خطای تشخیص در کمین بورس‌بازان
گروه بورس| هاشم آردم|
شاخص بورس تهران طی معاملات روز گذشته در ادامه رشدهای پی در پی خود، این‌بار کانال 98هزار واحدی را نیز با قدرت فتح کرد و در عدد 98هزار و 358 واحد ایستاد. در روزهای اخیر شاخص بازار سهام به‌طور متوسط در هر روز کاری تقریبا یک‌درصد رشد کرده است. با فرض ادامه این روند تا پایان هفته جاری عبور تاریخی دماسنج بازار از محدوده 100 هزار واحدی دور از دسترس نیست. حالا شاخص کل بورس تهران تنها 1.6درصد تا 100هزارتایی شدن فاصله دارد. رشدهای مکرر قیمت‌های سهام در شرایط فعلی می‌تواند خریداران بالقوه و کمتر حرفه‌یی بازار را دچار خطای تشخیص کند. به عبارت دقیق‌تر، افزایش پرشتاب شاخص بورس می‌تواند افراد کمتر آشنا با بازار را برای سرمایه‌گذاری در سهام شرکت‌ها تطمیع کند. در صورتی که شاخص کل بورس تهران به معنای واقعی، نشانگر وضعیت کلی بازار سهام نیست. انحراف دو شاخص کل و هم‌وزن می‌تواند تاییدی بر این ادعا باشد. روز گذشته شاخص کل بورس تهران در حالی رشد 0.85درصدی را تجربه کرد که شاخص کل هم‌وزن تقریبا 0.09درصد افت نشان داد. در مقطع فعلی افزایش ارزش روزانه معاملات و همچنین افزایش میزان ورود نقدینگی اشخاص حقیقی می‌تواند این بیم را در بازار ایجاد کند که خریدهای غیرحرفه‌یی در قیمت‌های بالا و احتمال زیان بورس‌بازان غیرحرفه‌یی افزایش یابد.
واگرایی شاخص‌ها
همان‌طور که اشاره شد در معاملات روز گذشته بازار سهام، شاخص کل در حالی با رشد 0.85درصدی مواجه شد که شاخص کل هم‌وزن در پایان معاملات دیروز افتی 0.09درصدی را تجربه کرد. فلسفه وجود این دو شاخص در واقع مشترک است و تنها روش محاسبه آنها متفاوت است. هر دو شاخص برای نشان دادن کلیت بازار منتشر می‌شوند. در محاسبه شاخص کل اما، شرکت‌ها متناسب با بزرگی ارزش بازار، اثرگذار هستند. به عبارت ساده‌تر هر چه شرکتی از نظر ارزش بازار بزرگ‌تر باشد، اثر بیشتری روی شاخص کل دارد. در طرف مقابل برای محاسبه شاخص کل هم‌وزن، همان‌طور که از نامش پیداست، اندازه شرکت‌ها در تاثیرگذاری‌شان بر شاخص مطرح نیست. در واقع شاخص کل هم‌وزن می‌تواند نمای دقیق‌تری را از کلیت بازار به نمایش بگذارد. در شرایط فعلی از نظر تعداد، قیمت سهام اغلب شرکت‌ها یا درجا می‌زند یا بر مدار نزولی قرار گرفته است. اما شرکت‌ها و گروه‌های بزرگ‌تر از جمله گروه‌های فلزی و معدنی، فرآورده‌های نفتی و همچنین محصولات شیمیایی (پتروشیمی) مورد توجه فعالان بازار سهام هستند و در قیمت‌های مثبت معامله می‌شوند. از این رو شاخص کل روند مثبت‌تری نسبت به شاخص کل هم‌وزن دارد. عکس این موضوع در اواخر سال 95 و ابتدای سال جاری تجربه شده بود. با وجود اینکه کلیت بازار (از نظر تعداد شرکت‌ها) روندی مثبت داشت، اما از آنجا که شرکت‌های بزرگ و اصطلاحا شاخص‌ساز کمتر معامله می‌شدند و روندی کسل‌کننده داشتند، بازدهی شاخص کل هم‌وزن بیشتر از بازدهی شاخص کل بوده است. بازدهی شاخص کل و شاخص کل هم‌وزن از ابتدای سال جاری تاکنون به ترتیب 27.3 و 14.4درصد بوده است. این موضوع البته به‌دلیل رشد قابل‌توجه شاخص گروه‌های فلزی و معدنی و همچنین پالایشی از ابتدای سال تاکنون طبیعی به نظر می‌رسد. اما باید به این موضوع توجه داشت که عموما شاخص کل به‌عنوان نماینده بازار سهام در رسانه‌ها گزارش می‌شود و این موضوع می‌تواند سرمایه‌گذاران را دچار خطای تشخیص کند. بازده شاخص کل در شرایط فعلی با اختلاف از بازارهای رقیب پیش افتاده است و این موضوع هر سرمایه‌گذاری را برای انتقال پول خود به این بازار تطمیع می‌کند. لذا این احتمال وجود دارد که سرمایه‌گذاران بالقوه با تصور اینکه کلیت بازار سهام مثبت است، سرمایه‌های خود را وارد نمادهایی کنند که چشم‌انداز لزوما مناسبی ندارد. به‌طور کلی می‌توان ادعا کرد با وجود اینکه شاخص کل بورس تهران فراسوی مرزهای تاریخی خود در حال نوسان است، اما این نمای کلی بازار سهام نیست.
کوچ حقیقی‌ها از نمادهای کوچک‌تر
همزمان با اینکه ارزش معاملات روزانه بورس تهران در حد مطلوبی قرار دارد، به نظر می‌رسد بورس‌بازان همچنان در حال سنگین کردن پرتفوهای خود با نمادهای پالایشی، فلزی و معدنی هستند. اگرچه این مثلث همچنان برای سرمایه‌گذاری جذاب به نظر می‌رسد، اما ادامه رشد این شرکت‌ها فعلا به قیمت افت قیمت سهام سایر شرکت‌ها شده است. ارزش معاملات خرد سهام و حق تقدم در نمادهای عادی بورس تهران، روز گذشته بالغ بر 273 میلیارد تومان بود. خالص تغییر مالکیت از حقوقی‌ها به سمت حقیقی‌ها نیز نشان می‌دهد که اشخاص حقیقی بیش از پیش خریدار سهام هستند و بخش عمده به خرید سهام در گروه‌های فلزات اساسی، پالایشی و خودرویی اختصاص دارد. به عبارت دیگر اشخاص حقوقی در گروه‌های مذکور به‌شدت در حال فروش سهام هستند. همین موضوع باعث شده است که شاخص‌ها کل و کل هم‌وزن واگرا شوند. علاوه بر آنکه به نظر می‌رسد پول از بیرون بازار در حال سرازیر شدن به بورس است، سهامداران نیز در حال فروش سهام در گروه‌های کوچک‌تر و خرید سهام در گروه‌های بزرگ‌تر هستند. در صورت ادامه این روند بورس‌بازان می‌توانند امیدوار باشند که در گروه‌های کوچک‌تر قیمت‌های جذابی روی تابلوی معاملات نقش ببندد. در واقع پس از اتمام روند مثبت مثلث فلزی، معدنی و پالایشی احتمالا قیمت‌های جذابی در سایر گروه‌ها، به‌ویژه گروه‌هایی که اخیرا افت معناداری را تجربه کرده‌اند، به چشم خواهد خورد.
مروری بر آمار معاملات دیروز
در داد و ستدهای روز گذشته شاخص کل بورس 829 واحد بالا رفت و به رقم 98 هزار و 358 رسید. همچنین سرمایه‌گذاران بورسی بیش از یک میلیارد و 180میلیون برگه سهم، حق تقدم و سایر دارایی‌های مالی را دست به دست کردند که ارزش این مبادلات بیش از 335 میلیارد تومان بود و در 91 هزار نوبت معاملاتی به ثبت رسید. در بازار دیروز شاخص‌های بازار اول و دوم نیز به ترتیب 728 و یک هزار و
29 واحد صعودی شدند. نمادهای فولاد مبارکه، پالایش نفت بندرعباس، ملی مس، صنایع پتروشیمی خلیج‌فارس، سرمایه‌گذاری غدیر، گل‌گهر و پالایش نفت تهران با بیشترین تاثیر مثبت بر شاخص، رشد این متغیر را رقم زدند. گروه‌های فلزات اساسی، خودرو و کانه فلزی نیز دیروز با بیشترین حجم و ارزش معاملات در صدر برترین گروه‌های صنعت قرار گرفتند. از میان این سه گروه شاخص فلزات اساسی و کانه فلزی با رشد مواجه شد، اما شاخص گروه خودرو و ساخت قطعات افت قابل‌توجهی را تجربه کرد. آمار تغییر مالکیت نشان می‌دهد که اشخاص حقیقی در نماد ایران‌خودرو که در هفته‌های اخیر رشد قابل‌توجهی را تجربه کرده، شدیدا فروشنده بودند. در عوض در نماد «خساپا» که به مرز قیمت اسمی رسیده است، خریدهای اشخاص حقیقی به‌طور معناداری قدرتمند بود.
صدرنشینی بازار دیروز با بیشترین رشد قیمت متعلق به نمادهای لامیران، کنترل خوردگی تکین کو، پتروشیمی خارک، تامین سرمایه امید، سیمان کرمان، محورسازان ایران‌خودرو و توسعه معادن روی بود. در مقابل نمادهای معدنی دماوند، آبادگران ایران، افست، سیمان داراب، سیمان شاهرود، کاشی الوند و چرخشگر با بیشترین کاهش قیمت در انتهای جدول معاملات نشستند. همچنین دیروز سرمایه‌گذاران برای خرید سهام تامین سرمایه امید، اوراق مشارکت شهرداری سبزوار، سهام توسعه معادن روی، کالسیمین، اوراق مشارکت شهرداری تهران، سهام کنترل خوردگی تکین کو و پتروشیمی فجر بیشترین تقاضا و طولانی‌ترین صف‌های خرید را داشتند. در مقابل نمادهای حق تقدم ارتباطات سیار، سهام پارس دارو، اوراق صکوک سایپا، اوراق مشارکت شهرداری مشهد، اوراق مشارکت شهرداری تهران و اوراق صکوک سایپا با بیشترین عرضه‌ها و سنگین‌ترین صف‌های فروش مواجه شدند. در پایان معاملات دیروز سایپا با معامله 122 میلیون سهم بیشترین حجم معاملات و فولاد مبارکه با معامله 242 میلیارد ریال بیشترین ارزش معاملات را داشتند.
از فرابورس چه خبر؟
در میانه این هفته معاملاتی علاوه بر دست به دست شدن بالغ بر 337 میلیون ورقه بهادار به ارزش بیش از 187 میلیارد تومان، شاهد رشد 9 واحدی آیفکس و رسیدن این نماگر به پله 1105 واحدی بودیم. در سومین روز کاری هفته بازارهای اول و دوم میزبان نقل و انتقال بیش از 213 میلیون سهم به ارزش مبادلاتی بالغ بر 64.9 میلیارد تومان بودند که بیش از 60درصد از حجم و بالغ بر 30درصد از ارزش کل مبادلات مربوط به این دو بازار بود. در بازارهای اول و دوم همچنین مبادله‌گران با دادوستد بیش از 92میلیون سهم به ارزش افزون بر 81 میلیارد ریال بیشترین حجم مبادلاتی را در نماد «ذوب» رقم زدند. نماد «زاگرس» نیز بالاترین ارزش مبادلاتی را در این میان به خود اختصاص داد. عنوان بیشترین افزایش قیمت در میان نمادهای فرابورسی به نام نمادهای «شلیا» و «فزرین» ثبت شد؛ این در حالی است که نمادهای «وگستر» و «اتکام» با بیشترین کاهش قیمتی مواجه شدند. از سوی دیگر نگاهی به دادوستدهای صورت گرفته در تابلوی مبادلاتی بازار پایه حاکی از جابه‌جایی بیش از 101 میلیون سهم به ارزش افزون بر 154 میلیارد ریال در این تابلوهاست که در 12 هزار و 988 نوبت معاملاتی صورت گرفته است. همچنین معامله‌گران در بازار تسهیلات مسکن خرید و فروش 87 هزار و 911 ورقه تسه به ارزش بیش از 64 میلیارد ریال را رقم زدند. بازار اوراق با درآمد ثابت فرابورس نیز معاملات امروز را با نقل و انتقال حدود 673 هزار ورقه به ارزش 642میلیارد ریال پشت‌سر گذاشت. نگاهی به معاملات این بازار حاکی از آن است که اسناد خزانه اسلامی مربوط به بودجه سال 96 در نماد «اخزا 602» بالاترین حجم و ارزش معاملاتی را به خود اختصاص داده است. نرخ موثر بازده تا سررسید این سری اسناد خزانه در پایان معاملات امروز به 16.11درصد و نرخ بازده ساده آن به 15.7درصد رسید.
