تدابیر اقتصادی برای حفظ انسجام جامعه

رضا امیدی

استاد دانشگاه علامه طباطبایی

در شرایطی که به‌ دلایلی ازجمله رکود اقتصادی جامعه تحت فشار و احساس ناایمنی قرار دارد، مهم‌ترین وظیفه دولت اتخاذ تدابیری است که انسجام جامعه را حفظ کند.

بخش عمده‌یی از خدمات بیمه‌یی و رفاهی در جهان دقیقا در دوران رکود و بحران گسترش یافته و در این موقعیت‌ها دولت به عنوان پناهگاه و ملجأ جامعه ایفای نقش می‌کند تا بتواند از همبستگی اجتماعی و ائتلاف‌های اجتماعی حفاظت کند.

این درحالی است که در ایران دولت‌ها گاهی در شرایط سختی و تنگنا، فشار را به جامعه منتقل می‌کنند. برای مثال دولت‌ها همواره کسری بودجه خود را از طریق افزایش قیمت حامل‌های انرژی، نان، یا حذف پنهانی برخی خدمات اجتماعی پیش می‌برند و با اتکا به فرمول‌های اقتصادی تنها به این موضوع اکتفا می‌کنند که مثلا چنین افزایش قیمت‌هایی، تورم کمی ایجاد می‌کند در نتیجه واکنشی از جامعه سر نخواهد زد.

همچنین گاهی به‌ دلیل فقدان نوآوری‌های سیاستی، طرح‌هایی اجرا می‌شود که نه ‌تنها ائتلاف‌ها را حفظ نمی‌کند بلکه رابطه میان طبقه‌ها و صنف‌های اجتماعی را تا مرحله رویارویی پیش می‌برد. «طرح کارورزی» یک نمونه از چنین اقداماتی است. اینگونه طرح‌ها در کشورهایی معنادار است که با وفور فرصت‌های شغلی مواجهند نه کشورهایی نظیر ما که در ایجاد فرصت‌های شغلی کافی ناتوان است.از همین ‌‌روست که جمعیت هدف چنین طرح‌هایی(فارغ‌التحصیلان دانشگاهی) احساس تحقیر می‌کنند و خود را کالایی می‌یابند که از سوی دولت به قیمت ارزان در اختیار کارفرمایان و صاحبان سرمایه قرار گرفته‌اند. جامعه امروز ایران در وضعیت شکننده‌یی قرار دارد.

پیمایش‌های ملی سال‌های اخیر چند روند را نشان می‌دهد: 1-افزایش بی‌اعتمادی به نهادهای دولتی 2- افزایش بی‌اعتمادی عمومی(اعتماد عمومی در میان مردم طی 10سال گذشته به نصف رسیده است) و 3- ناامیدی نسبت به بهبود وضعیت در آینده(بیش از 60 درصد پاسخگویان این پیمایش‌ها بر این باورند که وضعیتشان نسبت به گذشته بدتر شده و در آینده نیز وضعیت بدتری خواهند داشت) در چنین وضعیتی سیاست‌هایی از نوع سیاست‌های پیش‌گفته صرفا به افزایش بی‌اعتمادی و ناامیدی در جامعه منجر

خواهد شد.