فرصت‌های سرمایه‌گذاری در بازار کالاهای اولیه ایران

مسعود کمالی اردکانی

عضو هیات علمی موسسه مطالعات و پژوهش‌های بازرگانی

بازار کالاهای اولیه در ایران عمدتا متمرکز بر

3 بخش شامل محصولات نفت و پتروشیمی، مواد معدنی و محصولات کشاورزی است. این محصولات عمدتا در بورس کالای ایران عرضه و معامله می‌شوند. 30درصد محصولاتی که در بورس کالای ایران عرضه و معامله می‌شوند محصولات پتروشیمی، 42درصد محصولات معدنی، 20درصد محصولات نفتی و 8 درصد محصولات کشاورزی هستند. محصولاتی که در این بازار معامله می‌شوند شامل 10درصد معافیت مالیات بر درآمد برای فروشنده، شفافیت در قیمت، تضمین کیفیت محصول و استثنا از قیمت‌گذاری دولتی برای عرضه‌کنندگان هستند.

در بخش پتروشیمی 30درصد صادرات کشور و

50 میلیون تن تولید(24درصد تولید منطقه خاورمیانه و 4/2درصد تولید جهانی) به این محصولات اختصاص دارد که نشان از اهمیت بخش پتروشیمی در اقتصاد کشور و منطقه است و عمده تولیدات این بخش متمرکز بر محصولات شیمیایی، آروماتیک، پلیمرها، کود و سموم شیمیایی است که فضای بسیار مناسبی برای سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در بخش پایین‌دستی این صنعت نظیر محصولات شیمیایی اصلی، رنگ‌ها، محصولات دارویی، پلاستیک‌ها و شوینده‌ها وجود دارد.

مهم‌ترین فرصت‌های این بخش برای سرمایه‌گذاران خارجی شامل عرضه اجباری محصولات پتروشیمی در بورس کالا برای افزایش شفافیت در قیمت‌گذاری، ترویج خصوصی‌سازی، معافیت‌های 10ساله مالیاتی به مجتمع‌های پتروشیمی، اختصاص وام‌های بانکی به صنایع پایین‌دست و ایجاد مناطق ویژه تولید و صادرات محصولات پتروشیمی است. از مهم‌ترین جاذبه‌های سیاستی در زمینه جذب سرمایه‌گذاری در بخش صنایع پایین‌دست می‌توان به معافیت از مالیات در صادرات، معافیت پلکانی از مالیات براساس ارزش افزوده، حمایت تعرفه‌یی از حوزه صنایع پایین‌دست با متوسط 23درصد تعرفه در مقابل 16درصد برای سایر بخش‌های صنعت پتروشیمی و تقاضای بالای کشورهای منطقه از این محصولات به دلیل پروژه‌های در دست اقدام زیرساختی اشاره کرد.

در بخش معدن نیز باید گفت که حدود 1.2و

5 درصد تولید ناخالص داخلی کشور به ترتیب به بخش معدن و بخش صنایع معدنی اختصاص دارد چراکه ایران پانزدهمین کشور غنی در زمینه ذخایر معدنی با حدود 68 ماده معدنی متنوع است که ذخایر مذکور ارزشی معادل 700میلیارد دلار را در بردارد. دسترسی به انرژی ارزان، قیمت مناسب نیروی کار، اتصال به بازارهای بزرگ منطقه، زیرساخت مناسب، معافیت مالیاتی در مناطق آزاد، امنیت حاکم بر کشور و در مجموع هزینه تولید مناسب مهم‌ترین جذابیت‌های فعالیت در بخش معدن ایران به شمار می‌روند. در ایران حدود 6 هزار معدن فعال وجود دارد که براساس آخرین آمار منتشر شده از سوی مرکز آمار کشور این معادن عمدتا در اختیار بخش خصوصی است. در برنامه ششم توسعه این بخش باید سالانه رشد

8/8 درصدی داشته باشد که برای رسیدن به این میزان رشد، بخش معدن کشور مانند فولاد، آلومینیوم، روی، مس، طلا و زغال سنگ و دیگر بخش‌ها نیازمند حداقل 50 میلیارد دلار سرمایه‌گذاری خارجی است.

در بخش کشاورزی، ایران سالانه حدود 120میلیون تن محصولات متنوع تولید می‌کند، 17میلیون تن واردات و حدود 6 میلیون تن صادرات دارد. ایران نخستین تولیدکننده «زعفران، زرشک و انار» همچنین سومین تولیدکننده «خرما و کشمش» در جهان است. تولید 11.5میلیون تن گندم، 1.1میلیون تن ذرت، 2.3میلیون تن برنج و 3.2میلیون تن جو در سال گذشته توسط بخش خصوصی به‌ عنوان اصلی‌ترین تولیدکننده، حاکی از حضور توانمند بخش خصوصی در عرضه محصولات کشاورزی در اقتصاد ایران است.  عمده‌ترین زمینه‌های سرمایه‌گذاری در بخش کشاورزی شامل نوسازی زیرساخت تولید، توسعه فرآوری و تولید گیاهان دارویی، مکانیزاسیون کشاورزی، تکمیل زنجیره عرضه محصولات کشاورزی و انتقال تکنولوژی‌های جدید است.