5 ضلعی از یاد رفته رونق بازار مسکن
گروه راه و شهرسازی زهره علامی
«راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان کشور»، «برنامه‌ریزی برای حوزه زمین»، «آمار پیشرفت واحدهای مسکن مهر سراسر کشور»، «پیشرفت در بازسازی بافت‌های فرسوده کلان‌شهرها» و «اجرای طرح جامع مسکن» 5 اقدامی است که انتظار می‌رفت در دولت دوازدهم تحقق می‌یافت و در گزارش عملکرد 100روزه وزارت راه و شهرسازی ثبت می‌شد اما متاسفانه چنین نشده است.
در گزارش یاد شده نه تنها به رشد منفی و اهداف محقق نشده اشاره‌یی نشده بلکه برخی اقداماتی که از سوی نهادهای دیگر ازجمله بنیاد مستضعفان انجام شده بود به این وزاتخانه نسبت داده شده است همچنین رصد 25بند این گزارش که به دو حوزه سخت‌افزاری و نرم‌افزاری تقسیم شده‌اند حاکی از آن است که در بخش مسکن که 7بند را به خود اختصاص داده به روند پیشرفت مسکن مهر، افزایش رقم تسهیلات پرداختی برای خرید مسکن طی روزهای گذشته و... اشاره‌یی نشده است. فرهاد بیضایی، مدیرگروه سیاست‌گذاری مسکن دانشگاه علم و صنعت درباره گزارش عملکرد منتشر شده از سوی وزارت راه و شهرسازی به «تعادل» می‌گوید: بندهای مسکنی این گزارش بیشتر مربوط به اقداماتی می‌شود که از سوی نهادهای دیگر انجام شده به عنوان نمونه بند مربوط به بهسازی، تکمیل و تحویل ۳۶۰واحد مسکونی به خانوارهای دارای حداقل دو معلول از سوی بنیاد مستضعفان انجام شده و در حیطه اختیار وزارت راه و شهرسازی نیست. بیضایی می‌افزاید: تنها آمار قابل توجه این گزارش به ساخت 20هزار واحد مسکن روستایی بازمی‌گردد که سوال این است درحالی که بانک‌ها تسهیلاتی در این زمینه نداده‌اند، این واحدها چگونه احداث شده‌اند در واقع باید چگونگی انجام مراحل اتمام و ساخت این تعداد واحد مسکونی روستایی شفاف‌سازی شود زیرا اتمام این تعداد واحد مسکونی طی 100روز تقریبا غیرممکن است.
اقداماتی که باید انجام می شد اما نشد
او ادامه می‌دهد: با وجود اینکه به پایان سال 96 نزدیک می‌شویم اما اقدامات بسیاری باید از سوی وزارت راه و شهرسازی در بخش مسکن انجام می‌شد که متاسفانه اقدام موثری از سوی این وزارتخانه صورت نگرفته است. مهم‌ترین اقدامی که باید انجام می‌شد، راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان کشور بود که باید تا سال 94 به پایان می‌رسید اما با وجود گذشت دو سال همچنان هیچ خروجی از این سامانه نداشته‌ایم و در گزارش عملکرد 100روزه وزارت راه و شهرسازی هم به آن اشاره نشده است.
به گفته این کارشناس ارشد حوزه مسکن باید راه‌اندازی سامانه املاک و اسکان کشور در اولویت اقدامات وزارت راه و شهرسازی قرار گیرد زیرا دریافت تمام مالیات‌های حوزه مسکن بستگی مستقیم به راه‌اندازی این سامانه دارد.
بیضایی اظهار می‌کند: اقدام دیگری که باید از سوی وزارت راه و شهرسازی جدی گرفته می‌شد مربوط به برنامه‌ریزی در بخش زمین است که خوشبختانه به تازگی تعدادی از مسوولان این وزارتخانه به نبود برنامه و سیاست مشخص در این حوزه اشاره کرده‌اند اما تاکنون برنامه عملی مشخصی درباره زمین منتشر نشده که همین موضوع صدمات بسیاری را به بخش مسکن وارد کرده است. او بیان می‌کند: وزارت راه و شهرسازی می‌توانست طی 100روزه گذشته سیاست مشخصی در زمینه زمین تدوین و اجرایی کند که متاسفانه چنین اقدامی انجام نشد.
او افزود: کم کاری دیگری که از سوی وزارت راه و شهرسازی در بخش مسکن مشاهده می‌شود مربوط به بافت فرسوده است در واقع باید در دولت گذشته روند مناسب‌تری را طی می‌کرد اما نگاهی به گزارش 100روزه، بهسازی و نوسازی بافت فرسوده همچنان در مرحله تدوین برنامه است. این فعال حوزه مسکن با اشاره به تدوین برنامه برای بهسازی و نوسازی بافت فرسوده طی سال 96 می‌گوید: با وجود تاخیر در ارائه برنامه در این زمینه نباید در انتظار بهبود شرایط این بافت‌ها در سال جاری و سال آینده باشیم.
بیضایی اضافه می‌کند: در گزارش100روزه، آماری درباره وضعیت پیشرفت مسکن مهر استان‌های مختلف منتشر نشده است البته ناگفته نماند که از انتشار آمار کلی درباره مسکن مهر هم باید اجتناب کرد.
او تصریح می‌کند: اقدام خاصی از زمان آغاز به کار دولت دوازدهم در حوزه مسکن انجام نشده در واقع وزارت راه و شهرسازی، تغییر رویکردی در استراتژی خود ایجاد نکرده و سیاست‌های دولت یازدهم همچنان ادامه دارد در دولت گذشته شاهد عقب افتادگی در بخش مسکن با ارائه طرح جامع مسکن بودیم درحالی که هیچ کدام از مفاد این برنامه اجرایی نشد.
بافت فرسوده به جای طرح جامع مسکن
مدیر گروه سیاست‌گذاری بخش مسکن دانشگاه علم و صنعت معتقد است که در 4سال آینده قرار است بهسازی و نوسازی بافت‌های فرسوده جای تهیه و تدوین طرح جامع مسکن را بگیرد یعنی آنچنان که در دولت یازدهم بر طرح جامع مسکن تاکید شد در این دوره بافت فرسوده حرف اول را می‌زند و قرار است طی 4سال آینده تدوین برنامه برای بافت‌های فرسوده در اولویت قرار بگیرد و پس از پایان دولت دوازدهم شاهد ارائه دو بسته اجرا نشده بافت‌های فرسوده و طرح جامع مسکن باشیم.
بیضایی می‌گوید: در واقع اقدامی عملی و جدی طی 100روز گذشته در بخش مسکن انجام نشده دلیل آن هم این است که فکر یا اراده‌یی برای بهبود بخش مسکن وجود ندارد و درحالی که باید طرح جامع مسکن اجرایی شود، قرار است برنامه دیگری درباره بافت‌های فرسوده تدوین شود و مشخص نیست که طرح مسکن آیا اجرایی می‌شود یا خبر؟
مغفول ماندن بافت فرسوده و عرضه زمین
او درباره تسهیلات جدید بخش مسکن و پرداخت وام 90و 140میلیون تومانی به خریداران تصریح می‌کند: به پرداخت این وام در گزارش عملکرد 100روزه وزارت راه و شهرسازی اشاره نشده که علت آن این است که ارائه تسهیلات مسکن در حیطه بانک ارائه شده است البته سیاست‌های تسهیلاتی وزارت راه و شهرسازی در دولت دوازدهم همچنان دولت یازدهم تناسبی با شرایط اقتصادی خانوار، کشور و بانک مسکن ندارد و همه این عوامل موجب شده که افزایش تسهیلات، کمکی به رونق بخش مسکن نکند ضمن اینکه مشکل سپرده‌گذاری همچنان باقی است و اقساط بالای این تسهیلات از توان اقتصادی خانوار خارج است و بانک مسکن توان تامین مابه‌التفاوت سود و اقتصادی کردن صندوق را ندارد و این موضوع موجب اضافه برداشت بانک مسکن از بانک مرکزی می‌شود.
این کارشناس ارشد حوزه مسکن می‌افزاید: تاکنون هم مابه‌التفاوت سود این تسهیلات از دریافتی‌های مسکن مهر پرداخت شده و به جای هزینه‌کرد این منابع برای پیشبرد مسکن مهر اما این منابع برای پرداخت تسهیلات هزینه شده‌اند.
بیضایی ادامه می‌دهد: وزارت راه و شهرسازی طی 100روز گذشته می‌توانست در حوزه بافت فرسوده و عرضه زمین حضور جدی‌تری داشته باشد، عرضه زمین مهم‌ترین محرک برای تولید مسکن محسوب می‌شود اما به دلیل عدم اشراف مسوولان به حوزه مسکن و با این ادعا که تولید مسکن طی سال‌های گذشته بالا بوده است، عرضه زمین متوقف شد و همین موضوع بدترین ضربه را به ساخت و‌ساز مسکن زد و هم‌اکنون کارخانه‌های فولاد و سیمان زیان‌ده هستند و تاثیری منفی بر رقم نرخ رشد اقتصادی داشته است.
به گفته او، مشکل مسکن همچنان در شهرهای کوچک، متوسط و روستایی به قوت خود باقی است و وزارت راه و شهرسازی نباید سیاست‌های زمین را در این شهرها متوقف می‌کرد در کلان‌شهرها هم باید نوسازی بافت فرسوده اجرایی می‌شد و سیاست‌های اشتباه از سال 76 تاکنون در این بافت‌ها موجب شده که بخش خصوصی ورود گسترده‌یی نداشته باشد و نیاز کشور در زمینه بهسازی این بافت تامین نشود.
مدیر گروه سیاست‌گذاری مسکن دانشگاه علم و صنعت، روش احیای محله به محله را مناسب‌تر از نوسازی پلاک به پلاک در بافت فرسوده می‌داند و می‌گوید: در روش نخست، بخش خصوصی به دلیل بازگشت سرمایه بهتر انگیزه بیشتری دارد و پیشنهاد می‌شود که این روش از این پس اجرایی شود.
اقدامات مسکنی دولت طی 100 روز
احداث مسکن روستایی به تعداد ۲۰۰۰۰ واحد
ارائه برنامه مسکن در حوزه بافت‌های نابسامان در ۱۱فعالیت به همراه ابزارهای مورد نیاز به سازمان برنامه و بودجه و بانک مرکزی
تهیه برنامه مشترک ستاد ملی بازآفرینی و شورای عالی معماری و شهرسازی
تصویب اساسنامه شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به سازمان بازآفرینی و توسعه شهری ایران در کمیسیون اصلی دولت
تدوین برنامه عملیاتی اقدام مشترک برای کنشگران محلات هدف بازآفرینی(۲۷۰۰محله برای ۱۰سال) و ارائه در ستاد ملی بازآفرینی بهسازی، تکمیل و تحویل ۳۶۰واحد مسکونی به خانوارهای دارای حداقل دو معلول پیگیری ساخت معادل ۲۵۰واحد مسکونی در اراضی واگذار شده طبق تفاهمنامه منعقده با خیرین واگذاری معادل ۵۰۰ واحد مسکونی برای اقشار ویژه.
