دلهره ویرانی مراکز درمانی
ریحانه جاویدی|
ناامنی بیمارستان‌ها و مقاوم نبودن ساختمان‌هایی که باید در زمان بحران به سرپناه مردم تبدیل شود، سال‌هاست تبدیل به یکی از سوژه‌های اصلی صحبت‌های مسوولان شده است، هر بار بعد از بروز یک فاجعه، فهرستی از بناهای نا امن و میزان اعتباری که لازم است تا این بناها مقاوم‌سازی شود، منتشر شده و بعد از آن با آرام شدن اوضاع از یاد می‌رود. سال گذشته بعد از آتش‌سوزی و تخریب برج پلاسکو از مسوولان وزارت بهداشت تا اعضای شورای شهر، همگی درباره ناامنی ساختمان‌ها از جمله بیمارستان‌ها هشدار دادند و دوباره بعد از وقوع زلزله 5.2 ریشتری پایتخت باردیگر صحبت‌های سال گذشته از نو جان گرفت اما هنوز قدمی جدی برای حل این معضل برداشته نشده است. روز گذشته ایرج حریرچی، قائم‌مقام وزیر بهداشت در نشست خبری اعلام کرد تنها برای رسیدن بیمارستان‌های تهران به کف استاندارد، هزار میلیارد بودجه لازم است حال آنکه نگاهی به لایحه بودجه سال آینده نشان می‌دهد هیچ ردیفی برای این موضوع در نظر گرفته نشده است، تا جایی که نایب‌رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی، می‌گوید بودجه در نظر گرفته شده برای طرح‌های تملک در لایحه سال 1397، در همه ردیف‌ها نسبت به سال گذشته، منفی است.
آمارهای منتشر شده در نشست خبری روز گذشته مسوولان وزارت بهداشت که به مناسب روز ایمنی در برابر زلزله و کاهش مخاطرات حوادث و بلایای طبیعی اعلام شد، حکایت از یک فاجعه بزرگ دارد. فاجعه‌یی که در ساختمان‌های بیمارستان‌های شهری و روستایی خوابیده و با هر لرزش زلزله ممکن است بیدار شود. سکوت زمین که بشکند، کمر ساختمان بیمارستان‌ها هم می‌شکند و معلوم نیست مردم حادثه دیده باید به کجا پناه برند. اگرچه از سال 1392 تا امسال پیشرفت اندکی در وضعیت ایمنی سازه‌ها رخ داده اما هنوز هم بنابر اعلام وزیر بهداشت، 50 درصد بیمارستان‌های تهران فرسوده است و عمری بیش از 50 سال سال دارد. حسن قاضی‌زاده هاشمی می‌گوید: «یکی از دغدغه‌های جدی ما برای وقوع زلزله غیرمقاوم بودن بیمارستان‌ها است و ما این موضوع را بارها طی 4 سال گذشته اعلام کرده‌ایم. برای مقاوم‌سازی بیمارستان‌های پایتخت نیاز است اعتباراتی در اختیار وزارت بهداشت و راه و شهرسازی قرار داده شودتا بتوان بیمارستان‌ها را براساس استانداردها در برابر زلزله بازسازی یا حداقل مقاوم‌سازی کرد. در زلزله اخیر نخستین نیاز مردم مراجعه به بیمارستان، پزشکان و پرستاران بود، این در حالی است که بخشی از بیمارستان‌ها جزو ناامن‌ترین ساختمان‌ها هستند و این مایه تاسف است.»
مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها جایی در بودجه ندارد
علاوه بر بیمارستان‌های بزرگ وضعیت برای سایر مراکز بهداشتی هم مناسب نیست، معاون بهداشت وزارت بهداشت، درباره این موضوع می‌گوید: «53 درصد از مراکز بهداشتی از نظر ایمنی غیرسازه‌یی نامطمئن هستند و این به استحکام ساختمان ارتباط ندارد و باید چیدمان درستی داشته باشیم تا زمان حادثه، این میزان آسیب‌پذیری کاهش یابد. فقط ۲۵ درصد مراکز بهداشتی در روستاها ایمنی سازه‌یی دارند بطور کلی تنها ۳۵ درصد واحدهای بهداشتی ایمنی لازم را دارند. آمادگی عملکردی پرسنل نیز ۲۷ درصد است که نشان می‌دهد آمادگی کافی را ندارند. این در حالی است که 97 درصد ساختمان‌های روستایی کشور در برابر زلزله مقاومت پایینی دارند و در سیستم شهرسازی هم با چنین مشکلاتی مواجهیم و تراکم‌های نابجا، دسترسی و امدادرسانی را مشکل می‌کند.»
براساس آمارها منتشر شده میزان آمادگی عملکردی واحدهای بهداشتی در سال ۹۲، ۲۱ درصد بوده که این میزان در سال ۹۵ به ۳۲ درصد رسیده است. همچنین ایمنی غیرسازه‌یی این واحدها از ۳۱ درصد در سال ۹۲ به ۴۷ درصد در سال ۹۵ رسیده است. در عین حال میزان ایمنی سازه‌یی در واحدهای بهداشتی در سال ۹۲، ۱۴ درصد بوده و در سال ۹۵ به ۲۵ درصد افزایش یافته است. میزان ایمنی کلی مراکز بهداشتی و درمانی نیز در سال ۹۲، ۲۱ درصد و در سال ۹۵، ۲۵ درصد بوده است. سطح ایمنی این واحدها نیز از نمره ۱۰ در سال ۹۲، عدد ۳ و در سال ۹۵ عدد ۴ را به خود اختصاص داده است.
این آمارها در حالی است که مرتضی خاتمی، نایب‌رییس کمیسیون بهداشت و درمان مجلس شورای اسلامی معتقد است در لایحه بودجه اصلا چیزی به عنوان بودجه مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها وجود ندارد. او به تعادل می‌گوید: « در زمینه اعتبارات در نظر گرفته شده برای اتمام پروژه بیمارستان‌های در حال ساخت در لایحه بودجه سال آینده متاسفانه کاهش قابل توجهی را شاهد هستیم. بطور کلی بودجه طرح‌های تملک دولت در تمام حوزه‌ها از جمله وزارت بهداشت کاهش داشته در حالی که در بعضی مناطق فضای درمانی نداریم یا اگر هم وجود دارد فرسوده است.» او معتقد است اعتبارات مورد نیازی که از سوی مسوولان وزارت بهداشت برای مقاوم‌سازی بیمارستان‌ها اعلام می‌شود، اصلا در بودجه سال آینده در نظر گرفته نشده است و از طرف دیگر ضعف امکانات درمانی از جمله تعداد تخت‌های بیمارستانی هم در مواقع بحران جوابگو نخواهد بود.
هزار میلیارد بودجه مورد نیاز برای رسیدن به کف استاندارد
این وضعیت در حالی است که، ایرج حریرچی، سخنگوی وزارت بهداشت و قائم‌مقام وزیر بهداشت معتقد است برای رسیدن به کف استاندارد تنها در بیمارستان‌های تهران، هزار میلیارد بودجه لازم است. او درباره وضعیت ایمنی بیمارستان‌ها می‌گوید: « در سال ۸۶، ۸۷ درصد مراکز درمانی شهر تهران فاقد خصوصیات مقاومتی بودند، افزود: با تلاش‌های انجام شده در طی این سال‌ها، این میزان به ۷۵ درصد رسیده است و هدف‌گیری ما برای سال ۱۴۰۰، رسیدن بیمارستان‌های فاقد خصوصیات مقاومتی به ۴۵ درصد است. در حال حاضر می‌بینیم که بسیاری از بیمارستان‌ها و مراکز درمانی مهم تهران قدیمی هستند. به عنوان مثال انستیتو کانسر در دهه ۳۰، بیمارستان ولیعصر(عج) در دهه ۵۰، بیمارستان شریعتی در دهه ۵۰، بیمارستان طالقانی در سال‌های قبل از انقلاب ساخته شده‌اند و باز هم مراکز درمانی اینچنینی در شهر تهران وجود دارند.
حریرچی ادامه داد: ایمنی کلی بیمارستان‌های کشور در سال ۹۲ به میزان ۳۴ درصد بوده است و این آمار در سال ۹۶ به ۴۸ درصد افزایش یافته است. همچنین میزان ایمنی سازه‌یی بیمارستان‌های کشور از ۳۶ درصد از سال ۹۲ به ۴۷ درصد در سال ۹۶ ارتقا پیدا کرده، در عین حال میزان ایمنی غیرسازه‌یی نیز از ۳۶ درصد در سال ۹۲ به ۵۰ درصد در سال ۹۶ و ایمنی عملکردی هم از ۲۸ درصد در سال ۹۲ به ۴۷ درصد در سال ۹۶ افزایش پیدا کرده است. بنابراین ارتقای این شاخص‌ها قدم بسیار مهمی است، اما کافی نیست. حریرچی با بیان اینکه متاسفانه در برخی بیمارستان‌ها و به ویژه در برخی شهرهای بزرگ به دلیل محدودیت منابع و قدیمی بودن مراکز، آمادگی لازم برای مقابله با بحران‌ها وجود ندارد، گفت: متاسفانه پیش بینی می‌کنیم که در شهرهای بزرگ با توجه به عدم آمادگی زیرساختی و مشکلات فرهنگی نتوانیم خدمات را به سرعت به مردم عرضه کنیم. به عنوان مثال در تهران دیدیم که با یک حادثه همه مناطق دچار گره ترافیکی شد. بنابراین باید آمادگی‌های لازم را ایجاد کنیم. »
اورژانس وضعیت مناسبی ندارد
مقاوم نبودن بیمارستان‌ها دربرابر مخاطرات طبیعی تنها یکی از مشکلات شبکه درمانی کشور در زمان حادثه است بلکه کمبود‌های دیگری هم وجود دارد که بعد از حادثه با قدرت رخ نمایی می‌کند. کمبود تخت‌های بیمارستانی و ضعف اورژانس هم موضوع جدی دیگری است که باید به آن توجه شود. وزیر بهداشت با انتقاد از اینکه اورژانس تهران با مشکلات بودجه‌ای، کمبود پرسنل و تخت مواجه است، درباره این موضوع می‌گوید: «برای آنکه اورژانس بر اساس استانداردهای منطقه‌یی نه بین المللی بتواند وظایف خود را برای خدمات رسانی به مردم به ویژه در زمان بحران به درستی انجام دهد باید مشکلات بودجه‌یی آن رفع شود. حسن قاضی‌زاده هاشمی افزود: «متاسفانه تعداد پایگاه‌های اورژانس تهران با استانداردها فاصله دارد و هنوز نتوانسته به استانداردهایی که در برنامه چهارم آمده دست یابد بنابراین می‌طلبد مجلس در فصل بودجه‌ریزی برای رفع مشکلات وزارت بهداشت راهکارهای مناسب را اتخاذ کند.» ایرج حریرچی قائم‌مقام وزیر بهداشت هم به این موضوع اشاره کرده و با تاکید بر کمبود بیمارستان در کشور می‌گوید: باید توجه کرد که بیمارستان‌های موجود هم ممکن است مقاومت لازم را نداشته باشند. ما از نظر تعداد تخت در بین ۲۲ کشور منطقه، رتبه دوازدهم را داریم و این اصلا زیبنده نیست. بنابراین هم با کمبود تخت مواجهیم و هم در ایمنی آنها مشکل داریم.
