حال کارگزاری‌ها خوب نیست

گروه بورس  مسعود کریمی

رییس سازمان بورس و اوراق بهادار تهران در تازه‌ترین اظهارنظر‌‌های خود از تعداد کارگزاری‌های موجود بازار سرمایه حمایت کرده است که این نکته قابل ملاحظه نشان‌دهنده عمق کم بازار سرمایه ایران نسبت به سایر بازار‌‌های مالی دنیاست، چراکه مجموع ارزش بورس و فرابورس در ایران حدود 400هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود که این رقم در مقایسه با سایر بازار‌‌های مالی در جهان بسیار اندک است. از همین رو، باتوجه به اینکه تعداد 108 کارگزاری برای بورس کشور کفایت می‌کند، اما بررسی‌ها نشان می‌دهد که وضعیت این صنعت در کلیت اقتصاد به‌دلیل هزینه‌های بسیار زیاد آن، مساعد و مطلوب نیست. در عین حال، برخی از این شرکت‌های کارگزاری ‌باید در راستای بقای خود هم که شده با یکدیگر ادغام شوند تا بتوانند خدمات متنوع‌تر و بهتری را به مشتریان خود ارائه دهند. بر این اساس «تعادل» در گفت‌وگو با هاشم باروتی و محمد دارستانی کارشناسان ارشد بازار سرمایه، به چرایی وضعیت نابسامان کارگزاری‌ها، بررسی شرایط فعلی این صنعت، چگونگی استفاده از پتانسیل‌ها و قرار گرفتن ‌آنها در شرایط بهتر پرداخته است که در ادامه ‌می‌خوانید.

  تعداد کارگزاری‌ها کافی است

در این رابطه، رییس سازمان بورس در پاسخ به این سوال که آیا صنعت کارگزاری در ایران نباید رقابتی شود؟ می‌گوید: تعداد ۱۰۸ کارگزاری که در ایران وجود دارد، کافی است و با افزایش شعب آنها باید این رقابت به وجود‌ آید. شاپور محمدی در پاسخ به اینکه اگر کسی بخواهد خارج از سیستم کارگزاری‌های موجود، وارد صنعت کارگزاری شود، تکلیف چیست؟ گفت: دنیا به سمت آنلاین شدن معاملات می‌رود و صنعت کارگزاری از لحاظ مشاوره می‌تواند به شکل‌های مختلف خدمت‌رسانی کند. اینکه آیا این صنعت برای افراد مختلف جذابیت دارد یا خیر، باید گفت باتوجه به اینکه حجم معاملات در کشور نسبتا پایین است، کارگزاری‌های موجود مجبورند فعلا تحمل کنند تا سودآور باشند. وی ادامه داد: اگر کارگزاری تشکیل شود و عملکردش موفق نباشد، ریسک سیستماتیک برای کشور ایجاد می‌کند. موضوع کارگزاری مانند بانک است و باید مراقبت‌های ویژه داشته باشد. اگر یک کارگزاری با تعداد زیادی از مشترکان دچار مشکل شود، باعث ایجاد ریسک سیستماتیک می‌شود. محمدی در پاسخ به سوالی درباره مشکلات سرمایه‌گذاران خارجی برای ورود به بازارهای مالی ایران، به ایسنا، گفت: جز بحث نقل و انتقال پول، موضوع حساب متولی یا کاستودین می‌تواند به ورود سرمایه‌گذار خارجی به ایران کمک کند. در حال حاضر کارگزاری‌ها به هلدینگ خدمات مالی تبدیل شده‌اند و این کمک خواهد کرد که ما موضوع کاستودین را برای‌شان تعریف کنیم.

وی ادامه داد: با بانک‌ها صحبت کرده‌ایم تا از طریق شعب خارجی سرمایه‌گذار خارجی جذب کنند و موضوع حساب متولی را خود بانک‌ها عهده‌دار شوند و شعب خارجی آنها نقطه اتصال ما با سرمایه‌گذار خارجی خواهد بود. رییس سازمان بورس و اوراق بهادار اضافه کرد: تنظیم صورت‌های مالی شرکت‌ها به روش گزارشگری مالی بین‌المللی از دیگر موضوعاتی است که برای سرمایه‌گذاران خارجی مهم است و طی یک سال گذشته سازمان بورس به این سمت رفته است.

  خدمات متنوع‌ به‌جای تخفیفات بی‌فایده

باتوجه به موضوعات مطرح شده، هاشم باروتی کارشناس ارشد بازار سرمایه درخصوص وضعیت و تعداد کارگزاری‌ها عنوان کرد: تعداد کارگزاری‌‌ها نسبت به حجم فعلی بازار زیاد است.

وی خاطرنشان کرد: ‌باید سیاست‌هایی در رابطه با میزان افزایش سهم بازار درنظر گرفته شود چراکه متاسفانه در حال حاضر شاهد برخی رقابت‌‌ها در سطح بازار و بین کارگزاری‌ها هستیم که خیلی منطقی ارزیابی نمی‌شوند. این تحلیلگر بازار سرمایه اذعان کرد: برخی از این رقابت‌‌‌ها در حوزه تخفیفات و... قرار می‌گیرند. وی افزود: یکسری دستورالعمل‌‌هایی را کانون کارگزاران در حوزه تخفیفات تدوین کرده است که متاسفانه این موضوع توسط شرکت‌های کارگزاری اجرایی نمی‌شود و باعث ایجاد رقابتی منفی در بین آنها شده است. هاشم باروتی ابراز داشت: باتوجه به صورت‌های مالی موجود، مشاهده می‌شود که بیش از 70درصد کارگزاری‌ها در زیان قرار دارند و از لحاظ درآمدزایی، در حال حاضر صنعت کارگزاری وضعیت مطلوبی ندارد. این کارشناس ارشد بازار سرمایه بیان کرد: کارگزاری‌ها برای اینکه بتوانند هزینه‌های خود را جبران کنند اقدام به فعالیت‌‌هایی می‌کنند که عملا به ضرر این صنعت خواهد بود.

وی در پاسخ به وضعیت ادغام شرکت‌های کارگزاری نیز گفت: بحث ادغام و افزایش سرمایه‌ کارگزاری‌ها در سازمان بورس از زمان آقای صالح‌آبادی مطرح بود. در همین حال، در شرایط فعلی موضوع افزایش سرمایه در دستور کار قرار گرفته و شرکت کارگزاری‌‌ای که توانایی افزایش سرمایه نداشته باشد ‌باید یا واگذار شود یا با دیگر شرکت‌های کارگزاری ادغام شود.

هاشم باروتی درباره رقابتی شدن صنعت کارگزاری نیز عنوان کرد: هر صنعتی باید به سمت رقابتی شدن حرکت کند اما این موضوع بستگی دارد که در نهایت چیزی برای صنعت باقی خواهد ماند یا خیر. وی تصریح کرد: کارگزاری‌ها به‌جای حرکت به سمت ارائه خدمات متنوع‌ و گسترده به مشتریان، متاسفانه در حال حاضر پتانسیل‌های خود را فقط در حوزه ارائه تخفیفات به مشتریان در راستای کسب رضایت آنها به‌کار گرفته‌اند.

درنهایت این موضوع منجر به این می‌شود که این صنعت در آینده نتواند به وظایفی که برعهده دارد به خوبی عمل کند.

این تحلیلگر بازار سرمایه اذعان داشت: 108 کارگزاری در بازار سرمایه وجود دارد که حدود نصف بازار با 10 کارگزاری اول فعالیت‌‌های خود را انجام می‌دهند. این در حالی است که سایر کارگزاری‌ها عملا نمی‌توانند فعالیت‌ قابل‌توجهی در بازار داشته باشند.

این کارشناس ارشد بازار سرمایه گفت: تحمیل برخی مسائل، هزینه مکان کارگزاری‌ها، سیستم‌های نگهداری، پشتیبانی و نرم‌افزار‌ها، استخدام برخی نیرو‌‌هایی که عملا نیازی به حضور آنها در شرکت‌های کارگزاری‌ها وجود ندارد و... از جمله هزینه‌هایی است که باعث شده بار زیادی به صنعت کارگزاری تحمیل شود. باروتی تاکید کرد: موضوع تخفیفات بسیار جدی است. این در حالی است که کارگزاری‌ها برای حفظ مشتریان خود ریسک دریافت اعتبار را می‌پذیرند که این ریسک درنهایت باعث می‌شود که اکثر شرکت‌های کارگزاری نتوانند اعتباری را که از بانک‌ها دریافت کرده‌اند به موقع تسویه کنند.

  ادغام و ایجاد هم‌افزایی

در سویی دیگر، محمد دارستانی کارشناس ارشد بازار سرمایه درباره تعداد کارگزاری‌های موجود اذعان داشت: باتوجه به عمق کم بازار، تعداد فعلی شرکت‌های کارگزاری کافی است. در همین حال، در صورت افزایش عمق بازار ‌باید تعداد کارگزاری‌ها هم متناسب با آن افزایش پیدا کند. این تحلیلگر بازار سرمایه درخصوص وضعیت شرکت‌های کارگزاری عنوان کرد: شرکت‌‌های کارگزاری از لحاظ سودآوری در شرایط مطلوبی قرار ندارند. این در حالی است که در صورت رتبه‌‌بندی، شرکت‌های کارگزاری‌ از منظر سهم بازار، شرکت‌هایی که در نیمه پایینی جدول قرار می‌گیرند شرایط مناسبی را سپری نمی‌کنند. وی خاطرنشان کرد: در شرایط رکودی همانند وضعیت فعلی که حجم بازار هم پایین است، ادغام شرکت‌‌های کارگزاری می‌تواند هزینه‌ها‌ را کاهش دهد. در همین حال، در بحث ادغام، هزینه‌های ثابت شرکت‌های کارگزاری هم کاهش پیدا خواهد کرد. وی افزود: از سویی، در صورت ادغام مشتریان و پتانسیل‌ها، کارگزاری‌ها هم می‌توانند هم‌افزایی ایجاد کنند.

محمد دارستانی بیان کرد: رقابتی شدن کارگزاری‌ها منوط به این امر است که ورود و خروج به این صنعت تسهیل شود. این در حالی است که در شرایط فعلی این مهم دشوار است و فضای رقابتی خیلی وجود ندارد. این کارشناس ارشد بازار سرمایه ابراز کرد: کارگزاری‌ها برای اینکه بتوانند پست‌های درآمدی خود را توسعه دهند و کم‌ریسک کنند به سمت درآمد‌هایی حرکت می‌کنند که این‌گونه درآمد‌ها کارمزدی نیستند (همانند ایجاد صندوق‌های سرمایه‌گذاری، نوشتن نرم‌افزار‌های آنلاین، پذیرفتن سمت در صندوق‌ها و...). وی عنوان کرد: در حال حاضر، رقابت‌‌ها بیشتر در پست‌‌های درآمدی کارگزاری‌ها رخ می‌دهد. این تحلیلگر بازار سرمایه خاطرنشان کرد: میانگین معاملات بازار در روز حدود 130 تا 140 میلیارد تومان است که این موضوع نشان‌دهنده عمق کم بازار است. اما در صورتی که به رقم‌هایی بیشتر برسیم ضرورت افزایش تعداد این شرکت‌ها احساس خواهد شد.