار کارمند باعث شده است تا بار سنگینی از نظر نیروی انسانی و مالی به شهرداری تهران تحمیل شود، گفت: در کنار این در شورای شهر نیز تعداد کارمندان، کارشناسان، مشاوران کمیسیون‌ها و... تعداد زیادی از افراد مشغول فعالیت هستند. وی بودجه شهرداری را 17هزار و 900میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: 39‌درصد بودجه شهرداری تهران هزینه‌یی است. البته بخشی از بودجه تملک دارایی و سرمایه‌یی نیز از جنس بودجه هزینه‌یی است. از این‌رو حدود 40‌درصد بودجه شهرداری هزینه‌یی است که این رقم برای شهرداری‌ها زیاد است، چرا که اساس کار شهرداری تهران باید عمران شهری باشد اما بخشی از بودجه به پرداخت حقوق تعداد زیادی از نیروی انسانی تخصیص پیدا می‌کند. 17‌درصد از بودجه شهرداری تملک دارایی مالی و 44‌درصد بودجه شهرداری نیز بودجه سرمایه را تشکیل می‌دهد.

 کاهش 22درصدی قدرت خرید شهرداری

نجفی با اشاره به موضوع درآمد‌های شهرداری گفت: از سال 1390 تا 1396 بودجه شهرداری به قیمت جاری رشد داشته است. اما مقایسه بودجه به قیمت ثابت نشان می‌دهد که قدرت خرید شهرداری در سال جاری به نسبت سال 90 حدود 22‌درصد کاهش پیدا کرده است. به این معنی که در سال 90 بودجه شهرداری 8هزار و 461میلیارد بوده است. اما در سال جاری به قیمت ثابت سال 90 بودجه شهرداری 6 هزار و 581میلیارد تومان است. این امر نشان می‌دهد قدرت خرید شهرداری از نظر بودجه حدود 22‌درصد پایین‌تر از سال 90 است.

شهردار تهران عملکرد 6ماهه نخست شهرداری تهران در سال 1396 را تشریح کرد و گفت: 72‌درصد از بودجه‌یی که پیش‌بینی می‌شده است در 6ماه محقق شده است که این امر نشان می‌دهد شهرداری از نظر تحقق درآمدها با مشکل جدی مواجه شده است. علاوه بر این بودجه‌یی که پیش‌بینی شده بود به صورت دقیق نبوده است. وی خاطرنشان کرد: از نظر نقدی عملکرد بودجه سال جاری در 6ماهه نخست 4500میلیارد تومان بوده است که بیش از 82‌درصد از این رقم به پرداخت حقوق و هزینه‌های جاری اختصاص یافته است و مقدار کمی از آن صرف دیگر فعالیت‌های شهرداری شده است.

 سهم 29درصدی تهران از بافت فرسوده

شهردار تهران در بخش دیگری از سخنان خود به وضعیت بافت فرسوده در تهران و کل کشور اشاره کرد و گفت: در 489شهر کشور بیش از 75هزار هکتار بافت فرسوده داریم که این رقم در 7 کلان‌شهر اصلی به 13هزار هکتار می‌رسد. همچنین در شهر تهران 3268هکتار بافت فرسوده وجود دارد. این نشان می‌دهد 29‌درصد بافت فرسوده کلان‌شهرها در تهران وجود دارد. به گفته نجفی، تراکم جمعیت در شهر تهران به صورت متوسط 137نفر در هر هکتار است، این در حالی است که در بافت فرسوده تراکم جمعیت به 352نفر می‌رسد. از این‌رو تقریبا می‌توان گفت تراکم جمعیت در بافت فرسوده سه برابر تراکم متوسط شهر تهران است. شهردار تهران گفت: 5‌درصد کل مساحت شهر تهران بافت فرسوده است در حالی که 11‌درصد کل واحد‌های مسکونی در بافت فرسوده وجود دارد. این نشان می‌دهد واحدهای مسکونی در بافت فرسوده به نسبت متوسط شهر تهران از متراژ‌های کمتری برخوردار هستند. وی تصریح کرد: 15درصد جمعیت شهر تهران در بافت فرسوده زندگی می‌کنند و این نشان می‌دهد تراکم جمعیت در بافت فرسوده سه‌برابر متوسط تراکم جمعیت در شهر تهران است.

 ضرورت استقلال شهرداری از بودجه دولت

شهردار تهران بر ضرورت استقلال شهرداری از بودجه دولت تاکید کرد و گفت: از سال 73 شهرداری به‌عنوان نهاد عمومی غیردولتی موظف شده مستقل از دولت بتواند درآمد و هزینه‌های خود را تامین کند. اما در سال جاری با مشکل جدی در این زمینه مواجه هستیم. نجفی از ناکارآمدی مدیریت و نگهداری دولتی به‌عنوان یکی دیگر از چالش‌های پیش رو یاد کرد و گفت: متاسفانه بهره‌وری بسیار پایین و هزینه بسیار بالاست به همین منظور در بخش مدیریت منابع و هزینه نیز با مشکلات جدی مواجه هستیم. همچنان‌که موارد متعددی وجود دارد که هزینه تمام‌شده پروژه‌ها توسط شهرداری بیش از دو تا سه‌برابر هزینه واقعی پروژه است که توسط بخش خصوصی انجام می‌شود. وی از رکود و اشباع بازار سنتی ساختمان به‌عنوان یکی دیگر از چالش‌ها یاد کرد و گفت: براساس اعلام وزیر مسکن و کارشناسان مشکل خانه‌های خالی و مسکن مازاد در تهران یکی از مسائل اصلی است. بخشی از این مساله به نبود قدرت خرید در مردم برمی‌گردد و بعد دیگر آن به صدور مجوز‌های ساخت‌وساز بی‌حساب و کتاب در بعضی مناطق تهران مرتبط است. شهردار تهران با اشاره به وجود انبوه واحد‌های تجاری در پایتخت گفت: محاسبات اولیه نشان می‌دهد که بیش از 1.6 برابر واحد‌های تجاری موردنیاز در تهران ساخته شده است. از این رو در شمال و جنوب شهر بسیاری از صاحبان واحدهای تجاری به‌شدت از وضعیت بازار و ورشکستگی گله‌مند هستند.

 تبدیل اقتصاد شهری به اقتصاد مردمی

نجفی خاطرنشان کرد: بارگذاری در شهر تهران و به‌خصوص در بخش تجاری بیش از طرح جامع و تفصیلی انجام شده و علت آن نیز وجود درآمد‌های کلان در بخش تجاری برای صدور مجوز است. حتی بخش عمده‌یی از ساخت و سازهایی که در تهران انجام می‌شود، عوارضی به شهرداری پرداخت نمی‌کنند چراکه حجم زیادی از ساخت و ساز‌ها در بافت فرسوده قرار دارد و براساس مصوبه شورای اسلامی شهر تهران عوارضی از واحد‌های واقع در بافت فرسوده دریافت نمی‌شود. البته مردم در بافت فرسوده نیز عمدتا مستضعف هستند و تصمیم درست همین است که به این افراد کمک کنیم. شهردار تهران ادامه داد: بخش دوم ساخت و سازها مربوط به پیش‌فروش تراکم‌ها و هولوگرام‌هاست. بنابراین افرادی که برای ساخت و ساز جدید و دریافت پروانه به شهرداری مراجعه می‌کنند به جای اینکه به شهرداری پول پرداخت کنند از هولوگرام‌ها با تخفیف زیاد خریداری کرده و به شهرداری هولوگرام‌ها را می‌دهند. در نتیجه حتی اگر رونقی در ساخت و ساز شهر تهران ایجاد کنیم مقدار زیادی از این ساخت و ساز‌ها عایدی مالی را نصیب شهر تهران نخواهد کرد.

 بدهی 30 هزار میلیاردی شهرداری

نجفی در بخش دیگری از سخنان خود به بدهی‌های شهرداری تهران اشاره کرد و گفت: در مجموع تاکنون حدود 30 هزار و 500 میلیارد تومان بدهی‌های شهرداری تهران شناسایی شده است. در این زمینه شهرداری تهران 18 هزار و 500 میلیارد تومان بدهی بانکی دارد که از این رقم 13 هزار و 500 میلیارد تومان مربوط به بدهی شهرداری تهران به بانک شهر است. همچنین 9هزار میلیارد تومان بدهی به پیمانکارانی وجود دارد که کار خود را انجام داده‌اند و صورت وضعیت شده است اما پول آنها پرداخت نشده است. حدود 3 هزار میلیارد تومان نیز مطالبات جسته و گریخته‌یی است که تاکنون شناسایی شده و احتمال افزایش این رقم وجود دارد. شهردار تهران مبالغ مورد نیاز برای تکمیل پروژه‌های نیمه‌تمام شهرداری به قیمت سال 96 را برابر با  22 هزار و 500 میلیارد تومان عنوان کرد و گفت: با احتساب پروژه‌های نیمه‌تمام و بدهی 30 هزار و  500 میلیارد تومانی می‌توان گفت شهرداری تهران 53هزار میلیارد تومان بدهی قطعی و پروژه نیمه‌تمام دارد که این رقم بیش از سه برابر بودجه یک سال شهرداری را شامل می‌شود.

 سهم عادلانه از مالیات بر ارزش افزوده

شهردار تهران در تشریح دیگر منابع پایدار شهر تهران بر ضرورت وجود سهم عادلانه از مالیات بر ارزش افزوده تاکید کرد و گفت: در جریان تصویب قانون بودجه، ماده‌یی توسط مجلس شورای اسلامی گنجانده شد که براساس آن سهم شهرها از محل مالیات بر ارزش افزوده کاهش پیدا کرد. به‌دنبال تصویب این ماده حدود 2 هزار میلیارد تومان از سهم شهرداری تهران از مالیات بر ارزش افزوده در سال جاری کاهش پیدا کرده این در حالی است که این فرمول غیر عادلانه است. نجفی ادامه داد: براساس مصوبه مجلس مالیات بر ارزش افزوده به صورت 30 به 70 بین روستاها و شهرها توزیع خواهد شد این در حالی است که در شهر تهران تنها 6‌درصد روستایی داریم، به این ترتیب به 6‌درصد جمعیت حدود 30‌درصد از درآمد را تخصیص می‌دهیم. این در حالی است که ممکن است حتی در بسیاری از روستاها طرحی نباشد که مطابق با این درآمد انبوه نیاز به اجرایی شدن آن وجود داشته باشد.

نجفی تاکید کرد: با توجه به وضعیت فعلی دولت ما درخواست دریافت کمک از دولت برای اداره کلان‌شهرها را نداریم بلکه ضروری است ردیف‌هایی که در قانون برای شهرداری در نظر گرفته شده و حق شهرداری‌ها محسوب می‌شود، پرداخت شود. نجفی در ادامه به تشریح سرانه هزینه شهروندان تهرانی پرداخت و گفت: در سال 96 برای هر شهروند 2میلیون تومان و برای هر خانوار 6 میلیون و  100 هزار تومان هزینه می‌کنیم، اما در مقابل رقمی که از درآمدهای پایدار کسب می‌کنیم با این هزینه‌ها اختلاف زیادی دارد، چراکه براساس بودجه سال 95 و با احتساب رقم مالیات بر ارزش افزوده سهم هر شهروند از درآمد پایدار شهرداری 592 هزار تومان بوده که این رقم در سال 96 و با کاهش سهم شهرداری تهران از مالیات بر ارزش افزوده به  425 هزار تومان به ازای هر شهروند (حدود یک‌میلیون و 600 هزار تومان اختلاف با میزان درآمدهای شهرداری به ازای هر شهروند) رسیده است. وی در ادامه به بیان انتظارات خود از مجلس شورای اسلامی پرداخت و گفت: در حال حاضر ضروری است برای سهم کلان‌شهرها از مالیات بر ارزش افزوده بررسی مجدد صورت گیرد، در کنار آن مجلس شورای اسلامی موضوع برداشت 2 میلیارد دلار از صندوق ذخیره ارزی برای توسعه حمل و نقل عمومی و ریلی را به تصویب رساند که هم‌اکنون پیشنهاد می‌کنیم در بودجه سال 1397 احیا شود.