آغاز سوآپ نفتی ایران و عراق تا پایان ژانویه
گروه انرژی|
سوآپ نفتی ایران و عراق یکی از موضوعاتی است که در یک‌سال گذشته به‌طور جدی مطرح شده و قرار است تا 2 کشور همسایه را بیش از پیش به یکدیگر پیوند دهد. این موضوع با افزایش تنش‌های داخلی عراق بر سر استقلال کردستان و مالکیت میدان‌های نفتی کرکوک به حالت تعلیق درآمده بود. با این حال روز گذشته رویترز با اشاره با سخنان وزیر نفت عراق اعلام کرد که پروژه سوآپ نفتی ایران و عراق همچنان در دستور کار سران نفتی دو کشور است و قرار است به‌طور جدی دنبال شود.
جبار اللعیبی وزیر نفت عراق در بغداد به خبرنگاران گفت: بغداد صادرات نفت از میادین شمالی کرکوک به ایران را قبل از پایان ماه ژانویه آغاز خواهد کرد. وی افزود: در مرحله نخست روزانه حدود 30هزار بشکه نفت کرکوک با کامیون‌های نفتکش به پالایشگاه کرمانشاه ایران منتقل خواهد شد.
ارسال نفت کرکوک عراق به ایران به موجب یک موافقتنامه سوآپ نفت انجام می‌شود که ماه گذشته از سوی دو کشور اعلام شد. اللعیبی ماه گذشته گفته بود، ایران و عراق توافق کرده‌اند روزانه تا 60هزار بشکه نفت خام تولید شده در کرکوک را سوآپ کنند و در مقابل ایران همین میزان نفت را در جنوب عراق به این کشور (به ویژه پالایشگاه بصره) تحویل دهد. به این صورت، هزینه حمل نفت هر دو کشور کاهش خواهد یافت.
اما شروع مذاکرات ایران و عراق برای سوآپ نفتی به اسفندماه سال گذشته باز می‌گردد؛ زمانی که بیژن زنگنه به عراق سفر کرد. وزیر نفت ایران در دیدار با همتای خود باب مذاکرات پیرامون سوآپ نفتی دو کشور را باز کرد. این مذاکرات با سفر مردادماه جباراللعیبی به ایران وارد فاز جدیدتری شده و به‌طور جدی در مورد آن صحبت شد. با این حال تحولات عراق، احتمال شروع آن را از بین برده بود. البته در زمان سفر اللعیبی به ایران نیز عراق در وضعیت باثباتی قرار نداشت.
در آن زمان با آنکه داعش شکست خورده بود و تمام سرزمین‌های تحت سلطه این حکومت خودخوانده بازستانده شده بود، کردها سودای استقلال و تشکیل کشوری برای خود داشتند و برای رسیدن به روز برگزاری رفراندوم در 25سپتامبر لحظه‌شماری می‌کردند. در این شرایط مقامات این کشور خصوصا برخی نمایندگان پارلمان کردستان مخالفت شدیدی با تفاهمنامه‌یی که میان اللعیبی و زنگنه در رابطه با نفت کرکوک امضا شد، اعلام کردند.
در آن زمان «تعادل» در گزارشی به این موضوع پرداخت که با توجه به حساسیت‌ها و تنش‌های موجود میان اربیل و بغداد و نیز با توجه به مخالفت دستگاه دیپلماسی ایران با رفراندوم استقلال کردستان عراق، امضای چنین تفاهمنامه‌یی و اجرای آن بدون هماهنگی و در جریان قرار دادن طرف کرد، زمینه را برای فضاسازی علیه ایران فراهم می‌آورد و اتهام استفاده از اهرم انرژی علیه اربیل را متوجه تهران می‌کند. به عنوان مثال بلافاصله پس از سفر جبار اللعیبی به تهران دلشاد شعبان نایب‌رییس کمیته منابع طبیعی پارلمان کردستان در گفت‌وگو با روزنامه الشرق‌الاوسط عربستان که عمدتا مواضع ضد ایرانی را دنبال می‌کند، گفت: «هدف تهران و بغداد افزایش مشکلات قانونی در منطقه کرکوک است و بدین منظور برای مدت طولانی مشغول فعالیت جهت احداث خط لوله انتقال نفت خام از این استان به محدوده ایران است. » وی در آن تاریخ پرسشی را مطرح کرد که بیشتر شبیه یک تهدید بود: «آیا کرکوک تا زمان بهره‌برداری از این پروژه، بخشی از حکومت عراق باقی خواهد ماند؟»
واقعیت آن است که کرکوک جز زمانی کوتاه (که باعث جنجال‌های فراوان بود) بخشی از حکومت عراق باقی ماند و بحث سوآپ نفتی ایران و عراق به تدریج، ماهیتی جدی‌تر به خود گرفت. دو ماه پیش (نیمه آبان) بود که صفحه فیس‌بوک جبار اللعیبی وزیر نفت عراق محل انتشار خبری جدید در این رابطه بود. اللعیبی در پستی که در این رابطه منتشر کرد، اعلام داشت که براساس توافق صورت گرفته با شرکت بازاریابی نفت عراق (سومو) قرار است در مرحله اول روزانه بین 30تا 60 هزار بشکه در روز نفت خام از استان کرکوک عراق به استان کرمانشاه ایران صادر شود. در همان زمان اظهارات مشابهی از سوی علاء الموسوی مدیرعامل شرکت بازاریابی نفت عراق نیز منتشر شد. به گزارش «تعادل» و به نقل از فارس، الموسوی اعلام کرد: «وزارت نفت عراق در حال مذاکره با وزارت نفت ایران برای عرضه نفت خام به پالایشگاه کرمانشاه است. پالایشگاه کرمانشاه 15هزار بشکه نفت از کرکوک تحویل خواهد گرفت و ممکن است این رقم در آینده و با توجه به افزایش ظرفیت پالایشگاه به 25هزار بشکه بالاتر برود. » وی همچنین گفت که نفت از طریق کامیون‌های نفتکش به ایران حمل خواهد شد.
با این حال به دلیل نیاز به تثبیت وضعیت عراق، هنوز سوآپ نفتی ایران و عراق شروع نشده بود. در حقیقت از زمان بازپس‌گیری کنترل کرکوک توسط نیروهای دولتی از کردها در ماه اکتبر، فروش نفت این منطقه متوقف شده است. اما اکنون به نظر می‌رسد که زمان مناسب برای شروع این برنامه دوجانبه است. عراق تقریبا از ثبات وضعیت سیاسی در کردستان اطمینان یافته و تنها کافی است در کنار استفاده از نفت کرکوک، 17درصد بودجه خود را به منطقه کردستان اختصاص دهد. در این صورت برنامه‌ها به خوبی پیش خواهند رفت.
پیش‌تر وزیر نفت ایران اعلام کرده بود که قرار است برای انجام این پروژه، یک مشاور بین‌المللی انتخاب شود و این مشاور براساس چارچوب‌هایی که ما تعیین می‌کنیم، گزینه‌های مختلفی را پیشنهاد و توجیه فنی و اقتصادی این فعالیت را اعلام کند. زنگنه همچنین اظهار کرده بود که ترجیح ما برای نفت کرکوک، سوآپ است. او در ادامه عنوان کرده بود که قرار شد بخشی از نیاز پالایشگاه‌های شمال و شمال غرب کشور یعنی خوراک مورد نیاز اراک، کرمانشاه، تهران و تبریز از این طریق تامین شود. همان‌طور که اشاره شد، قرار است مشابه نفت عراق از طریق جنوب ایران به پالایشگاه‌های جنوب عراق منتقل شود.
رویترز عنوان کرد که ایران و عراق همچنین قصد دارند، خط لوله‌یی برای ارسال نفت از کرکوک به ایران احداث کنند. این خط لوله ممکن است جایگزین مسیر صادراتی موجود نفت کرکوک از طریق بندر جیهان ترکیه در ساحل دریای مدیترانه شود. خط لوله مدنظر می‌تواند جایگزین خط لوله‌یی شود که نفت کرکوک را از طریق ترکیه به منطقه مدیترانه می‌رساند. این در حالی است که در فاز نخست سوآپ، انتقال نفت با استفاده از کامیون‌ها و تانکرها انجام خواهد شد.
