مثلث نقدشوندگی، شفافیت و جهانی شدن

گروه بورس   

اوایل هفته جاری دستورالعمل جدیدی مبنی بر ممنوعیت پیش‌بینی سود از طرف ناشران در بازار سرمایه به‌طور رسمی اعلام شد. این قانون جدید معاملاتی که با استقبال فعالان بازار سهام رو‌به‌رو شد در برخی موارد انتقاداتی هم در گوشه و کنار تالار شیشه‌یی به همراه داشت. در این بین برخی موافقان این موضوع حذف EPS را عاملی در جهت همگام شدن با بورس‌های بزرگ دنیا می‌دانند، چرا که انتشار پیش‌بینی سود بدون در نظر گرفتن عوامل مختلف تاثیر‌گذار بر پارامتر‌های سیاسی و اقتصادی که روز به روز با تغییرات زیادی همراه است به نوعی غیرواقعی به نظر می‌رسد و می‌تواند در جای خود منجر به فریب خوردن سرمایه‌‌گذاران نیز شود، زیرا در چنین مواقعی هیچ یک از شرکت‌ها پیش‌بینی سود خود را بنا بر دلایلی از جمله جذب بیشتر سرمایه‌گذار به صورت شفاف اعلام نمی‌کنند.

از همین‌رو محمودرضا خواجه‌نصیری مقام رسمی سابق سازمان بورس، سعید محمدعلیزاده مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورسی و روح‌الله حسینی‌مقدم معاون بورس و اوراق بهادار تهران در این باره اظهارنظراتی داشته که آن را در ادامه می‌خوانید.

 همگام با استاندارد‌های جهانی

محمودرضا خواجه‌نصیری مدیرعامل کارگزاری تامین سرمایه تمدن درباره حذف EPS گفت: ارائه پیش‌بینی سود در فرمتی که در بازار سرمایه ایران متداول است، در اکثر بورس‌های معتبر دنیا وجود ندارد بر همین اساس سازمان بورس تصمیم گرفته است همراستا با استانداردهای جهانی و حذف مشکلات ناشی از اعلام پیش‌بینی سود ارائه EPS را حذف کند. وی در ادامه افزود: یکی از دلایل اصلی این تصمیم انحراف خیلی زیاد بین عملکرد و EPS شرکت‌ها بود و همین امر می‌تواند در مسیر تصمیم‌گیری سهامداران گمراه‌کننده باشد. این کارشناس ارشد بازار سرمایه عنوان کرد: هم ‌اکنون توان و پتانسیل تحلیلی و کارشناسی بازار سرمایه افزایش پیدا کرده و شرکت‌های مشاور سرمایه‌گذاری می‌توانند بسیاری از این موارد را از محل اطلاعات عملکرد میان دوره‌یی شرکت‌ها اخراج کنند در نتیجه نیازی به ارائه EPS نیست. خواجه‌نصیری در آسیب‌شناسی اعلام و ارائه EPS گفت: بازار سرمایه به ‌شدت نسبت به عدد EPS حساس است چون با اعلام سود پیش‌بینی شرکت‌ها، سهامداران این اطلاعات را مبنای معاملات خود قرار می‌دهند و وارد جزئیات اطلاعات شرکت‌ها نمی‌شوند؛ همین موضوع آثار انحرافی خود را بر معاملات می‌گذاشت. به گزارش سنا، وی در ادامه افزود: این حرکت سهامداران در حالی رقم می‌خورد که بسیاری از شرکت‌ها به لحاظ ترازنامه‌یی، درآمدی و عملکردی شرایط مناسبی نداشته اما با اعلام پیش‌بینی‌های خلاف واقع و غیرقابل تحقق سعی در جلب و جذب سهامدار می‌کردند.

خواجه‌نصیری با بیان اینکه اتکا به اطلاعات مبتنی بر مفروضات شرکت‌ها زمینه دستکاری در قیمت را ایجاد می‌کرد، گفت: بخش عمده‌یی از توقف نمادها به تغییر در EPS یا اعلام EPS برمی‌گردد، چراکه پیش‌بینی سود، چندین بار در طول سال مالی به دلیل انحرافی که از واقعیت دارد، تغییر می‌کند و همین موضوع باعث توقف و بازگشایی نماد می‌شود. وی با بیان اینکه در خیلی از مواقع شرکت‌ها توان ارائه پیش‌بینی سود آینده را ندارند پس EPS اعلام نمی‌کنند، اظهار داشت: همین امر باعث توقف طولانی مدت سهام می‌شود. بخش عمده‌یی از توقف‌های طولانی مدت شرکت‌ها به دلیل همین ناتوانی شرکت‌ها در ارائه پیش‌بینی‌هاست و راه‌حل جایگزین هم نبود، بنابراین با حذف EPS یکی از عوامل اصلی توقف نمادها از بین رفت. به گفته مدیرعامل تامین سرمایه تمدن، انحراف پیش‌بینی از عملکرد سیگنال‌دهی به واسطه پیش‌بینی‌های غیرقابل تحقق و سابقه طولانی مدت توقف نمادها دو مساله مبتلا به انتشار EPS بود که با حذف آن این دو موضوع رفع می‌شود. وی افزود: اطلاعات EPS شرکت‌ها از سوی شرکت‌ها به راحتی در اختیار سهامداران بود، اما با حذف اقلام اطلاعاتی، کمبودی در بازار احساس می‌شود که راه‌حل رفع آن در دست تحلیلگران و مشاوران متعهد بازار است که بر اساس عملکردها اطلاعات را ارائه دهند. خواجه‌نصیری درباره مزیت حذف EPS گفت: بالا و پایین رفتن قیمت سهام اگر مبتنی بر عملکرد واقعی یک شرکت یا متاثر از افزایش قیمت‌های جهانی باشد، افزایش سود در صورت مالی شرکت‌ها ثبت می‌شود و بعد اثر آن در قیمت سهم دیده می‌شود.

وی ادامه داد: در این حالت امکان تحلیل از تحلیل نقطه‌یی در زمان اعلام EPS به تحلیل مستمر و در طول سال مالی می‌انجامد و این امر باعث می‌شود، سرعت اثرگذاری اطلاعات بالا رود و میزان انحراف صورت مالی پایین آید. این کارشناس بازار سرمایه با اشاره به سوابق گذشته و آسیب‌های بازار، حذف EPS یا اختیاری کردن آن را مفید خواند و گفت: این تغییر نیاز به بستر‌سازی دارد. افزایش گزارش‌های تحلیلی بازار و اطلاع‌رسانی سریع‌تر شرکت‌ها نه در قالب EPS بلکه در قالب صدور اطلاعیه‌های مهم می‌تواند اطلاعات اولیه تحلیل و پیش‌بینی شرکت‌ها را برای تحلیلگران ارائه دهد. خواجه‌نصیری به فعالان بازار سرمایه گفت: بحث تغییرات در راستای تطبیق استانداردهای بازار ما با استاندارد بازارهای جهانی و بهبود فضای کسب و کار بورس مورد درخواست همه فعالان بازار سرمایه بوده اما در وقت اجرا معمولا مقاومت‌هایی صورت می‌گیرد که به واسطه ترس یا نگرانی از اعمال تغییرات است.

 افزایش نقدشوندگی، شفافیت و بهبود تحلیلگری

در سویی دیگر مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس، افزایش نقدشوندگی در بازار، بهبود تحلیلگری و افزایش شفافیت و توان پاسخگویی شرکت را از نکات مثبت جایگزینی گزارش پیش‌بینی سود با گزارش تفسیری مدیریت دانست. سعید محمدعلیزاده گفت: بررسی درصد انحراف نخستین سود پیش‌بینی شده و سود تحقق یافته پایان سال مالی 95 برای شرکت‌های بورسی نشان می‌دهد که مقدار نخستین سود پیش‌بینی شده به‌طور متوسط 466درصد از مقدار تحقق یافته پایان سال انحراف دارد.

وی افزود: طبق آمار و ارقام موجود حدود 65درصد شرکت‌ها در ابتدای سال مالی سودی بیشتر از سود تحقق یافته پایان سال پیش‌بینی کرده‌اند و تنها 35درصد شرکت‌ها مقادیر کمتری پیش‌بینی کرده‌اند و در آخر سال مالی سود بیشتری را عاید سهامداران خود کرده‌اند. مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس ادامه داد: این انحراف بالا، دلالت بر این دارد که پیش‌بینی سود توسط مدیران شرکت ابزار نامناسبی است و همچنین امکان فریب بازار را از چند جهت فراهم می‌کند. به گفته علیزاده از یک طرف شرکت می‌تواند با پیش‌بینی سود فراتر یا کمتر از واقعیت، عملکرد شرکت را رو به بهبود یا رو به افول نشان دهد و با دستکاری بازار به نفع خود از آن بهره ببرد. به همین دلایل حجم زیادی از موارد تخلف در بازار سرمایه در زمانی است که شرکت‌ها گزارش پیش‌بینی سود را افشا می‌کنند. مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس اظهار داشت: در سازوکار جدید که در سایت کدال فراهم شده است، شرکت‌ها موظفند اطلاعات بااهمیت را که بالغ بر 60 نوع مصداق اطلاعاتی است به صورت موردی به عموم افشا کنند که روی آن مقدار پیش‌بینی از سود داده نمی‌شود.

وی با بیان اینکه این اطلاعات به محض ثبت توسط شرکت در اختیار عموم بازار قرار می‌گیرد و همگان می‌توانند در یک زمان به اطلاعات دسترسی داشته باشند، افزود: همزمان با این امر، نظارت بر اطلاعات افشا شده شرکت‌ها بیشتر شده و عملکرد مدیر شرکت مورد ارزیابی قرار می‌گیرد و براساس معاملات انجام گرفته در قبل و بعد از افشا بهتر می‌توان استفاده از اطلاعات نهانی را پایش کرد. علیزاده یادآور شد: ارائه گزارش پیش‌بینی سود توسط مدیران شرکت‌ها به دلیل آنکه مورد سوءاستفاده قرار گرفته است در بازار سرمایه قریب به اتفاق کشورهای جهان در لیست گزارش‌هایی که شرکت‌ها ملزم به افشای آن هستند، قرار ندارد. مدیر نظارت بر ناشران سازمان بورس توضیح داد: همچنین براساس استانداردهای بین‌المللی IFRS و IOSCO نیز افشای گزارش پیش‌بینی سود توسط مدیران مطرح نشده است. اما در عوض در بازار سرمایه کشورهای مختلف و ، براساس استانداردهای بین‌المللی نام برده، ارائه گزارش تفسیری مدیریت الزام شده است. وی در تبیین گزارش تفسیری مدیریت گفت: گزارش تفسیری مدیریت، ابزاری است که مدیریت شرکت به شرح ماوقع خواهد پرداخت و اثر مصادیق اطلاعات با اهمیت و شرایط اقتصادی را در آن تفسیر و مسیر پیش روی شرکت را روشن می‌کند. علیزاده تاکید کرد: تحلیلگران و سرمایه‌گذاران می‌توانند با مطالعه این گزارش تفسیری، اطلاعاتی را به دست آورند که می‌تواند بنا به سناریوهای مختلف و درجه ریسک‌پذیری افراد متفاوت باشد و این باعث جذابیت بازار، افزایش تحلیلگری بازار همچنین جلوگیری از فریب خواهد شد.

 اعلام نام مدیران متخلف

افزون بر این معاون بورس اوراق بهادار تهران گفت: در فرآیند شفافیت، یکی بحث به موقع بودن برای بازار اهمیت داشت و دیگری قابلیت اتکا؛ اینها موردی بود که سازمان بورس پیگیری می‌کرد و شاید برخی از ما از جزییات پیگیری‌ها با خبر نبودیم. البته از محتوای این تغییرات به نظر می‌رسد که بناست گزارشگری به موقع را از این به بعد بورس‌ها پیگیری کنند. روح‌الله حسینی‌مقدم توضیح داد: براساس تغییرات صورت گرفته به موقع بودن گزارش‌ها و تغییراتی که در دستورالعمل پذیرش و دستورالعمل افشا صورت می‌گیرد و اینکه آیا این تغییرات درست است یا خیر از جانب بورس‌ها پیگیری می‌شود. وی افزود: البته محتوای اطلاعات مهم و گزارش‌ها و قابلیت اتکای گزارشگری توسط مقام ناظر نیز پیگیری خواهد شد. حسینی‌مقدم اظهار کرد: مساله مهم دیگر این بود که وقتی در بورس تهران، بحث طبقه‌بندی، لغو پذیرش و لغو اختیاری پیگیری شد برای فعالان بازار جای سوال بود که چطور یک شرکت که خیلی از موارد پذیرش را از دست داده همچنان در فهرست بورس است اما خیلی از شرکت‌های دیگر به خاطر یک آیتم از دستورالعمل پذیرش از بورس لغو پذیرش می‌شوند یا به تعبیری اخراج می‌شوند.

این مقام مسوول در توضیح این مساله گفت: دلیل این اتفاق به فضای دستورالعمل پذیرش برمی‌گشت؛ در خیلی جاها فضای تفسیری حاکم بود و بعضا به خاطر اعتراض هیات‌مدیره شرکت‌ها یا برنامه‌هایی که ارائه می‌کردند تا همچنان در فهرست بورس بمانند، بورس هم براساس دستورالعمل پذیرش این فرصت را به آنها می‌داد. حسینی‌مقدم با تاکید بر برقراری شفافیت در این موضوع گفت: در دستورالعمل جدید لازم بود فضای تفسیری، شفاف و ضمن اصلاح به مطالبه‌یی عمومی تبدیل شود. معاون ناشران و اعضای شرکت بورس اوراق بهادار تهران اظهار کرد: استنباط من این است که الان دیگر تقریبا همه قواعد تفسیر به صورت مشخص در اختیار خود بورس‌ها قرار گرفته و همه فعالان بازار می‌توانند رصد کنند که آیا این شرکتی که مشمول فرآیند تعلیق شده در چه تاریخی از فهرست بورس لغو پذیرش می‌شود تا براساس همین موارد بتوانند استراتژی سرمایه‌گذاری خودشان را انتخاب کنند. وی به یکی دیگر از تغییرات مهم در دستورالعمل جدید اشاره کرد و گفت: یک تغییر دیگر در این دستورالعمل به افشای اسامی مدیران شرکت‌هایی برمی‌گردد که دستورالعمل افشا و پذیرش را رعایت نمی‌کنند. قطعا در آن بخشی که در سایت بورس ایجاد شده هر شرکتی که معلق یا مشمول فرآیند تعلیق شد، اسامی هیات‌مدیره و مدیران افشا می‌شود.

وی توضیح داد: ما از همه پیگیری‌هایی که تا به حال از طریق سازمان بورس انجام می‌گرفت، اطلاع داشتیم؛ ولی لازم بود که فعالان بازار سرمایه و اهالی رسانه هم بدانند از چه مکانیسمی و از چه کسانی پیگیری کنند. حسینی‌مقدم گفت: البته قبلا هم این‌گونه نبود که اساسا ذکر اسامی دست‌یافتنی نباشد، اطلاعات در کدال به شکل شفاف بود اما استنباط من این است که الان علاوه بر اسم شرکتی که گزارش نداده یا متخلف است، اسامی مدیران آن هم آمده است و این فضا کمک می‌کند که امکان پیگیری یکسان برای همه شرکت‌ها را داشته باشیم.

وی در بخش دیگری از این گفت‌وگو به موضوع طبقه‌بندی شرکت‌ها اشاره کرد و گفت: اخیرا طبقه‌بندی برای شرکت‌هایی که در فهرست‌های مختلف بورس، تابلو اصلی، تابلو فرعی و بازار دوم بودند، مهم شده بود. ولی مساله این بود که ما عمدتا براساس دستورالعمل پذیرش قبلی، طبقه‌بندی را باید براساس اطلاعات یک سال قبل‌تر انجام می‌دادیم. حسینی‌مقدم اظهار کرد: شرکت‌ها ‌باید براساس آخرین صورت‌های مالی حسابرسی شده در پایان اردیبهشت طبقه‌بندی شوند؛ درحالی که گزارش حسابرسی شده خیلی از شرکت‌ها در این مقطع هنوز منتشر نشده است. معاون ناشران و اعضای شرکت بورس اوراق ادامه داد: پس هیات پذیرش یا بورس فقط اطلاعات یک سال قبل‌تر را در اختیار داشت و قاعدتا با تغییری که در دستورالعمل جدید ایجاد شده، این کار به مرداد هر سال منتقل شد لذا طبقه‌بندی در شرکت‌ها حداقل با اطلاعات دقیق‌تر و به روزتر صورت می‌گیرد؛ ضمن اینکه ما در مقاطع فصلی هم اطلاعات آن را در بازار منتشر خواهیم کرد. وی توضیح داد: به این ترتیب، اینکه آیتم‌های پذیرش برای یک شرکت در چه وضعی است و اگر هرکدام ازآن قواعد، شرایطی را ایجاد کند که شرکت مشمول فرآیند تعلیق شود، در قالب خودش منتشر می‌شود.