بحران پیری جمعیت
آمارها حکایت از آن دارد که جمعیت ایران در سرازیری پیری قرار گرفته است، به‌طوری که اکنون 8.2 درصد جمعیت کشور سالمند هستند و تا سال 2050 میلادی، 30.2 درصد جمعیت کشور، در رده سالمندان قرار می‌گیرند. همچنین بنا بر پیش‌بینی بخش جمعیتی سازمان ملل در سال ۲۰۰۲، با فرض رشد متوسط جمعیت طی دهه‌های ۲۰۴۰ و ۲۰۵۰، حدود ۲۵درصد از کل جمعیت ایران در گروه‌های سنی بالای ۶۰سال خواهند بود که این میزان نزدیک به یک‌چهارم از جمعیت ایران در دهه‌های آتی است. جمعیتی که نیازمند زیرساخت‌های لازم از جمله خدمات بهداشتی و درمانی و منابع مالی خواهند بود اما مطالعات انجام شده نشان می‌دهد که از سال 1375 تاکنون سهم هزینه‌های بهداشتی و درمانی سال‌خوردگان، از 4.1درصد در سال 1375 به 9.2 درصد رسیده است یعنی در واقع سهم هزینه بهداشت و درمان برای سالمندان بیش از 6برابر افزایش یافته است.
از طرف دیگر نمودارهای جمعیتی در ایران نشان می‌دهد که طی 15سال آینده، بیش از 70درصد از جمعیت 40درصدی شاغل در ایران، وارد دوره کهنسالی می‌شوند، یعنی جمعیتی بیش از 20 میلیون نفر، بازنشسته شده و در رده مستمری بگیران از صندوق‌های بازنشستگی و بیمه کشور قرار می‌گیرند که قرار است از این مستمری، زندگی خود را تامین کرده و هزینه خدمات بهداشتی و درمانی خود را هم بپردازند اما با توجه به بحران‌های مالی سازمان تامین اجتماعی، نگرانی‌ها از تامین نشدن زیرساخت‌های لازم برای جمعیت سالمند، هر روز بیشتر می‌شود در واقع هر چه جمعیت ایران رو به سالمندی می‌رود، بحران مالی در صندوق‌های بیمه و بازنشستگی تبدیل به یک بمب ساعتی می‌شود که اگر به موقع اصلاح نشود، هر لحظه احتمال انفجارش می‌رود.
سالمندان گروه هدف باشند
اکبر زنجبرزاده عضو هیات رییسه مجلس روزگذشته درباره لزوم توجه به پیری جمعیت از تدوین راهکار بهبود وضعیت سالمندان خبر داده و بیان کرد: «باید به گونه‌یی برنامه‌ریزی کرد که با نیروی انسانی کمتر بتوان کشور را به بهترین نحو اداره و مدیریت و سپس برای رفع مشکلات جمعیت 30 درصدی سالمندان نیز چاره‌اندیشی کرد. سالمندان گروه هدفی هستند که توجه و مراقبت از آنها باید در دستور کار قرار گیرد. باید برنامه‌ریزی مناسبی برای بهبود سلامت اجتماعی، روانی، جسمی سالمندان انجام شود.
وزارت بهداشت و تمامی دولت‌های فعلی و آینده باید متناسب با جمعیت و اولویت‌های کشور به سالمندان خدمات رسانی کرده و از آنها غافل نشوند.»
رنجبر‌زاده با تاکید بر لزوم توجه به تامین معیشت، بهبود وضعیت اقتصادی و پرداخت حقوق به سالمندان تاکید کرده و افزود: «سالمندانی که تحت پوشش چتر حمایتی تامین اجتماعی نیستند در سنین پایین عمر با مشکلات زیادی مواجه خواهند شد و نیاز است دولت و دستگاه‌های متولی در حوزه‌های اجتماعی، اقتصادی و سلامت برای بهبود وضعیت سالمندان و رفع مشکلات آنها گام‌های جدی بردارند تا دسترسی به خدمات بیمه‌ای، مراقبتی و درمانی تسهیل و معیشت آنها تامین شود.»
دولت باید به هر طریقی مستمری بازنشستگان را بدهد
نگرانی از وضعیت مالی سالمندان در سال‌های آتی در حالی است که نظام بازنشستگی در ایران نظام گسترد‌ه‌یی است که از 4 صند‌وق بزرگ و حدود 14 صند‌وق کوچک تشکیل شده و در بین این 18 صند‌وق، بزرگ‌ترین صند‌وق از نظر تعداد مشترکان صند‌وق تامین اجتماعی و قد‌یمی‌ترین آنها نیز صند‌وق بازنشستگی کشوری است که جمعاً بیش از 55 میلیون نفر را تحت پوشش خود دارند اما سازمان تامین اجتماعی در تامین بود‌جه برای پرداخت مستمری بازنشستگان در سال‌های اخیر با مشکل کسری نقد‌ینگی مواجه بود‌ه است. پیش‌بینی مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی حکایت از آن دارد که در صورت تد‌اوم شرایط جاری طی 8 سال آینده، میزان کل کسری نقد‌ینگی سازمان تامین اجتماعی در سال 1414 به 114هزار میلیارد تومان رسد. با این حال محسن ریاضی، معاون دفتر برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی سازمان تامین اجتماعی معتقد است وضعیت مالی صندوق‌های بازنشستگی هر چقدر هم که بحرانی باشد اما این وضعیت بحرانی ربطی به پرداخت مستمری ندارد و دولت‌ها باید به هر شکلی که شده کمبود مستمری صندوق‌های بازنشستگی را جبران کنند.
البته او بر شرایط بحرانی صندوق‌های بازنشستگی از جمله تامین اجتماعی هم تاکید داشته و درباره این موضوع می‌گوید: «صندوق‌های بازنشستگی کشور پیش از آنکه جمعیت ایران پیر شود دچار وضعیت بحرانی‌ای شده‌اند که با رشد تعداد سالمندان مشکلات این صندوق‌ها دوچندان خواهد شد. به گفته او، بحران صندوق‌های بازنشستگی، اخلال در بازار کار، افزایش هزینه‌های بهداشتی و مساله رفاه و تامین معیشت سالمندان مهم‌ترین نگرانی‌های سالمندشدن جمعیت ایران است.»
او افزود: «با افزایش تعداد سالمندان کشور، هزینه‌های دولت هم افزایش پیدا می‌کند. دولت اگر نخواهد اصلاحاتی را در صندوق‌های بازنشستگی اعمال کند، با مشکلات جدی‌ای مواجه خواهد شد. اصلاحات باید جریان ورودی صندوق‌ها را افزایش و جریان خروجی‌ها را کاهش دهد. اگر این اصلاحات اعمال نشود، دولت مجبور است این کسری صندوق‌ها را خودش تامین کند. چون اصل 29 قانون اساسی می‌گوید تامین اجتماعی بر عهده دولت است که اگر اصلاحات انجام نشود آن وقت از جیب دولت در حالی باید منابعی پرداخت شود که دولت توانایی پرداخت آن را ندارد. با وجود تذکرات کارشناسان تامین اجتماعی در یک دهه اخیر درباره صندوق‌های بازنشستگی اما هنوز اصلاحاتی آغاز نشده است.»
معاون دفتر برنامه‌ریزی اقتصادی و اجتماعی سازمان تامین اجتماعی بحث بهداشت را از مهم‌ترین مسائل دوره سالمندی دانسته و می‌گوید: «هرچه افراد مسن‌تر باشند وضعیت سلامت آنها مهم‌تر خواهد بود. در سازمان تامین اجتماعی سرانه مراجعه بازنشستگان به مراکز بهداشتی خیلی بیشتر از بیمه‌شدگان است. مسلماً با پیر شدن جمعیت کشور هزینه بهداشت کل جامعه خیلی بیشتر خواهد شد.
از سوی دیگر این افراد خانواده دارند و مساله تامین معیشت و رفاه آنها هم اهمیت دارد. مسلماً هم مسائل بهداشتی و هم رفاهی عمده‌ترین مسائل دوره پیر شدن جمعیت خواهد بود. بالا رفتن هزینه‌های درمان و کفاف ندادن پول مستمری بازنشستگی دو مساله خیلی مهم برای دورانی است که جمعیت کشور پیر می‌شود.»
