لغو امتیاز دارسی در مجلس

تصمیم دولت برای الغای پیمان دارسی در مجلس شورای ملی تصویب شد.

قرارداد دارسی یا امتیازنامه دارسی قراردادی است که ویلیام ناکس دارسی در سال ۱۹۰۱ با دولت ایران امضا کرد تا به اکتشاف و استخراج نفت در ایران بپردازد. از طرف ایران مظفرالدین‌شاه، امین‌السلطان، میرزا نصرالله مشیرالدوله و مهندس‌الممالک (نظام‌الدین غفاری) قرارداد را امضا کردند.

شرکت نفت دارسی، پس از هفت سال، سرانجام در ۲۶ مه ۱۹۰۸ میلادی در منطقه مسجدسلیمان به نفت رسید.

دارسی پس از عقد قرارداد جشن گرفت و به مقام‌های انگلیسی پاداش داد. در این قرارداد قید شده بود که پس از ۲سال، شرکت یا شرکت‌هایی تاسیس کند که به بهره‌برداری نفت کمک کنند یا ۱۶درصد به‌عنوان حق‌الامتیاز به دولت ایران بدهد. در این امتیاز به دارسی اجازه داده شده بود که از پرداخت هرگونه مالیات معاف باشد. دارسی برای تقدیر از مقام‌های سیاسی ایران ۳۰هزار سهم به مظفرالدین‌شاه، ۱۰هزار سهم به اتابک اعظم، ۵هزار سهم به وزیر معادن و ۵هزار سهم نیز به میرزا حسن‌خان مشیرالدوله، وزیر امور خارجه ایران داد.

روزگار اما به نفع دارسی حرکت نمی‌کرد و برخی رویدادهای جهانی موجب ورود دولت انگلستان به صنعت نفت ایران شد و شرکت نفت انگلیس و ایران تاسیس و همه سهم دارسی خریداری شد. چند وقت بعد این شرکت نام ویلیام ناکس دارسی را از آگهی‌های تجاری که برای فروش سهام چاپ کرده بود نیز حذف کرد.

ارزش سهام دارسی در آن روزها ۹۰۰هزار پوند -معادل ۶۰میلیون دلار- بود و روزی که قرارداد فروش سهام خود را امضا می‌کرد، گفت: «احساس می‌کنم سند فروش فرزندم را امضا می‌کنم.» ویلیام ناکس دارسی حتی در انگلستان نیز چهره مشهور و مطرحی نبود، اما با عقد پیمان نفتی با شاهان قاجار شهرت و آوازه‌یی بلند پیدا کرد و حتی پدر نفت خلیج‌فارس نام گرفت. لغو امتیاز دارسی نهم آذر ۱۳۱۱ در مجلس تصویب شد و مدتی بعد به اجرا درآمد.