کیفیت گندم قربانی اصلی خرید انحصاری و قیمت‌گذاری
احمد صادقیان عضو هیات نمایندگان اتاق تهران
در چرخه فروش بعضی گندم را با نرخ پایین از دولت می‌خرند و دوباره با نرخ بالا به خود دولت می‌فروشند و دولت هم سیستم نظارتی قدرتمندی برای مدیریت این شرایط ندارد. در این شرایط برای از بین بردن فساد راهی جز حذف چند نرخی‌ها نداریم. از این رو گندم داخلی به چند دلیل بی‌کیفیت محسوب می‌شود. دولت منحصرا گندم را از کشاورز می‌خرد و ارتباط بین مصرف‌کننده گندم یعنی واحدهای صنایع تبدیلی با تولیدکنندگان قطع شده است. دولت توانایی سنجش کیفیت حجم عظیمی از گندم خریداری شده را در فاصله کوتاه ندارد و از سوی دیگر کشاورزان به دلیل عدم وجود رقابت و خرید گندم با هر کیفیتی توسط دولت، انگیزه‌یی برای تولید گندم کیفی ندارد.
در تمام دنیا کشورهای شهیر در زمینه تولید گندم و پیشرو در کشاورزی گندم را در کیفیت متنوع تولید می‌کنند چراکه آنجا بحث قیمت‌گذاری و خرید تمام گندم با نرخ مشخص مطرح نیست. در دنیا گندمی به اسم گندم دامی تولید می‌کنند درحالی که چند سال است، نشنیدم که در ایران گندم دامی تولید شود یا دولت اعلام کند که چند درصد از کل گندم تولیدی در کشور دامی بوده است. خرید گندم با هر کیفیت با یک نرخ توسط دولت تنوع گندم را از بین برده است و کشاورز هم تمام گندم را باهم مخلوط می‌کند و می‌فروشد. ایران کمبود گندم ندارد اما کیفیت گندم مساله است. به دلیل قیمت‌گذاری بر گندم انگیزه‌یی برای کشاورز ایجاد نکردیم بلکه ضد انگیزه عمل کردیم. اکنون همه به دنبال بذر پربازده‌اند تا گندم بیشتری تولید کنند اما مساله کیفیت به فراموشی سپرده شده است. البته کیفیت گندم در مناطق کشور یکسان نیست اما به دلیل اختلاط گندم خوب با گندم کم کیفیت و بی‌کیفیت مصرف‌کنندگان گندم و فرآورده‌های آن دچار مشکل شده‌اند. از سوی دیگر هر چند در بعضی مناطق کشور گندم خوب تولید می‌شود اما توزیع عادلانه نیست. بعضی استان‌ها از گندم با کیفیت محروم مانده‌اند. فعالان صنعتی در سیستان و بلوچستان از کیفیت گندم گلایه دارند. در بعضی استان‌ها مثل خوزستان و گلستان به دلیل خوبی آب‌وهوا و خاک گندم بهتری تولید می‌شود اما تنها برای مصرف استان مناسب است. در سال‌هایش پیش واردات گندم آزاد بود و نیاز به گندم باکیفیت از خارج تامین می‌شود. واردات تا حدودی به رفع مشکل کیفیت گندم داخلی کمک می‌کرد اما در دو سال گذشته که خودکفا شدیم، واردات گندم منع و محدود شده است و تنها در قبال صادرات و در شرایط خاص ممکن است. به همین دلیل مساله کیفیت گندم در دو سال اخیر بیش از همیشه خود را نشان می‌دهد.
راه‌حل این مشکل این است که دولت رقابت را به عرصه تولید گندم بازگرداند و انحصار خرید گندم را با روش‌هایی حل کند. دولت در برنامه سال جاری این مهم را گنجانده است. اقداماتی در این باره انجام شده اما کافی نیست. مساله ایجاد ارتباط بین تولیدکننده و مصرف‌کننده گندم برای رشد صنایع تبدیلی ضروری است و در این زمینه باید به شرایط سال‌های آغازین دهه 90 بازگردیم که متقاضیان گندم در مراکز خرید گندم کیفی را با قیمت بالاتر از خرید تضمینی دولت هم خریداری می‌کردیم اما امسال حتی نرخ خرید تضمینی مورد اعتراض کشاورزان قرار گرفته است. از سوی دیگر نباید این نکته را فراموش کرد که چند نرخی بودن در تمام زمینه‌ها فساد آور است. دولت گندم را با نرخ 1300تومان خریداری می‌کند و با دو نرخ 668 و 900تومان به نانوایان سنتی و صنعتی‌ها می‌فروشد. در این چرخه فروش بعضی گندم را با نرخ پایین از دولت می‌خرند و دوباره با نرخ بالا به خود دولت می‌فروشند و دولت هم سیستم نظارتی قدرتمندی برای مدیریت این شرایط ندارد. در این شرایط برای از بین بردن فساد راهی جز حذف چند نرخی‌ها نداریم چراکه در ارز و تسهیلات و هر جای دیگری، این چند نرخی بودن به فساد دامن زده است. دولت برای از بین بردن فساد و سازندگی کشور باید بساط چند نرخی بودن را جمع کند.
