رتبه‌بندی‌های عجیب برای تضعیف اتاق‌های مشترک
گروه تشکل‌ها
زمستان ۹۴ دستور اتاق بازرگانی ایران مبنی‌بر لزوم تغییر اساسنامه اتاق‌های مشترک با واکنش تند این اتاق‌ها همراه شد.
در آن تاریخ مسعود دانشمند، رییس اتاق بازرگانی مشترک ایران و امارات در مصاحبه‌یی با «تعادل» اعلام کرد که اتاق بازرگانی ایران ارباب اتاق‌های مشترک نیست و نمی‌توان بین این دو رابطه رییس و مرئوسی تصور کرد. این اختلاف به جلساتی درباره اساسنامه‌های جدید منجر شد که با استعفای رییس اتاق چند ماهی به تعویق افتاد. در نهایت با تغییر بندهایی اتاق‌های مشترک با اتاق بازرگانی به توافق رسیدند هر چند که هنوز اختلافاتی بر سر اساسنامه وجود داشت. به‌‌دلیل همین اختلافات بعضی اتاق‌ها تا روشن شدن کامل ماجرا حاضر به برگزاری مجامع نشدند و بالاخره در پاییز ۹۶ شاهد برگزاری مجامع بودیم.
با این وجود حال که اکثر اتاق‌های مشترک حاضر به همکاری برای جلوگیری از اختلاف بیشتر شده‌اند، رونمایی از مدل محاسبه امتیاز اتاق‌ها دوباره اختلاف را گسترش داد. این مدل بیش از آنکه به ارزیابی اتاق‌ها بپردازد برای تقویت اتاق‌هایی که درخصوص اساسنامه و تغییرات با اتاق ایران همکاری کرده‌اند، شکل گرفته است و در مقابل شاهد تضعیف اتاق‌هایی هستیم که حاضر به قبول بدون چون و چرای برنامه‌های اتاق ایران نشدند.
رتبه‌بندی عجیب اتاق‌های مشترک
نتایج این رتبه‌بندی برخلاف انتظار بسیاری بود. اتاق‌هایی که از نظر تعداد اعضا، فعالیت و توان مالی در سطح بالاتری قرار داشتند، رتبه‌های متوسط و حتی ضعیف گرفتند و در مقابل اتاق‌هایی که چندان خبری از آنها نمی‌شنویم در رتبه‌هایی قوی قرار گرفتند.
برای مثال اتاق چین با تعداد بسیاری عضو و حجم بالای تجارت پایین‌تر از اتاق‌هایی همچون اتاق قزاقستان، عمان، اوکراین و سوییس قرار گرفت. اتاق کره جنوبی که اتاقی نسبتا تازه تاسیس است و اتاق ارمنستان که کمتر درباره آن می‌شنویم بالاتر از اتاق عراق، روسیه، ایتالیا، استرالیا، هند و امارات قرار گرفت. این درحالی است که فعالیت‌های زیادی در اتاق عراق و ایتالیا درحال انجام است. نگاهی به علت این نتایج و نحوه رتبه‌بندی ۲مساله را به خوبی نشان می‌دهد. اول اینکه معیارهای به کار گرفته شده برای رتبه‌بندی اتاق‌های مشترک بیشتر براساس همکاری با اتاق ایران بوده و دومین مساله این است در جاهایی که اتاق قادر به احراز نمره و عملکرد اتاق مشترک نبوده به جای درخواست مدارک و اسناد از اتاق مشترک اقدام به دادن هیچ نمره‌یی بابت پارامتر مورد نظر کرده است.
تشویق برای اساسنامه
مهم‌ترین مشکلی که اتاق‌های مشترک با اتاق ایران داشته‌اند درباره اساسنامه بود. این اساسنامه دارای ایرادات بی‌شماری بود و اتاق‌های مشترک تا زمان تغییر در اساسنامه حاضر به تصویب آن نبودند.
بر همین اساس شاهد تاخیر چندین ماهه در تصویب این اساسنامه از سوی اتاق‌هایی بودیم که به فعالیت تشکل خود اهمیت می‌دادند.
این رتبه‌بندی برای اتاق‌هایی که حاضر شدند نظر اتاق ایران مبنی بر تغییر اساسنامه را بی‌چون و چرا بپذیرند، نمره ۱۰۰۰ را محاسبه کرده است. اهمیت این نمره زمانی مشخص می‌شود که ببینیم ۳ اتاق اول براساس این رتبه‌بندی تنها ۳هزار امتیاز داشته‌اند که هزار امتیاز آن برای تصویب اساسنامه بوده است. وزنی که برای این بند در نظر گرفته شده به حدی زیاد است که اتاق‌هایی که فاقد عملکرد دیگری بوده‌اند تنها براساس تصویب همین اساسنامه در رتبه‌های متوسط قرار می‌گرفتند. در مقابل اتاق‌هایی که عملکرد فوق‌العاده‌یی در بقیه بندها داشته‌اند در رتبه‌های پایین‌تری قرار گرفتند.
برای مثال تنها در صورت حذف همین بند، اتاق ایران و چین در رتبه اول اتاق‌های مشترک قرار می‌گرفت و اتاق عراق به جای اتاق یازدهم اتاق پنجم بود و اتاق‌هایی همچون انگلستان و ایتالیا در رتبه‌هایی منطقی‌تر قرار می‌گرفتند. با این وجود حتی با حذف این مورد هم این رتبه‌بندی نمی‌توانست وضعیت اتاق‌های مشترک را به درستی نشان دهد.
نگاهی به معیارهای مورد نظر
در سایر معیارها ۲ ایراد اساسی به چشم می‌خورد. اول در ارزش‌گذاری برای معیارها و دوم در نوع تعیین نمره هر اتاق در هر معیار. همین دو مساله این رتبه‌بندی را با چالش زیادی روبه‌رو کرده است. در موارد بسیاری اتاق‌ها دارای جلسات منظم، ایجاد و فعالیت کمیسیون‌ها و اطلاع‌رسانی منظم بوده‌اند اما به دلیل اینکه اتاق ایران در جریان مساله قرار نگرفته است به این اتاق‌ها هیچ نمره‌یی تعلق نگرفته است.
از سوی دیگر معیارهایی به عنوان شاخص سنجش عملکرد در نظر گرفته شده‌اند که اصولا در اختیار اتاق نیست و به سطح روابط تجاری و سیاسی دو کشور بستگی دارد. در حقیقت مسائل دیگری که بر عملکرد اتاق اثرگذار است در این رتبه‌بندی در نظر گرفته نشده است. با این وجود باز هم اعمال سلیقه در نمره‌دهی به اتاق‌ها کاملا در این رتبه‌بندی دیده می‌شود. در بسیاری از پارامترها معیار نمره‌دهی سطح همکاری با اتاق ایران بوده که طبیعتا برای اتاق‌هایی که به صورت مستقل عمل می‌کنند، نمره‌یی در نظر گرفته نشده است.
اعتراضات به رتبه‌بندی ناعادلانه
هر چند قرار نبود این رتبه‌بندی در اختیار اتاق‌های مشترک قرار گیرد اما اکثر اتاق‌ها از این رتبه‌بندی و نتایج آن مطلع شدند و این مساله انتقادهای زیادی به همراه داشت، انتقادهایی که به نظر می‌رسد بعد از تعطیلات بسیار گسترده خواهد شد. سیدحمید حسینی، دبیرکل اتاق ایران و عراق در روزنوشت‌هایش نوشت:
چهارشنبه نتایج مقدماتی ارزیابی عملکرد و رتبه‌بندی اتاق‌های مشترک منتشر شد و اعتراضات زیادی به همراه داشت زیرا عملکرد اتاق در رابطه با حل چالش‌های اعضا، میزان افزایش صادرات، حضور در مراکز تصمیم‌سازی و تصمیم‌گیری، فعال بودن جلسات کمیسیون‌ها سنجیده نشده بود و تمرکز بر همکاری با امور بین‌الملل اتاق ایران و تشریفات اداری و نامه‌نگاری گذاشته شده بود و به خاطر برگزار نشدن به موقع مجمع اتاق، هزار امتیاز از اتاق مشترک ایران و عراق کم کرده بودند و رتبه ما را در سطح اتاق‌های مشترک معمولی قرار داده بودند که برایم غیرقابل قبول و پذیرش بود و به تندی اعتراض کردم، مقرر شد که در هفته آینده به این موارد رسیدگی و اشتباهات را اصلاح کنند.
سیاست تضعیف اتاق‌های منتقد
به نظر می‌رسد به دلیل ایستادگی اتاق‌های مشترک در مقابل تغییرات اجباری از سوی اتاق ایران، سیاست تضعیف اتاق‌های منتقد در پیش گرفته شده است. براساس همین رتبه‌بندی‌ها بودجه اتاق‌های مشترک تخصیص پیدا خواهد کرد و با تضعیف مالی و اعتباری اتاق‌های مشترک منتقد عملا اتاق‌های بله قربان‌گو و نزدیک به اتاق ایران تقویت خواهند شد. طبیعتا چنین سیاستی به هیچ وجه به سود سیستم تشکلی اتاق‌های بازرگانی نخواهد بود و لزوم یک تغییر جدی در بحث نگاه به اتاق‌های مشترک به چشم می‌خورد.
